Dr. Mehmet Özay1 bandung konferansi’nin 60. Yili: 1955-2015

Çin’in gerek bölge ülkeleri gerekse Batı için niçin bu denli bir ‘tehdit’ unsuru olduğuna kısaca değinmekte fayda var. Çin’de 1949 yılında gerçekleştirilen Maocu Komünist Devrim sadece bölge ülkelerini tedirgin etmekle kalmamış, aynı zamanda başta ABD olmak üzere batılı ülkelerin çıkarlarını da yakından etkilediğinden önemli gelişmelere yol açmıştır. Bu gelişmeler, ilk etapta bölge ülkelerinde yaşayan Çin diasporasının, söz konusu ülkelerde ulusal dengeleri alt üst edeceği ve ardından Çin’deki komünist rejimin ithaline yol açacağı endişesiyle ortaya çıktı. Çin devleti, bölge ülkelerinde yaşayan Çin diasporasının korunacağı konusunda yaptığı açıklamalar kadar, Endonezya devlet başkanı Sukarno’nun ve U Nu’nun Batılı devletlerin uşağı olarak yaftalanması ve çeşitli ülkelerdeki komünist ayaklanmaların desteklenmesi kaygıların daha da artmasına neden oldu. Özellikle, bu bağlamda Ho Chi Minh’e destek maddi dahi gönderildi.⁹⁰

Bu çerçevede, Güneydoğu Asya ülkelerindeki kaygının nedeni üç temel sebebe dayandığı görülür: 1) Çin’in geleneksel olarak bölgede liderlik konumunda bulunma yönündeki arzusu; 2) Komünist ideolojinin ihracı; 3) Bölge ülkelerinde yaşayan on milyonu aşkın Çinli nüfusun varlığı.⁹¹ Bölge ülkelerinin kendi ülkelerindeki Çin nüfusundan bu denli çekinmelerinin sebebi, Çinlilerin ekonomik ve ticari faaliyetlere hakim bir konumda bulunmalarıydı. Çin diasporası, ekonominin kilit noktalarında egemen konumdaki Çinliler zamanla yaşadıkları ülkenin egemenliği için bir tehdit unsuru olabilirlerdi. Öyle ki, Çinli nüfus, özellikle de Müslümanların çoğunlukta olduğu ülkelerde yerli halkla kaynaş/a/madıklarından, azınlık konumlarını kendi aralarında kurdukları güçlü bağlarla güçlendiriyorlardı. Çin diasporasının, Avrupa’nın çeşitli ülkelerinde yaşayan Yahudilerin konumlarına benzeyen bu konumu, daha önce Siam Kralı Vajiravudh tarafından “Doğu’nun Yahudileri” olarak tanımlanmalarına neden olmuştu.⁹²

