Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına

Şivə sözləri. Bəlli olduğu kimi, aşıqlar canlı danışıq dilinin, onun şivələ­rinin daşıyıcılarıdır. Bu baxımdan Aşıq Şəmşir poeziyasının dilində də xeyli sayda dia­lek­tizmlər müşahidə edilir ki, həmin sözlər şivələrimizdə bu gün də işlənməkdədir. Qeydə aldığımız fonetik dialektizmlərin işlənməsini şeirdə qafi­yə, bölgü və digər qanunlarına əməl olunması ilə, leksik dialektizmlərdən istifa­dənin səbəblərini isə aşığın leksik təkrarlardan qaçması ilə izah etmək olar. Mü­şahidə edilən fonetik dialektizmlərin bir hissəsi ədəbi dil sözlərinin şivə tələf­füzünə uyğunlaşdırılması yolu ilə yaradılmış, bununla da canlı danışıq üslubu saxlanılmışdır. Aşıq Şəmşirin şeirlərindəki leksik vahidlər əksərən xalq danışıq dilində işlənən sözlərdir.

Çuğullar qəlbini bulandıranda

Sözün qabaqkına cod olar onda (1, 102).

Burada işlədilən çuğul sözü bir sıra şivələrdə (Ağcabədi, Şuşa, Tərtər və s.) olduğu kimi, “ xəbərçi, araqarışdıran” anlamındadır (1, 111). Tovuz şivələ­rində çuğul “divarın düzlüyünü yoxlamaq üçün alət” anlamında işlənir.

Səni görən aşiq ağlar, kiriməz,

Gözlərinin yaşı çay ola, bəlkə (1, 109).

Kiriməh feili Azərbaycan dilinin bir sıra şivələrində “susmaq, sakit ol­maq”, Şəki şivəsində isə “kəsmək, dayanmaq” mənasında müşahidə edilir (1, 282).

Qarğa qanadlanmaz tərlan içində,

İgid köməşiməz düşman içində(1, 178).

Bu söz şivələrdə “həvəsdən salmaq, soyutmaq” mənasında işlənilir (2, 287).

Ürək deyir: bax gözələ,

Dizimdə gir yoxdu axı(1, 352).

Gir sözü Bakı, Quba, Ağdam, Kürdəmir şivələrində “güc, qüvvə” məna­larında qeydə alınmışdır(2, 199).

Aşığın şeirlərində danışıq dilinin təsiri aydın duyulur:

Ay beyilqar, yolmu verdin başından (1, 44), Nolar yuxarı tut barı boynunu (1, 79), Bəlkə, qəlbi məhəbbətdən nəzilə (1, 88), Eyləmə axırda biurvat məni(1, 115), Keşkə gəlib söhbət aça cavanlıq (1, 236).