Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı
yılında gerçekleştirilen taksimata göre Vilayetler, Genel Kaymakamlıklar ve bunların Şehirlerini aşağıdaki şekilde detaylandırılmıştır
Yüklə 8,05 Mb.
|
| 1966 yılında gerçekleştirilen taksimata göre Vilayetler, Genel Kaymakamlıklar ve bunların Şehirlerini aşağıdaki şekilde detaylandırılmıştır:
Merkezî Vilayet (yıl 1966): Doğusunda Simnan Genel Kaymakamlığı/ Sancağı, batısında Hemedan Genel Kaymakamlığı ve Gilan Vilayeti/ Ostan, kuzeyinde Mazenderan ve Gilan Vilayetleri, güneyinde Isfahan Vilayeti ve Loristan (Luristan) Genel Kaymakamlığı yer almaktadır. Vilayetin yönetim merkezi, aynı zamanda başkent olan Tahran’dır. Yüzölçümü 91.519 km² olan vilayetin nüfusu 4.984.828’dir. Topraklarının 2.597 km²’si Kum gölüdür. Şehirleri; Tahran/ Tehran, Kazvin, Erak/ Arak, Kerec, Kum/ Qum, Şimiran, Kaşan, Rey, Save, Tefriş, Humeyn, Demavend, Mahallat ve Germsar’dır. Gilan Vilayeti (yıl 1966): Doğusunda Mazenderan Vilayeti ve Hazar denizi, batısında Doğu Azerbaycan Vilayeti ve kısmen Batı Azerbaycan Vilayeti, kuzeyinde Hazar denizi (söz kunusu tarih itibariyle Şuralar Cumhuriyeti/ SSCB, bugün Azebaycan CUmuriyeti), güneyinde Merkezî Vilayet ve Hemedan Genel Kaymakamlığı bulunmaktadır. Vilayet merkezi Reşt kentidir. Yüzölçümü 36.557 km² olan Vilayetin nüfusu 1.755.396’dır. Şehirleri; Reşt, Zencan, Lahican, Rudser, Fumen, Tavalış, Rudbar, Lengerud, Bender Pehlevi (Enzeli), Astara ve Sovme-a Sera’dır. Görüldüğü üzere Azerbaycan’ın bir parçası olan Zencan ve Astara Gilan’a bağlanmıştır. Astara şehri, Hazar denizi sahilinde İran-Azerbaycan Cumhuriyeti ortak sınırı üzerinde bulunmaktadır. Astara çayı kenti ikiye bölmektedir. Güneyi İran’a, kuzeyi ise Azerbaycan’a aittir. İran’ın önemli sınır kapılarından birisi olan Astara, karpuzuyla ünlüdür.
Doğusunda Horasan Vilayeti, batısında Gilan Vilayeti, kuzeyinde Hazar denizi (Mazenderan denizi) ve Şuralar Cumhuriyeti/ SSCB (Bugün Bence SSCB kısmını atın, Türkmenistan kalsın Türkmenistan Cumhuriyeti), Güneyinde Simnan Genel kaymakamlığı ve Merkezî Vilayet bulunmaktadır. Vilayet merkezi Sari kentidir. Yüzölçümü 47.365 km², nüfusu ise 1.845.270’tir. Şehirleri; Sari, Gürgân (Gorgân), Deşt-i Gürgân, Babul, Şahi, Amul, Şehsuvar, Behşehr, Novşehr ve Nur’dur. Doğu Azerbaycan Vilayeti (yıl 1966): Doğusunda Şuralar Cumhuriyeti/ SSCB (Bugün Azerbaycan Cumhuriyeti) ve Gilan Vilayeti, batısında Batı Azerbaycan Vilayeti, kuzeyinde Şuralar Cumhuriyeti/ SSCB Bence SSCB’yi atın (Bugün doğudan batıya doğru Azerbaycan ve Ermenistan Cumhuriyetleri ile