BiRİNCİ BÖLÜm dünya ekonomiSİnde geliŞmeler

2.2.4. KALKINMA İÇİN ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ

2.2.4.1. Uluslararası İşbirliği Kapasitesi

a) Mevcut Durum

Türkiye devam eden küresel kriz ve olumsuz ekonomik koşulların yarattığı zorluklara rağmen resmi kalkınma yardımlarını (RKY) artırmayı sürdürmüştür. 2011 yılında 1.273 milyon ABD doları olarak gerçekleşen RKY miktarı 2012 yılında yüzde 99 artışla 2.533 milyon ABD doları seviyesine yükselmiştir. Böylece Türkiye’nin 2011 yılında yüzde 0,17 olarak gerçekleşen RKY/GSYH oranı da 2012 yılında önemli bir artış kaydederek yüzde 0,33 olmuştur. Türkiye, bu anlamda OECD ülkeleri arasında 2012 yılında bir önceki yıla göre RKY miktarında en yüksek artış kaydeden ülke konumundadır. Aynı dönemde OECD Kalkınma Yardımları Komitesi (DAC) üye ülkeleri tarafından gerçekleştirilen toplam RKY tutarı yaklaşık yüzde 4 azalmıştır.

TABLO II: - Türkiye'nin Resmi Kalkınma Yardımları

	2007	2008	2009	2010	2011	2012
RKY (Milyon ABD Doları)	602	780	707	967	1 273	2 533
RKY / GSYH (Yüzde)	0,09	0,10	0,11	0,13	0,17	0,33

Kaynak: TİKA, OECD

2012 yılında Türkiye tarafından 96 ülkeye resmi kalkınma yardımında bulunulmuştur. RKY’nin yüzde 46,6’sı Orta Doğu, yüzde 31’i Afrika, yüzde 18’i Orta ve Güney Asya, yüzde 3,6’sı Balkan, yüzde 0,4’ü Uzak Doğu, yüzde 0,1’i Amerika ülkelerine yönelik olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılında Türkiye’nin resmi kalkınma yardımlarından en çok faydalanan ilk 10 ülke sırasıyla Suriye, Mısır, Afganistan, Kırgızistan, Somali, Sudan, Tunus, Filistin, Kazakistan ve Bosna Hersek’tir.

2012 yılında Türkiye tarafından 1.040 milyon ABD doları acil ve insani yardım gerçekleştirilmiş olup ülkemize gelen Suriyeli misafirlere yönelik olarak gerçekleştirilen yardım 979 milyon ABD dolarıdır. Suriye’den sonra en çok yardım 504 milyon ABD dolarıyla Mısır’a yapılmıştır.

Resmi Kalkınma Yardımlarına ek olarak, Türk özel sektör kuruluşları tarafından diğer ülkelerde gerçekleştirilen doğrudan yatırımlar ile sivil toplum kuruluşları tarafından diğer ülkelere yapılan yardımları içeren Türkiye’nin Toplam Kalkınma Yardımları büyüklüğü 2011 yılında 2.363 milyon ABD doları seviyesinden 2012 yılında 3.325 milyon ABD doları seviyesine yükselmiştir.

Türkiye’nin, OECD bünyesinde yer alan ve 27 üyeden oluşan OECD Kalkınma Yardımları Komitesi’ndeki (DAC) gözlemci statüsü devam etmektedir. Türkiye, kalkınma işbirliği alanında sahip olduğu özgün tecrübe ve uygulamaları ile geleneksel donörlerden ayrışmaktadır.

Türkiye’nin az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelere yaptığı RKY’nin orta ve uzun vadeli stratejilere dayanması ve program bazlı gerçekleştirilmesi gerekliliği devam etmektedir. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluşların katılımıyla hazırlanan Türkiye’nin Kalkınma İşbirliği Strateji Belgesi taslağı 2013 yılı Mayıs ayında TİKA Danışma Kuruluna sunulmuştur.

