Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ Əlyazması hüququnda KƏRİmov taleh neman oğlunun «Dəyəri xarici valyuta ilə ifadə olunan aktivlərin və öhdəliklərin uçotu və hesabatı

Əsas debitor borcunun qalığı, dol.	Faiz üzrə debitor borcu, dol.		Əsas debitor borcu, dol.		Cəmi illik debitor borcu, dol.
Amorti­zasiya olunan məbləğ, dol.
	Hesablan­mışdır	Daxil olmuşdur	Hesablan­mışdır	Daxil olmuşdur	Hesablan­mışdır	Daxil olmuşdur
2011 il	1000 000	130 000	130 000	130 000	130 000	260 000	260 000	200 000
2012 il	870 000	113 100	113 100	146 900	146 900	26 000	26 000	200 000
2013 il	793 100	56 900	56 900	203 100	203 100	260 000	260 000	200 000
2014 il	520 000	-	-	260 000	260 000	260 000	260 000	200 000
2015 il	260 000	-	-	260 000	260 000	260 000	260 000	200 000
Yekunu		300 000	300 000	1000 000	1000 000	1300 000	1300 000

Fərz edək ki, debitor borclarının hesablanması və ödənilməsi tarixlərində məzənnələr dəyişilmişdir, buna görə də funksional valyuta ilə məbləğlər dəyişiləcək və məzənnə fərqləri yaranacaqdır (cədvəl 2.3.2).

Obyekt verildikdə və icarə üzrə debitor borcları yarandıqda, onlar daxil olduqda, həmçinin həmin əməliyyatlar zamanı məzənnə fərqləri yarandıqda aşağıdakı mühasibat yazılışları tərtib olunacaqdır.

1. İcarə müqaviləsinə əsasən yaranan debitor borcu məbləğinə (məzənnə 1 dol./ 1,00 man.):

Debet 174-1 Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli debitor borcları – 1300000 dol. / 1 300 000 man.

Kredit 111-3 Maşınlar və avadanlıqlar – Dəyər – 1 000 000 dol. / 1 000 000 man.

Kredit 542 Gələcək hesabat dövrlərinin gəlirləri – 3 000 000 dol. / 3000000 man.

Birinci ilin əvvəlində ilkin icarə haqqı hesablanır – 260 000 dol. / 260 000 man. Həmin icarə haqqının 130 000 dol. / 130 000 manatı – faiz gəliri, 130 000 dol. / 130 000 manatı isə illik əsas debitor borcudur. İcarə haqqı hesabla­nar­kən məzənnə 1 dol. / 1,00 man. təşkil etmişdir. 2011-ci ildə icarə haqqı hesablanarkən:

Debet 214-1 Maliyyə icarəsi üzrə qısamüddətli debitor borcları – 260 000 dol. / 260 000 man.

Kredit 174-1 Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli debitor borcları – 260 000 dol. / 260 000 man.

Eyni zamanda beş illik icarə üzrə gəlirin bir hissəsi cari ilin gəlirinə silindikdə:

Debet 542 Gələcək hesabat dövrlərinin gəlirləri – 13 000 dol./ 13 000 man.

Kredit 631-4 Maliyyə icarəsi üzrə gəlirlər – 130 000 dol. / 130 000 man.

2011-ci ildə icarə haqqı daxil olarkən, məzənnə – 1 dol. / 1,10 man.

Debet 223 Bank hesablaşma hesabları – 260 000 dol. / 286 000 man.

Kredit 214-1 Maliyyə icarəsi qısamüddətli debitor borcları – 260 000 dol. / 286 000 man.

2011-ci il üçün icarə haqqının hesablanması və ödənilməsi zamanı yaranan müsbət məzənnə fərqi məbləğinə: 26 000 man. (13 000 + 13 000):

Debet 214-1 Maliyyə icarəsi üzrə qısamüddətli debitor borcları – 26 000 man.

Kredit 611-8 Məzənnə fərqləri üzrə gəlirlər – 26 000 man.

2012-ci ildə icarə haqqı hesablanarkən (məzənnə 1 dol. / 1,10 man.):

Debet 214-1 Maliyyə icarəsi üzrə qısamüddətli debitor borcları – 260 000 dol. / 286 000 man.

Kredit 174-1 Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli debitor borcları – 260 000 dol. / 286 000 man.

