Dr. Mustafa Kemal akgül mpm (Grup Yönetmeni) Cengiz aydin milli Kütüphane Neziha Çarkit meb cemal gemci cymsoft aysim hançer kızılay Kemal karakoçak kamuBİb yk temsilcisi Burçin ÖKSÜz software ag ersin Tufan yalvaç Maliye Bakanlığı

Bilgi bankası

Bir uzman sistemin içinde yer alan bilgi gerçekler ve sezgisel yöntemlerdir. Gerçekler bir bilim dalında uzmanlarca üzerinde genel olarak uzlaşmaya varılmış, basılı eserlerde yer alan, herkes tarafından paylaşılabilen bir bilgi birikimidir. Sezgisel yöntemler ise, bir sahada uzman seviyesinde karar vermeyi modelleştiren çoğunlukla özel, çok az tartışılmış, kullanıldığında iyi bir yargıya vardıran kurallar zinciridir. Bir uzman sistemin performans düzeyi sahip olduğu bilgi bankasının kalitesinin ve büyüklüğünün bir fonksiyonudur.

Uzmanlar tipik olarak yetersiz tanımlanmış problemleri sezgisel yöntemler kullanarak çözerler. Problemi çözmek için zaman azlığı veya problemi anlama eksikliği problemdeki bütün parametreleri içine alan analizi önlediğinde, sezgisel yöntemler uzmanlar tarafından kullanılır. Sezgisel yöntemler, adından da anlaşılacağı gibi, sezgiye dayanır. Bu yöntemler belirli bir amaca ulaşmak için, bir kaç alternatif işlem arasından en çok hangisinin etkin olacağının belirlenmesinde kullanılabilecek ölçütler, yöntemler ya da ilkelerdir. Bir sezgi, bir kişinin aldığı kararlara yol gösteren ve el yordamı ile yapılabilen basit ve temel sınama şeklinde de olabilir, örneğin karpuz seçmek gibi. Aynı şekilde, uzman sistemler problemleri çözmek için sezgisel yöntemleri program yolu ile kullanırlar.

Bir uzman sistemin gereksinim duyduğu bilginin, yani bir bilim dalındaki gerçekler ve sezgisel yöntemler, bilgisayar ortamında temsil edilmesine yönelik en tutulan yaklaşım eğer-se kuralı (if-then kuralı) diye adlandırılan yaklaşımdır. Bilgi bankasında tutulan gerçekler ussal bir şekilde bir araya gelmiş değillerdir. Gerçekler her şeyi kapsayan bir yapı ile uyum içindedir. Bu yapıyı eğer-se kuralı oluşturur. Bir problem alanındaki bütün bilgilerin anlaşılmasında kullanılan gerçekler topluluğu bilgi bankası olarak adlandırılır. Bilgi bankası genellikle üç ana parçadan oluşur; kurallar, sorular ve çeviriler.

Her bir kural “se” kelime takısını izleyen bir sonuç ve “eğer” kelimesini izleyen koşul cümleciklerinden oluşur. Her bir cümlecik bir niteliği temsil eder. Sistemin görevlerinden biri de niteliklerle ilgili bilgi edinmek için sistemi kullanan kişiye sorular sormak olduğundan, bu sorular bilgi bankasında toplanmalıdır. Nitelikle ilgili bir diğer nesne de kuralların anlaşılmasını kolaylaştıran çeviridir. Örneğin nitelik gövde ise, çeviri bitkinin gövdesi olabilir. Bu nitelik için soru (prompt) ise, “bitkinin gövdesi yeşil mi, yoksa odunsu mudur ?”.

Uzman sistemlerin bir kısmı ise, kural tabanlı değildir. Örneğin; MACSYMA, Internist/Cadeceus, Digitalis Therapy Advisor, HARPY, Prospector ağ (network) tabanlı uzman sistemlerdir. Bir uzman sistem için bilgi temelinin seçiminde temel ihtiyaçlar genişlemeye yatkınlık, basitlik ve açıklıktır. Bu yüzden genelde bir bilgi bankası global veritabanındaki iş çevresi özelliği ile kalıp olarak uyuşmasına neden olan kurallardan oluşur.