Türkiye’nin kalkınma işbirliği uygulamalarının etkililiğinin artırılması amacı doğrultusunda, Kalkınma İşbirliği Stratejisi hazırlıklarının devamı olarak bölge bazlı tematik önceliklendirme çalışmalarının yürütülmesine ihtiyaç bulunduğu değerlendirilmektedir. Öte yandan kalkınma işbirliği alanında faaliyet gösteren, başta TİKA olmak üzere, kamu kurum ve kuruluşlarının beşeri ve kurumsal kapasitelerinin geliştirilmesi çalışmalarına devam edilmesinin Türkiye’nin resmi kalkınma yardımlarının etkililiğini ve verimliliğini artıracağı düşünülmektedir.

Kalkınma İşbirliği Strateji Belgesi hazırlıklarının yanı sıra, 2013 yılında, kalkınma yardımları alanını düzenleme amacı doğrultusunda dış yardım kanun tasarısı taslağı hazırlama çalışmaları TİKA koordinasyonunda; ilgili bakanlıklar, kurum ve kuruluşların katılımıyla başlatılmış olup çalışmaların 2014 yılı içerisinde sonuçlandırılması ülkemizin kalkınma işbirliği alanında etkililiğinin artırılmasına yönelik bir diğer önemli unsuru oluşturmaktadır.

Türkiye’nin kalkınma işbirliği alanında bölgesel ve küresel düzeyde etkinliğini artırmasına paralel olarak Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Avrupa ve Bağımsız Devletler Topluluğu Bölge Ofisinin 2014 yılı içerisinde İstanbul’a taşınmasına ilişkin anlaşma 2013 yılı Eylül ayında imzalanmıştır.

Orta gelirli ülkeler için bir pilot uygulama özelliği taşır nitelikte, Türkiye tarafından hazırlanan ve Birleşmiş Milletler kuruluşlarının ülkemizdeki faaliyetlerinin çerçevesini belirleyen Birleşmiş Milletler Türkiye Kalkınma İşbirliği Strateji Belgesi (UNDCS) (2011-2015) izleme ve değerlendirme çalışmaları, Kalkınma Bakanlığı, ilgili bakanlıklar ve Türkiye’de faaliyet gösteren Birleşmiş Milletler kuruluşları temsilcilerinin katılımıyla devam etmektedir.

2013 yılı Eylül ayı sonu itibarıyla Türkiye’de UNDP’yle işbirliği içerisinde yoksulluk azaltımı, iyi yönetişimin sağlanması ve çevre ve sürdürülebilir kalkınma alanlarında 48 adet teknik işbirliği projesi yürütülmektedir. Aynı tarih itibarıyla Japon Uluslararası İşbirliği Ajansıyla (JICA) 12, Alman Uluslararası İşbirliği Kurumuyla (GIZ) 6 adet teknik işbirliği projesi yürütülmektedir.

b) Amaç ve Hedefler

Kalkınma işbirliğinin ulusal düzeydeki idari ve beşeri altyapısı güçlendirilecek, uluslararası işbirliği kapsamında yürütülen faaliyetlerin Türkiye’nin kalkınmasına katkıda bulunacak bir biçimde kurumsallaşması sağlanacaktır.

Yurt dışındaki ekonomik ve ticari misyonlarımızın gerek beşeri gerekse kurumsal kapasitelerinin güçlendirilmesine yönelik çalışmalar yapılacaktır.

Uluslararası işbirliğinin eğitim ve araştırma altyapısını güçlendirmeye yönelik faaliyetler desteklenecektir.

Özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarının kalkınma işbirliği faaliyetlerine aktif bir biçimde katılımları sağlanacak, bu alanda kamu özel işbirliği güçlendirilecektir.

Türkiye tarafından Orta Asya, Balkanlar, Afrika ve Orta Doğu’da yer alan ülkeler başta olmak üzere en az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin kalkınma çalışmalarına; bu ülkelerin ihtiyaçlarını, Türkiye’nin uzmanlaştığı alanları ve dış politika önceliklerini gözeten bir anlayışla katkı sağlanmaya devam edilecektir.

Ayrıca gelişmekte olan ülkelerin kalkınma çabalarına daha aktif destek verebilmek amacıyla Onuncu Kalkınma Planı kapsamında Kalkınma İçin Uluslararası İşbirliği Altyapısının Geliştirilmesi Programı oluşturulmuş ve ulusal düzeyde kalkınma işbirliğinin politika ve mevzuat altyapısının geliştirilmesi ile beşeri ve kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi hedeflenmiştir. Önümüzdeki dönemde söz konusu program kapsamında yürütülecek faaliyetlere öncelik verilecektir.