1954 yılında Çin lideri Chou En-lai, Hindistan devlet başkanı Nehru ile yaptığı bir toplantıda diğer Güneydoğu Asya devletlerinin Çin’in sömürgeci yaklaşımlarda bulunabileceği yönündeki çekincelerini gidermek maksadıyla bölgede bir arada yaşamanın kurallarını belirlemek adına beş ilkeyi gündeme getirdi. Söz konusu bu ilkeler 1955 yılındaki Bandung Konferansı sırasında, Çin Devlet Başkanı, Güneydoğu Asya ülkelerinde yaşayan Çinlilerin yaşadıkları ülke yasalarına bağlı kalmaları yönündeki kararlı duruşu sayesinde diğer ülkelerin Çin’in sömürgecilik çabaları konusundaki kaygıları da giderilmiş oldu. Yukarıda zikredildiği üzere Çin’in Endonezya ile başlayan ilişkilerinin akabinde katıldığı Bandung Konferansı’ bölge ülkelerine ideoloji ihracı tehlikesini ortadan kaldıracak açılımlara konu oldu. Bu süreç, kuşkusuz ki, bölge ülkelerinde bir ‘güven’ ortamının doğmasına yol açarken, ASEAN’ın kurulmasının ardından da giderek sağlıklı bir etkileşimin ortaya konmasında yapıcı bir işlev gördü.⁹³ Çin’in Sovyetler Birliği’yle sınırlı ilişkilerinin genişlemesi anlamına gelen bu açılım, kendi başına kayda değerdir. Bu anlamda, Çin’i karşısına almış ABD özelinde Batı’ya karşı da bir mesaj olduğuna kuşku yok. Bu çerçevede, ‘Bağlantısızlar’, daha doğuş aşamasında Batı ve Doğu bloğu dışında bir alternatif yapı olabileceğinin ilk adımını attı.
Sonuçlar
Her ne kadar aynı adla bir konferanslar dizisine evrilemediyse de, Bandung Konferansı’nın bazı somut yansımaları olduğu söylenebilir. Bu girişim, mevcut iki kutuplu dünya yapılaşması karşısında, kendi içinde ne denli bütünlüklü ve sağlam bir siyasi felsefeye dayandığı şüpheli olsa da, ‘revizyonist’ bağlamda, uluslararası ilişkilere yeni bir ‘yaklaşım’ verilmesi yönünde bir çabaydı.⁹⁴ Bu çabanın içinde kategorik olarak “Üçüncü Dünya” denilen ve ağırlıklı olarak eski sömürge toprakları üzerinde yükselen Afrika ve Asyalı yeni modern ulus-devletler bulunuyordu. Üçüncü Dünyacılık ruhu olarak da adlandırılan bu gelişmenin, özellikle 1955-1975 yılları arasında uluslararası siyaset literatüründe hakim bir yer edindiğini ileri sürebiliriz. Dikkat edilirse başlangıç noktasını Bandung Konferansı’nın gerçekleştirildiği yılın alınmasının da ortaya koyduğu, üzere kimi araştırmacılarca bu dönem “Bandung Dönemi” olarak da zikredilir.⁹⁵

Konferansta dikkat çeken en önemli hususlar arasında, katılımcı ülke temsilcilerinin eski sömürgelere bağımsızlık tanınması, insan haklarının güvence altına alınması, ırk ve din ayrımının kaldırılması, dünya güvenliğini tehdit edecek silahlanmanın önüne geçilmesi gibi hususlar gelir. Bununla birlikte, çeşitli küresel çözümler bağlamında görüş birliği konusunda sorun yaşanmamakla birlikte, bağlantısızlar hareketinin liderliği konusunda bir takım kısır tartışmaların da ortaya çıktığı söylenebilir. Bunda elbette, Bandung Konferansı’nın devamının getirilememiş olması yatar. Bu konferans sırasında yaşanan bir başka olumsuzluk ise, özellikle Çin gibi Sovyet yanlısı ideolojiyi benimsemiş bir ülkenin varlığı ve onun güdümündeki bazı ülkelerin Soğuk Savaş döneminde tarafgir olma yönündeki arzularıydı.⁹⁶ Dönemin Soğuk Savaş dönemi olması ve ABD ile Sovyet tehdidi ve uluslararası ilişkilerin çelişkileri dikkate alındığında konferansa katılan ülkelerin öz güven eksikliği çektikleri söylenebilir. Bütün bunlara rağmen, Bandung Konferansı daha sonraki gelişmeler bağlamında ele alındığında, Afrika ve Asya ülkelerinin birliğini tesis edemese de, Bağlantısızlar (Non-Alignment) gibi farklı bir ad altında, 1961 yılında Tito ve Nasır önderliğinde bir hareketin doğumuna vesile oldu.⁹⁷ Bu bağlamda Bandung Konferansı, 20. yüzyıl uluslararası ilişkilerinin temel noktalarından birini oluşturduğunu ve daha sonra Bağlantısızlar veya Tarafsızlar Bloğu olarak anılacak birliğin tesisini sağlayan önemli bir girişimdir.⁹⁸

