Dərslik «Çİnar-çAP»

4. Əlavə maraqların yaranmasi. Bozon foaliyyotin özü vo ya gedişi şagirdi bilavasito maraqlandınnır, noticoyo olan maraq vo ya o/ünütəsdiq hovosinin yaranmasi olavo maraq kimi diqqoti işin lışino soforbor etmoyo köməklik gostorir. Maraq hom ixtiyari, hom do qeyri-ixtiyari diqqoti colb edon on qiivvotli amillordon olub, obyekti otrafli qavramağa vo yadda saxlamağa, dorindon öyronməyə, işi sona çatdınnaqda qarşıya çıxan çətinlikləri aradan qaldırmağa adami tohrik edir. Maraq davamh, geniş və təsirli olduqda, diqqətə miisbot tosir göstərir.

Görülən işə və dərk olunan obyektə münasibotə osason marağın ıkf növü vasitositosiz vo vasitoli maraq ayird olunur. Vasitəsiz marapl obyektin özü doğurur, vasitoli maraq iso həmişə notico ilo olaqo

Diqqotin hor iki növü bir-birindən keyfiyyotco forqli olsa (It, bir-biri ilo six əlaqədardır. Şagird diqqotini mosolo hollin# yönoltmok üçün ovvolco xiisusi soy göstərmoli olur. Olbotto, oJ belo gorgin soylo uzun miiddot işləyə bilmozdi. Lakin mosoloninj holli şagirdi çox maraqlandırdıqda, о, bu işdən miioyyon zövq aldıqda, onun diqqoti mosolo holli iizorino sanki öz-ö/üno yönolir. Psixologiyada bclo diqqot «ixtiyari diqqotdon sonraki diqqot* adlandinhr.

ixtiyari diqqotdon sonraki diqqoti bir proses kimi nozordon kcçirsok, onu iki mərhələyə ayira bilorik. Birinci morholodo şagird öz moqsodino miivafiq olaraq iradi soy gostorir vo dorslikdoki mətni öyronməyo özünü mocbur edir. İkinci morholodo о, mətnlə maraqlanmağa başlayır, onu «birnəfəsə» öyronir». Bu zaman iradi soy vasitəsiz maraqla ovoz olunur. İkinci morholo öziinün bu xüsusiyyətinə görə zahirən qeyri-ixtiyari diqqətə oxşayır. Lakin belə fikirloşmək diizgiin olmazdi. Çünki ikinci morholodo şagirdın motni oxumaq üçün iradi səy göstərməsi onun diqqoti qarşısına qoyduğu şüurlu moqsodlo miioyyon olunur.

Dərsdə şagirdlordə ixtiyari diqqotdon sonraki diqqotin yaradılması onlan yeni lapşırıqların icrasına asanliqla colb etmok imkam verir. Bunun üçun müəllim şagirdlərdo tolim maraqlarının inkişafı vo torbiyosi məsələlərinə xiisusi diqqot yetinnolidir.

Diqətin nəyə yönəlməsindon asih olaraq onun iki növü: xarici vo daxili diqqot ayird edilir. Bu iki növiin forqlon-dirilmosi diqqotin foaliyyotini tonzim etmok iiciin do vacibdir. Xarici obycktlərə yönəlmiş diqqot insanin foaliyyotino qoşularaq onun oşya foaliyyotinin tənzimində iştirak cdir. Xarici diqqotsiz insanin otraf alomin cisim vo hadisolərino bolədləşməsi miimkiin deyildir.

Daxili diqqot iso şəxsiyyətin öz daxili alomini, foaliyyotini, iimumon öziinü, öz xiisusiyyotlorini dork etmosi ilo olaqodardir! Bu nöqtcyi-nozərdən daxili diqqot yalniz insanlara moxsusdur, ■yvanlar öz monovi alomini diqqot obyektino çevirə, onu dork fctmok iizorindo «baş sındıra» bilmirlor.

Xarici vo daxili diqqot bir-birini longidir. Yoni insanin eyni nmanda hom xarici cisimloro, hom do öz daxili alomino diqqot ketirməsi çox cotindir. Bozon hotta insan fikirləşərkən gözlərini yumur, sanki xarici alomdon tocrid olmağa çalışır. Diqqot daxili blemo yönoldikdə otraf alomin cisim vo hadisolori sanki dumanhq sindo olur, onlan aydin surotdo oks ctdirmok miimkiin olmur. Biitiin giin orzindo baş vermis hadisolori xatirlamaq, onu ölçüb-bıcmok, davranışa tonqidi yanaşmaq daxili diqqotsiz miimkiin [deyildir. Bu, bir torofdon, daxili diqqotin insan: hafizosi ilo iizvii olaqodo olduğunu, digor torofdon, insanin bir şəxsiyyət kimi fonnalaşmasında miihiim rol oynadığmı aydin surotdo siibut edir.