Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu qarabağ: folklor da bir tariXDİr VI kitab

DEYİŞMƏ-BAYATILAR

1. 
   Çilovlar, ay çilovlar,
   

Çil kəhlih çilovlar.

Burdan bir tərlan keçdi,

Əldə qaldı çilovlar.
Çilovlar, ay çilovlar,

Çil kəhlih çilovlar.

Tərlan özgə malıdı,

Yel qalmasın çilovlar.

2. 
   Əli bellilər, haray,
   

Şana tellilər, haray!

Balam ölüf, dəhnədən arxım üçüf,

Əli bellilər, haray!

Əli belli neynəsin,

Şana telli neynəsin?

Bir adamın ki, baxdı Allah-taaladan hebelə ola,

Ona əli belli neynəsin?

3. 
   Ceyran, çölə bir də gəl!
   

Ördəh, gölə bir də gəl!

Nənən, dədən ağlamaxdan ölür, bala, səni ant verrəm Allaha,

Bizim elə bir də gəl!

Sizin elə gəlmərəm,

Ceyran, çölə gəlmərəm,

Ördəh, gölə gəlmərəm!

Gəlmişəm qoşa dayılarımın yanına, gəlmişəm

xalamın yanına,

Ay nənə, tay sizin elə gəlmərəm!

4. 
   Çirkin oluf yoldaşı, gəlin də gözəl oluf. Bir atdı o yannan gəlir. Bıın da yaanda bi çəlimsiz kişi xeylağı. Gələn deer:
   

Ay bu yaldan aşan gəlin,

Ayağına vaz dolaşan gəlin,

Yarın çirkin, özün gözəl,

Gəl, bu yardan boşan, gəlin.
Gəlin də cavavında deer ki:
Bax bı dağdan aşan mənəm,

Ayağına vaz dolaşan mənəm.

Yarım çirkin, özüm gözəl,

Talehimdi, boşanmaram.FAL BAYATILARI (VДSFİ-HALLAR)

1. Axır çərşənbədə vəsmi-hal keçirirdih. Bayatı deyirdih. İynələr atırdığ orya, bayatı deyirdih, kimə çıxırdı, çıxırdı.

İynənin qırmızı sapı,

Görünən sizin qapı.

Səni mənnən eliyən,

Dilənsin qapı-qapı.
Dəyirman üsdə çinar,

Yarpağı dinar-dinar.

Ay cüt gəzən baxdəvər,

Demirsən ki, tək də var?

2. Belə bir qabı, qazançanı qoyurux buraya, axır çərşəmbənin qurtaran gejəsi. Üzüh – belə barmaxcıl, kimin nəyi var, atır onun içinə. Mən də bayatı deyirəm, üzüyü çıxardıllar. Kiminkinə çıxsa, bəzisi ehildiyir, bəzisi ağlıyır, bəzisi də irazı qalır, bəzi də heylə çıxır. Cavannar da söyünür.

Oğlan, adın Yaqufdu,

Gün dağlara doğufdu.

Verdiyin qızıl üzüh,

Barmağımı boğufdu.
Oğlan, adın Cümşüddü,

Gün dağlara düşüfdü.

Verdiyin qızıl üzüh,

Barmağımdan düşüf itifdi.

Oğlan, adın Alıdı,

Boyun qarğıdalıdı.

Verdiyin qızıl üzüh,

Barmağımın malıdı.

Su gəlir qalxa-qalxa,

Tökülür bizim arxa.

Qonşudan bir qız sevdim

Anamnan qorxa-qorxa.

Bunu da bunun adınnan (yanımızda oturan nəvəsini göstərir – top.) deyirəm.

Qırmızını kim boyar?

Kim götürər, kim qoyar?

Nəhlət beyvəfa yara, onu düz deyir,

Sevdiyin əldən qoyar.
Əzizim, əzəlisən.

Qızılgül xəzəlisən.

Dönmərəm, Vallah sənnən,

Sovdamın əzəlisən.

Pisini deyəndə küsürdülər, ağlıyırdılar, ona yaxşısını dedın, mana pisini deyif.
3. Vəsmi-halı, Allahın adı hakqı, nəyə deyirdih, ona uyğun gəlirdi e. Kim nəyi tuturdu, ona uyğun gəlirdi o vəsmi-hal. Axır çərşənbədə keçirirdih vəsmi-halı. Yeyiv, içif, çərşəmbəni odduyuf, otururdux vəsmi-halda. Mis qabda hərə bir üzüy, sancağ, heylə şeylər salardıx. Qabın başında da bir azyaşdı qız uşağı (yeddi yaşında, altı yaşında) oturdardıx. Bayatını deyirsən, o da (qabın başında oturan qız – top.) divində belə hərriyir, deyirih birini çıxart. Çıxardır, hamısı uyğun gəlir. Vəsmi-halda ağı demirdilər. Ancax yaxşı şeylər deyirdilər. Ama bəzən də deyirdilər, pisin də de. Hamıya yaxşı çıxsa, tay nooldu? Bax bir xəsdə arvadı niyyət tutmuşdular, tay çox ağır idi, ölürdü. Görəh ölür, ya qalır? Ona çıxdı ki:

Gedin deyin o qıza,

Köynəyi qırmızıya,

Bu il parça bahadı,

Toyun qaldı payıza.

O arvad ölmədi, qaldı. Hə, heylə, sınanmışıdı dayna.

Bu bağlar, verən bağlar,

Gülü yox dərəm, dağlar.

Sənnən ayrılannan bəri,

Ürəyim vərəm bağlar.

Onu da deyirdilər vəsmi-halda.