Konferansın en önemli çelişkisi, katılımcı ülkelerin tamamının veya çoğunluğunun ‘bağlantısız’ denilen yapılanma içinde yer almamaları, aksine ya Washington’un ya da Moskova’nın güdümünde olduğu ileri sürülen ülkelerin de katıldığı yönündedir. Bir başka çelişki ise, yukarıda zikredilen duruma rağmen, konferansın başarılı bir şekilde sonuçlanmasına, yakın gelecekte tekrarına karar verilmesine ve küresel anlamda doğurduğu sansasyon rağmen, kayda değer bir gelişmeden bahsetmek mümkün değildir. Öyle ki, ikinci bir konferansın Kuzey Afrika’da, yani Avrupa sömürgeciliğinin önemli alanlarından ve sınırı olan bir coğrafyada Cezayir’de yapılması konusundaki prensip kararı bile bir türlü icraata geçirilemedi.⁹⁹
Bu noktada, ortaya konan ilkeleri geliştirme ve pratiğe dökme noktasında kurumsallaşmanın ortaya çıkmamış olması bir handikaptır. Adına ‘Üçüncü Dünya’ denilen ülkeler grubunun, biraraya gelerek ekonomik, kültürel, sosyal ilişkiler geliştirilebilecek yeterlilikten halen yoksun oldukları da bir vakıadır. Bandung Konferansı’nın devam ettirilememesinin bölgesel ve küresel bağlamı üzerinde kısaca durmak mümkün. Bunların başında, daha Bogor hazırlık komitesi toplantı kararları ilân edildiğinde ABD Dışişleri Bakanı John Foster Dulles yönetimindeki üst düzey yöneticilerin Konferans’ın yapılaşması konusundaki karamsarlıkları ve bu noktada ortaya koydukları argümanların süreçte somut politikalar şeklinde ortaya konmasının belirgin bir yeri vardır.¹⁰⁰ Benzer bir kaygının, İngiltere Dışişleri’nde de var olduğu ve bu bağlamda SEATO ve Kolombo Plânı’yla çelişebilecek veya alternatif olabilecek gelişmelerden ötürü Konferans’ın yakın izlemeye alındığı görülür. Bu çerçevede ABD’nin Bandung Konferansı öncesinde kayda değer bir hazırlık yaptığı aşikârdır. Yukarıda da değindiğimiz üzere, Manila Paktı (8 Eylül, 1954) adıyla bilinen oluşuma mensup ülkeler, SEATO’nun kuruluşu amacıyla 23-25 Şubat 1955 tarihinde Bangkok’da biraraya geldiklerinde, Bandung’daki olası gelişmelere karşı ‘kontra’ çalışmalar yapıldı.¹⁰¹ Buna ilâve olarak, Bandung Ruhunu oluşturan üç ülkede yani Endonezya, Hindistan ve Burma iç siyasetinde yaşananlar kadar, Soğuk Savaş’ın¹⁰² geldiği boyut, ABD’nin ve Sovyet Rusya’nın modernleştirmeci politikalarla henüz yeni bağımsızlıklarını kazanmış ülkeler üzerinde ekonomik yaptırımlarla ellerini kollarını bağlamalarının etkisi de göz ardı edilemez.

NOT: 1985-1988 yılları arasında Jakarta Büyükelçiğili yapan merhum Metin İNEGÖLLÜOĞLU Bey’in göreve başlamasının otuzuncu yılı dolayısıyla kendini rahmet anmak istiyorum. Merhum İnegöllüoğlu, o dönemin görece zor koşullarında Cakarta’dan kalkıp, Türkiye’nin tarihi bağlarının olduğu Açe’yi ziyaret ederek, Türklerin varlığı hakkında Banda Açe’deki bazı yerleşim yerlerinde araştırmalar yapmış, bunları Türkçe ve İngilizce olarak kayda geçirmiştir. Sayın İnegöllüoğlu’nun bu çalışmalarının tüm ilgili ve yetkililere ilham kaynağı olmasını temenni ederim.
KAYNAKLAR

Amitav Acharya; See Seng Tan. (2008). “The Normative Relevance of the Bandung Conference for Contemporary Asian and International Order”, In Bandung Revisited: The Legacy of the 1955 Asian-African Conference for International Order, (ed.). See Seng Tan; Amitav Acharya, Singapore: Singapore National University. (syf. 1-18).

Ang Cheng Guan. (2008). “The Bandung Conference and the Cold War International History of Southeast Asia”, In Bandung Revisited: The Legacy of the 1955 Asian-African Conference for International Order, (ed.). See Seng Tan; Amitav Acharya, Singapore: Singapore National University. (syf. 27-47).