Eyni zamanda beş illik icarə üzrə gəlirin bir hissəsi cari ilin gəlirinə silindikdə:

Debet 542 Gələcək hesabat dövrlərinin gəlirləri – 113 100 dol. / 124 410 man.

Kredit 631-4 Maliyyə icarəsi üzrə gəlirlər – 113 100 dol. / 124 410 man.

2012-ci ildə icarə haqqı daxil olarkən (məzənnə 1 dol. / 1,30 man.):

Debet 223 Bank hesablaşma hesabları – 260 000 dol. / 338 000 man.

Kredit 214-1 Maliyyə icarəsi üzrə qısamüddətli debitor borcları – 260 000 dol. / 338 000 man.

2012-ci il üzrə icarə haqqının hesablanması və ödənilməsi zamanı yaranan müsbət məzənnə fərqi məbləğinə – 52 000 man. (22 620+29 380):

Debet 214-1 Maliyyə icarəsi üzrə qısamüddətli debitor borcları – 52 000 man.

Kredit 611-8 Məzənnə fərqləri üzrə gəlirlər – 52 000 man.

2013-cü ildə icarə haqqı hesablanarkən (məzənnə 1 dol. / 1,30 man.):

Debet 214-1 Maliyyə icarəsi üzrə qısamüddətli debitor borcları – 260 000 dol. / 338 000 man.

Kredit 174-1 Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli debitor borcları – 260 000 dol. / 338 000 man.

Eyni zamanda beş illik icarə üzrə gəlirin bir hissəsi cari ilin gəlirinə silindikdə:

Debet 542 Gələcək hesabat dövrlərinin gəlirləri – 56 900 dol./ 73 970 man.

Kredit 631-4 Maliyyə icarəsi üzrə gəlirlər – 56 900 dol. / 73 970 man.

2013-cü ildə icarə haqqı daxil olarkən (məzənnə 1 dol. / 1,25 man.):

Debet 223 Bank hesablaşma hesabları – 260 000 dol. / 325 000 man.

Kredi 214-1 Maliyyə icarəsi üzrə qısamüddətli kreditor borcları – 260 000 dol. / 325 000 man.

2013-cü il üzrə icarə haqqının hesablanması və ödənilməsi zamanı yaranan mənfi məzənnə fərqi məbləğinə – 13 000 man. (-2845 – 10155):

Debet 731-8 Məzənnə xərcləri – 13 000 man.

Kredit 214-1 Maliyyə icarəsi üzrə qısamüddətli kreditor borcları – 13 000 man.

2014-cü ildə icarə haqqı hesablanarkən (məzənnə 1 dol. / 1,25 man.):

Debet 214-1 Maliyyə icarəsi üzrə qısamüddətli debitor borcları – 260 000 dol. / 325 000 man.

Kredit 174-1 Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli debitor borcları – 260 000 dol. / 325 000 man.

2014-cü ildə icarə haqqı daxil olarkən (məzənnə 1 dol. / 1,45 man.):

Debet 223 Bank hesablaşma hesabları – 260 000 dol. / 377 000 man.

Kredit 214-1 Maliyyə icarəsi üzrə qısamüddətli kreditor borcları – 260 000 dol. / 377 000 man.

2014-cü il üzrə icarə haqqının hesablanması və ödənilməsi zamanı yaranan müsbət məzənnə fərqi məbləğinə:

Debet 214-1 Maliyyə icarə üzrə qısamüddətli kreditor borcları – 52 000 man.

Kredit 611-8 Məzənnə fərqləri üzrə gəlirlər – 52 000 man.

2015-ci ildə icarə haqqı hesablanarkən (məzənnə 1 dol. / 1,60 man.):

Debet 223 Bank hesablaşma hesabları – 260 000 dol. / 416 000 man.

Kredit 214-1 Maliyyə icarəsi üzrə qısamüddətli debitor borcları – 260 000 dol. / 416 000 man.

2015-ci il üzrə icarə haqqının hesablanması zamanı yaranan müsbət məzənnə fərqi məbləğinə:

Debet 214-1 Maliyyə icarəsi üzrə qısamüddətli debitor borcları – 39 000 man.

Kredit 611-8 Məzənnə fərqləri üzrə gəlirlər – 39 000 man.