| Əbülqazi tarixi şüur çağında kosmoloji çağ şairinin (qam-şamanın, yaxud Qorqud Atanın) funksiyasını yerinə yetirir: ona məhz etnik ənənələrin qoruyucusu və şərhçisi kimi müraciət olunur. Növbəti ifadələrə diqqət edək.
c) Oğuznamə informasiyasının sakral başlanğıcı ilə profan bugünü arasında ziddiyyət yaranmışdır: «onlar... bir-biri ilə uyğun gəlmir». Başqa sözlə, «törə - universal davranış formulu» statusunda olan oğuznamələrin bir-biri ilə uyğun gəlməməsi etnik kosmos daxilində konflikt yaradır: kosmik sahmanı pozaraq onu xaosa sürükləyir. Belə bir xaos oğuz-türkmən cəmiyyətinin nizamına mane olur.
ç) Oğuz-türkmən cəmiyyətində «Törə - universal nizamlanma kodeksi» baxımından doğrudan-doğruya təhlükə yaranmışdır və təhlükə toplumun daxili struktur vahidlərinin ümumi əsaslardan yayınmasından, törənin inkar olunmasından - tayfa və tayfa birliklərinin onu öz mənafelərinə uyğun şərh etmələrindən qaynaqlanır. «Şəcəreyi-tərakimə»də göstərildiyi kimi: «...onların (oğuznamələrin - S.R.) hər biri müəyyən nöqteyi-nəzərlidir».
e) V.N.Toporovdan gördüyümüz kimi, kosmoloji çağın şairi (qam-şamanı) etnokosmik yaddaşın qoruyucusu, yaradıcısı və yaşadıcısı olduğu kimi, eyni zamanda həmin yaddaşın «şərhçisidir». Kosmoloji çağ şairinin funksiyasını tarixi çağda yerinə yetirən Əbülqazidən T ö r ə - G e r ç ə k l i k ziddiyyətinin həll edilməsi üçün etnokosmik yaddaşı məhz «şərh etmək» xahiş olunur: «Bundan çox illər keçəndən sonra bu türkmənlərin mollaları, şeyxləri və bəyləri eşitdilər ki, mən tarixi yaxşı bilirəm; budur bir dəfə onların hamısı [mənim yanıma] gəldilər və dedilər: «... Əgər bir dənə düzgün, etibar ediləsi tarix olsaydı, yaxşı olardı...»78.
Dostları ilə paylaş: |