Anthony C. Milner. (1986). “The Impact of the Turkish Revolution on Malaya”, Archipel, Vol. 3b (syf. 117-130).

Anthony Reid. (2008). “The Bandung Conference and Southeast Asian Regionalism”, In Bandung Revisited: The Legacy of the 1955 Asian-African Conference for International Order, (ed.). See Seng Tan; Amitav Acharya, Singapore: Singapore National University.
Clive J. Christie. (1996). A Modern History of Southeast Asia: Decolonization, Nationalism and Separatism, London: Tauris Academic Studies-I.B.Taruis Publishers.
D.G.E. Hall. (1987). A History of South-East Asia, Fourth Edition, Hampshire: Macmillan Education.
Ernest W. Lefever. (1976). “Nehru, Nasser and Nkrumah on Neutralism”, (ed.). Laurance W. Martin, Neutralism and Nonalignment: The New States in World Affairs, (Reprinted), Westport: Greedwood Press. (syf.: 93-120).

Fahir Armaoğlu. 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, (Cilt 1-2), Genişletilmiş 11. Baskı, İstanbul: Alkım Yayınevi.

Frederick P. Bunnell. (1966). ”Guided Democracy Foreign Policy: 1960-1965”, Indonesia, October, Modern Indonesia Project, Cornell University, New York: Ithaca. (syf.: 37-77).
George McTurnan Kahin. (1956). The Asian-African Conference, Bandung, Indonesia, Aril 1955, Ithaca Cornell University Press.
H. Roeslan Abdulgani. (1980). The Bandung Connection: Konperensi Asia-Afrika di Bandung tahun 1955, Jakarta: Gunung Agung.
H. Roeslan Abdulgani. (1964). Bandung Spirit: Moving On the Tide of History, Jakarta: Prapantja.

Harold M. Vinacke. (1956). Far Eastern Politics in the Postwar Period, New York. Appleton-Century-Crofts.

Helen E.S.Nesadurai. (2008). “Bandung and the Political Economy of North-South Relations: Sowing the Seeds for Re-visioning International Society”, In Bandung Revisited: The Legacy of the 1955 Asian-African Conference for International Order, (ed.) See Seng Tan&Amitav Acharya, Singapore: NUS Press. (syf. 68-101).

Jamie Mackie. (2010). “The Bandung Conference and Afro-Asian Solidarity: Indonesian Aspects”, In Bandung 1955: Little Histories, (ed.) Antonia Finnane&Derek McDougall, Caulfield: Monash University Press.

Jamie Mackie. (2005). Bandung 1955: Non-Alignment and Afro-Asian Solidarity, Singapore: Editions Didied Millet.

Jesus Vargas. (1966). “SEATO: Progress and Prospects Reviewed”, SEATO Record, Volume 5, No. 1, (February), (syf.: 5-7).

Lea E. Williams. (1976). Southeast Asia -A History, New York: Oxford University Press.
M.C.Rickefs. (1981). A History of Modern Indonesia, London: The Macmillan Press Ltd.
Mehmet Özay. (2006). Açe Kitabı. İstanbul: Fide Yayınları.
Mehmet Özay (2007), Kemal Arif’le mülakat, Nisan, Açe-Endonezya.
Metin Aydoğan. (2005). Türkiye Üzerine Notlar: 1923-2005, İzmir: Umay Yayınları.
Metin İnegöllüoğlu. (1998). Asya-Pasifik’te Türk İzleri, Manisa.
N’Dri Therese Assie-Lumumba. (2015). “Behind and Beyond Bandung: Historical and Forward Looking Reflections on South-South Cooperation”, Bandung Journal of the Global South, 2: 11. (DOI.10.1186/s40728-014-0011-5) (Alıntılama, 30 Temmuz 2015).
Nicholas Tarling. (2005). Southeast Asia: A Modern History, (Reprinted), Oxford: Oxford University Press.
Norman G. Owen. (2005). (ed.). The Emergence of Modern Southeast Asia: A New History, Singapore: Singapore University Press.
Paul Van’t Veer. (1977). Perang Belanda di Aceh, Banda Aceh: Dinas Pendidikan dan Kebudayaan Aceh.