Komşu ülkelerle ve bölge ülkeleriyle ikili ve çok taraflı işbirliğini geliştirmeye dönük bir strateji belgesi oluşturulması ve mevzuat altyapısının geliştirilmesi çalışmalarına devam edilecektir.

c) Politika ve Tedbirler

Politika/Tedbir		Sorumlu /İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre		Yapılacak İşlem ve Açıklama
Kalkınma işbirliğinin politika çerçevesi ile idari ve hukuki altyapısı geliştirilecek, bu kapsamda Kalkınma İşbirliği Stratejisi oluşturulacak ve Kalkınma İşbirliği Kanunu hazırlanacaktır. (Kalkınma Planı p.1078)
Kalkınma İşbirliği Kanunu hazırlıkları tamamlanacaktır.	TİKA Başkanlığı (S), Kalkınma Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, İlgili Diğer Kuruluşlar		Aralık Sonu	Kalkınma İşbirliği Kanununun hazırlanmasına dönük çalışmalar tamamlanacaktır.
Kalkınma İşbirliği Ulusal Stratejisi hazırlıkları tamamlanacaktır.	TİKA Başkanlığı (S), İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları		Aralık Sonu	Kalkınma İşbirliği Ulusal Stratejisinin hazırlanmasına dönük çalışmalar tamamlanacaktır.
Kalkınma işbirliği alanında çalışan merkezi kurumlar ve yurtdışı teşkilatlarının idari ve teknik kapasitesi güçlendirilecek; izleme, değerlendirme ve koordinasyon etkinleştirilecektir. (Kalkınma Planı p.1079)
Kamu kurum ve kuruluşlarının dış ilişkiler birimlerinin ortak çalışmalarına yönelik bir mekanizma oluşturulacak ve ortak projeler geliştirilecektir.	Başbakanlık (S), İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları		Aralık Sonu	Türkiye’nin üyesi olduğu uluslararası kuruluş, girişim gibi platformlarda politika belirleyen bir ülke konumuna ulaşabilmesi için kamu kurum ve kuruluşlarının dış ilişkiler birimlerinin ortaklaşa çalışmaları sağlanacaktır.
Özel sektörün ve sivil toplumun katılımı teşvik edilerek kalkınma işbirliği faaliyetlerinde kamu-özel sektör-sivil toplum işbirliği artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.1080)
Kamunun yürüttüğü kalkınma işbirliği faaliyetlerine özel sektörün ve sivil toplumun aktif katılımını sağlamak üzere yürürlükteki destek mevzuatında düzenlemeler yapılacaktır.	TİKA (S), Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, İlgili Diğer Kuruluşlar		Aralık Sonu	Kalkınma işbirliği kapsamında özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarının kamu kaynağı kullanarak yürüttükleri faaliyetleri artırmak üzere mevcut destek sisteminde düzenlemeler yapılacaktır.
Uluslararası işbirliğine yönelik analitik kapasite ve bu alandaki birikimin güçlendirilmesi için akademik çalışmalar ve bilimsel yayınların çeşitlendirilmesi sağlanacak, düşünce kuruluşlarının sayıca artırılması teşvik edilecek ve faaliyetleri desteklenecektir. (Kalkınma Planı p.1081)
Uluslararası işbirliğine yönelik bilimsel araştırma faaliyetlerini destek mekanizması geliştirilecektir.	Milli Eğitim Bakanlığı(S), TÜBİTAK, İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları		Aralık Sonu	Uluslararası işbirliği alanında birikimin artırılması amacıyla üniversiteler ve düşünce kuruluşları tarafından yapılacak bilimsel araştırma faaliyetlerini artırmak amacıyla teşvik edici bir mekanizma geliştirilecektir.
Uluslararası işbirliğine yönelik yüksek lisans ve sertifika programları başlatılacaktır.	Milli Eğitim Bakanlığı(S), YÖK, İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları		Aralık Sonu	Uluslararası işbirliğine yönelik beşeri kapasitenin ve bilgi birikiminin güçlendirilmesi amacıyla yükseköğretim kurumlarında eğitim ve sertifika programlarının başlatılması sağlanacaktır.