Birinci fəsil: İnqilabı, quruluşu və ölkəni müdafiə etməkdə fəhlələrin rolu

İslamın inkişafında ictimai ədalətin rolu

İctimai ədalətin məntiqlə fərqi budur ki, məntiq və əsaslandırmanı hətta hansısa ölkədə azlıqda olan müsəlmanlar da İslam barədə şübhəyə düşən şəxslərə göstərə bilərlər. Məsələn, müsəlmanların azlıqda olduğu bir ölkədə yaşayan bir İslam alimi İslam etiqadlarını, İslam əsaslandırmasını və məntiqini təqdim edə bilər, lakin ictimai ədaləti necə?

İslamın ictimai ədaləti yalnız bir İslam hökumətinin mövcud olduğu təqdirdə təqdim və təklif oluna bilər. İslam ədaləti o zaman bərqərar olar ki, bir ölkədə İslam hökuməti və İslam quruluşu mövcud olsun. Əks təqdirdə, İslam ədaləti necə icra oluna bilər?

İslam ədalətinin həqiqi İslam hakimiyyətinin mövcud olduğu tarixi dönəmlərdən - məsələn, Əmirəlmömininin dövründən, yaxud erkən İslam çağının bəzi dövrlərindən qalmış bu miqdarı ürəkləri özünə cəzb etmişdir. Siz görün müsəlman olmayan nə qədər yazıçı və alim Əmirəlmöminin barədə kitab yazmış, o həzrətin ədaləti haqda danışmışdır; ədalət səbəbindən Əlini (ə) tanımış, ona vurğun olmuşdur. Ədalət belədir.

Əgər İslam əsasında yaranan bir cəmiyyətdə ictimai ədalət, hüquqi ədalət, məhkəmə ədaləti, icra ədaləti olsa, ədalət xalqın arasında sözün həqiqi mənasında həyata keçsə, sərvətin düzgün bölgüsü aparılsa, bu cəmiyyətdə ədalətin özü dünyanın hər hansı bir yerində yaşayan xalqların qəlbini İslama yönəldən amil olar. Nə üçün? Çünki insanlar ədalətsizlikdən əziyyət çəkirlər.

Bu gün çoxlu maddi və elmi sərvətə malik olan ölkələrdə də ədalətsizlik var və həqiqi ədalət yoxdur. Buna görə də o ölkələrdə insanların əksəriyyəti əziyyət içindədirlər. Nə üçün? Çünki onlarda ədalət icra olunmur. Bunlar dünyanın bir tərəfində İslam əsasında formalaşmış bir hökumətin və quruluşun olduğunu, bu quruluşda ədalətin bərqərar edildiyini, xalqın ədalətdən bəhrələndiyini, orada ədalətsizliyin, insanların bir-birinə hegemonluğunun, digərlərinin hüququna təcavüzün, əli məhkəməyə və prokurorluğa çatmayan bir məzlumun mövcud olmadığını görsələr, o quruluşu sevərlər. Bunun özü İslamın inkişaf amilidir.

Deməli, İslamın ikinci amili ədalətdir. Ədalət elə bir mövzudur ki, bu gün İslam Respublikasına onunla müraciət olunur.

Əlbəttə, tam və mütləq ədalət elə bir şey deyil ki, bizim kimi qüsurlu insanların vasitəsi ilə iki ilin, beş ilin, on ilin ərzində bərqərar olunsun. Ədalət çox çətin məsələ, olduqca müşkül işdir. Cəmiyyət əxlaqi baxımdan düzəldilməlidir ki, tam ədaləti icra etmək mümkün olsun.¹²⁵