Peter Dale Scott. (2007). Peran CIA dalam Penggulingan Sukarno (Edisi Revisi), (Darma). Yogyakarta: Media Presindo.

Poh Soo Kai. (2013). “Living in a Time of Deception”, The 1963 Operation Coldstore in Singapore: Commemorating 50 Years, (ed.) Poh Soo Kai, Tan Kok Fang; Hong Lysa, Petaling Jaya: Strategic Information and Research Development Center. (syf. 161-202).
Roland Burke. (2010). “Afro-Asian Alignment: Charles Malik and the Cold War at Bandung” In Bandung 1955: Little Histories, (ed.) Antonia Finnane&Derek McDougall, Caulfield: Monash University Press. (syf.: 27-41).
Ruth McVey. (1966). (Tr.). “An Early Account of the Independence Movement”, Indonesia, Nos. 1-2, New York: Ithaca. (syf.: 46-76).
Saul Rose (1962). Britain and Southeast Asia, London: Chatto&Windus.
SEATO Feature (1965). “Progress Promoted in Southeast Asia”, SEATO Record, Volume IV, No. 1, (February). (syf.: 23-26).
Semih Günver. (1985) Fatin Rüştü Zorlu’nun Öyküsü, Ankara: Bilgi Yayınevi.
Semih Günver. (1984). Tanınmayan Meslek -Anılar ve Portreler-, Ankara: A.Ü. SBF ve Basın Yayın Yüksekokulu Basımevi.

Seruan Azhar (1925), ‘Zaman Beridar’, ‘Haber Turki’, 1344 Rabiulahir, (October); ‘Turki Macu’, ‘Turki Pakaian’, ‘Vahdettin’; ‘Turki’, 1344 Cumadilawal (November); (1926), ‘Turki’, 1344 Racab, (January); 1344 (Sha’ban) (February); (1927). ‘Mustafa Kemal’, 1346 Cumadilawal (November).

Sukarno (1955). “Address Given by Sukarno (Bandung, 17-24 April). The Ministry of Foreign Affairs, Republic of Indonesia.(ed.). Asia-Africa Speak from Bandung, (Alıntılama, 16 Temmuz, 2015, www.cvce.eu).

William R. Roff, (eds.), Kelantan: Religion, Society and Politics in a Malay States, Oxford University Press, Kuala Lumpur, 1974. Chapter 7, (syf.: 170-190).
Zeki Kuneralp. (1999). Sadece Diplomat -Anılar–Belgeler-, İstanbul: İSİS.

The ASEAN Charter. (2008). Jakarta: ASEAN Secretariat. http://www.asean.org/archive/publications/ASEAN-Charter.pdf.

Bandung Conference (Asian-African Conference), 1955, (Alıntılama, 16 Temmuz, 2015, https://history.state.gov/milestones/1953-1960/bandung-conf.
Final Communique of the Asian-African Conference of Bandung”. http://franke.uchicago.edu/Final_Communique_Bandung_1955.pdf;

Matthew Quest. “The Lessons of the Bandung Conference”, (Alıntılama 16 Temmuz 2015), http://www.spunk.org/texts/pubs/lr/sp001716/bandung.html.

“How they became known as Colombo Powers, The Straits Times, 20 December 1979, Microfilm NL10421, [Lee Kong Chian Reference Library], s. 21. (Alıntılama, 18 Temmuz, 2015).

http://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/Digitised/Article/straitstimes19791220-1.2.95.3.aspx?q=Bandung+Conference&page=2&sort=relevance&token=conference%2cbandung&sessionid=c69f27a653df486f9aa5f59cce1c578a.

1^Araştırmacı-Yazar. Banda Açe-Endonezya.

2^Address given by Sukarno (Bandung, 17-24 April 1955), The Ministry of Foreign Affairs, Republic of Indonesia. (ed.). Asia-Africa Speak from Bandung, 1955, s. 2.

3^H. Roeslan Abdulgani. (1964). Bandung Spirit: Moving On the Tide of History, Jakarta: Prapantja, s. 20.

4^Fahir Armaoğlu. 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, (Cilt 1-2), Genişletilmiş 11. Baskı, İstanbul: Alkım Yayınevi, s. 624. (Not: Bağlantısızlar adı verilen grup, ki Hindistan-Mısır ve Sri Lanka (Ceylon) başbakanlarının öncülüğünde dikkat çekiyordu, Doğu veya Batı yanlısı karar almaya veya almamaya zorlanmamalı ilkesini güdüyordu. Bu çerçevede Soğuk Savaş döneminde siyasi bağımsızlık gereği karar alma özgürlüğüne atıf yapıyorlardı. Bkz.: Ernest W. Lefever. (1976). “Nehru, Nasser and Nkrumah on Neutralism”, (ed.). Laurance W. Martin, Neutralism and Nonalignment: The New States in World Affairs, (Reprinted), Westport: Greedwood Press, s. 94, 95. (Not: 1950’li yılların başlarında Batılı güçlerin Hint-Çin’inde giriştikleri saldırılarda 2. Dünya Savaşı’nda Avrupa’ya atılan bombalardan çok daha büyük miktarda bu bölgede kullanılmış olması, başta ABD olmak üzere Batı karşıtlığını körükleyen bir gelişmeydi. Bununla birlikte, söz konusu bu politik çevreler kendilerini ‘komünist’ olarak adlandırmıyordu. Örneğin, Singapur gibi, Bandung Konferansı’nda temsil edilmeyen bölgeler de bile, en azından kimi siyasi çevrelerde bu yaklaşım hakimdi. Bkz.: Poh Soo Kai. (2013). “Living in a Time of Deception”, The 1963 Operation Coldstore in Singapore: Commemorating 50 Years, (ed.) Poh Soo Kai, Tan Kok Fang; Hong Lysa, Petaling Jaya: Strategic Information and Research Development Center, s. 166, 194.

5^Roland Burke. (2010). “Afro-Asian Alignment: Charles Malik and the Cold War at Bandung” Bandung 1955: Little Histories, (ed.) Antonia Finnane&Derek McDougall, Caulfield: Monash University Press, s. 29, 30.

6^Semih Günver. (1985). Fatin Rüştü Zorlu’nun Öyküsü, Ankara: Bilgi Yayınevi, s. 57.

7^Jamie Mackie. (2010). “The Bandung Conference and Afro-Asian Solidarity: Indonesian Aspects”, In Bandung 1955: Little Histories, (ed.) Antonia Finnane&Derek McDougall, Caulfield: Monash University Press, s. 17; Jamie Mackie. (2005). Bandung 1955: Non-Alignment and Afro-Asian Solidarity, Singapore: Editions Didied Millet, s. 12.

8^Ruth McVey. (1966). (Tr.). “An Early Account of the Independence Movement”, Indonesia, Nos. 1-2, Modern Indonesia Project, Cornell University, New York: Ithaca s. 52.

9^Jamie Mackie. (2010). A.g.e., s. 10.

10^Matthew Quest. “The Lessons of the Bandung Conference”, (Alıntılama, 16 Temmuz 2015), http://www.spunk.org/texts/pubs/lr/sp001716/bandung.html; (Not: Brüksel’de yapılan söz konusu bu toplantıya o yıllarda Avrupa’da öğrenim gören Nehru (Hindistan başbakanı), Mohammad Hatta (daha sonra Sukarno’nun yardımcısı olarak görev yaptı), katıldı. Bkz.: H. Roeslan Abdulgani. (1980). The Bandung Connection: Konperensi Asia-Afrika di Bandung tahun 1955, Jakarta: Gunung Agung, s. 66; Address given by Sukarno (Bandung, 17-24 April 1955), The Ministry of Foreign Affairs, Republic of Indonesia.(ed.). Asia-Africa Speak from Bandung, 1955, s. 2.

11^Helen E.S.Nesadurai. (2008). “Bandung and the Political Economy of North-South Relations: Sowing the Seeds for Re-visioning International Society”, In Bandung Revisited: The Legacy of the 1955 Asian-African Conference for International Order, (ed.) See Seng Tan&Amitav Acharya, Singapore: NUS Press, s. 73; Ang Cheng Guan. (2008). A.g.e., s. 29.

12^N’Dri Therese Assie-Lumumba. (2015). “Behind and Beyond Bandung: Historical and Forward Looking Reflections on South-South Cooperation”, Bandung Journal of the Global South, 2: 11, s. 2.

13^Matthew Quest. “The Lessons of the Bandung Conference”, (Alıntılama, 16 Temmuz 2015). http://www.spunk.org/texts/pubs/lr/sp001716/bandung.html; Jamie Mackie. (2010). A.g.e., s. 10.

14^Jamie Mackie. (2010). A.g.e., s. 11.

15^Not: SEATO’nun kuruluşuna temel bölge ülkeleri üzerinde komünizm tehdididir. 1954 yılında söz konusu bu tehdidin Tayland sınırlarına kadar ulaşmış olması, ABD öncülüğünde bölge ülkelerinin korunmasında SEATO bir ‘kalkan’ olarak gündeme gelmiştir. Bkz.: SEATO Feature (1965). “Progress Promoted in Southeast Asia”, SEATO Record, Volume IV, No. 1, (February), s. 23. Bununla birlikte, ABD’nin öncülüğünde ‘barış’ ve ‘özgürlük’ yanlısı bir platform olarak gündeme geldi. (Bkz.: Jesus Vargas. (1966). “SEATO: Progress and Prospects Reviewed”, SEATO Record, Volume 5, No. 1, (February), s. 5. (Not: SEATO, 8 Eylül 1954 tarihinde Filipinlerin başkenti Manila’da ABD, İngiltere, Fransa, Avustralya, Yeni Zelanda, Pakistan, Tayland ve Filipinlerin katılımıyla Güneydoğu Asya Savunma Anlaşması (South-East Asia Collective Defence Treaty) imzalandı. Bkz.: Manila Pact, http://avalon.law.yale.edu/20th_century/usmu003.asp (Alıntılama, 16 Temmuz 2015); SEATO In Manila, (Alıntılama, 16 Temmuz, 2015, https://history.state.gov/milestones/1953-1960/seato. (Not: Söz konusu oluşum, askeri bir savunma yapılaşması olması kadar, anlaşmaya imza atan ülkeler arasında SEATO (South East Asia Treaty Organization) adı verilen bir ticaret bloğunun da oluşmasına kapı aralamıştır. Bkz.: Hall. (1987), A.g.e., s. 909-10).

16^Ang Cheng Guan. (2008). A.g.e., s. 31.

17^Jamie Mackie. (2010). A.g.e., s. 10; Amitav Acharya; See Seng Tan. (2008). “The Normative Relevance of the Bandung Conference for Contemporary Asian and Order”, s. 13; Ang Cheng Guan. (2008). A.g.e., s. 29-30.

18^Richard Wright. (1956). The Color of Curtain, New York: World Publishing Company, s. 13; Jamie Mackie. (2010). A.g.e., s. 11; Nicholas Tarling. (2005). Southeast Asia: A Modern History, (Reprinted), Oxford: Oxford University Press, s. 218-9; Address given by Sukarno. (1955). s. 2; Bu beş üye, daha sonra “Kolombo Beşleri (veya Güçleri)” adıyla anılmaya başlandı. Bkz.: “How they became known as Colombo Powers, The Straits Times, 20 December 1979, Microfilm NL10421, [Lee Kong Chian Reference Library], s. 21. (Alıntılama, 18 Temmuz, 2015).

http://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/Digitised/Article/straitstimes19791220-1.2.95.3.aspx?q=Bandung+Conference&page=2&sort=relevance&token=conference%2cbandung&sessionid=c69f27a653df486f9aa5f59cce1c578a

19^Anthony Reid. (2008). “The Bandung Conference and Southeast Asian Regionalism”, Bandung Revisited: The Legacy of the 1955 Asian-African Conference for International Order, (ed.). See Seng Tan; Amitav Acharya, Singapore: Singapore National University, s. 25; Nicholas Tarling. (2005). Southeast Asia: A Modern History, (Reprinted), Oxford: Oxford University Press, s. 121; Nehru ile Chou-en Lai buluşmasının bizzat Nehru tarafından planlanıp hayata geçirildiği belirtilir. Nehru, bu yaklaşımıyla Çin’i uluslararası arenaya davet eden bir actor konumundyadı. (Bkz.: A.g.e., s. 25).