Nahcivan Özerk Cumhuriyeti), güneyinde Gilan Vilayeti ve Batı Azerbaycan Vilayeti yer almaktadır. Vilayet merkezi Tebriz’dir. Yüzölçümü 67.102 km² olup, nüfusu 2.606.314’tür. Şehirleri; Tebriz, Erdebil, Arasbaran (Karacadağ), Merağa, Mişginşehr, Miyane, Merend, Halhal, Heştrud (Azeran) ve Serab’tır. Batı Azerbaycan Vilayeti (yıl 1966): Doğusunda Doğu Azerbaycan Vilayeti, batısında Türkiye ve Irak, kuzeyinde Şuralar Cumhuriyeti/ SSCB SSCB kısmını atın (Bugün Azerbaycan Cumhuriyeti’ne bağlı olan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti), güneyinde Kürdistan Vilayeti yer almaktadır. Vilayet merkezi Rızaiye (Urumiye) kentidir. Yüzölçümü 43.660 km² olan Vilayetin nüfusu 1.087.411’dir. Şehirleri; Rızaiye (Urumiye), Miyanduab, Mahabad (Savucbulag-ı Mukri/ Mukri Soğukbulağı), Hoy, Maku, Negade, Şahpur (Dilman/ Salmas), hane ve Serdeşt’tir. Kirmanşahan (Bahteran) Vilayeti (yıl 1966): Doğusunda Hemedan Genel Kaymakamlığı, batısında Irak, kuzeyinde Kürdistan Vilayeti, güneyinde İlam ve Loristan genel kaymakamlıkları yer almaktadır. Vilayet merkezi Kirmanşah kentidir. Yüzölçümü 24.549 km² olan Vilayetin nüfusu 789.807’dir. Şehirleri; Kirmanşah, Şahabad, Oramanat (Diğer söylenişleri: Avramanat/ Huramanat), Sungur ve Kasr-ı Şirin’dir. Kirmanşah vilayetinin nüfusunun nüfusunun kelimesini çıkarın ekseriyeti Şii/ Caferi ve Ali Allahi/ Ehl-i Hakk Kürt olup, dili de Kirmanşah Kürtçesi’dir. Bazı yerlerde Kirmanşahan, bazı yerlerde ise Kirmanşah diye yazmışsınız, bence hepsini Kirmanşah yapsanız karışıklık meydana gelmez…….. Huzistan Vilayeti (yıl 1966): Doğusunda Çahar-Mahal ve Bahtiyari ile Buyer-Ahmed ve Kûhgiluye genel kaymakamlıkları, batısında Irak Cumhuriyeti ve İlam Genel Kaymakamlığı, kuzeyinde Loristan Genel Kaymakamlığı, güneyinde Halic-i Fars/ Basra Körfezi (Türkçe, Kenger Körfezi) yer almaktadır. Vilayet merkezi Ahvaz kentidir. Yüzölçümü 64.653 km² olan Vilayetin nüfusu 1.617.024’tür. Şehirleri; Ahvaz, Abadan, Dizful, Hürremşehr, İze, Mescid-i Süleyman, Behbehan, Deşt-i Mişan, Şuşter ve Bender-Mahşehr (Bender Ma’şûr) ve Ramhürmüz’dür. Uluslararası kamu oyu ve bilim adamlarınca Huzistan’ın eskiden beri Arap yerleşim bölgesi olduğunun bilinmesine rağmen, resmi görüşü yansıtan İran baskılı kitaplarda; Vilayet sakinlerinin dilinin Farsça olduğu, Hamis, Beni-Kab ve Beni-Tarf aşiretleri gibi göçerlerin Arapça konuştuğu kayıtlıdır. Kirman Vilayeti (yıl 1966): Doğusunda Sistan ve Beluçistan vilayeti, batısında Fars vilayeti, kuzeyinde Isfahan ve Horasan vilayetleri, güneyinde Umman Denizi Limanları ve Adaları Genel Kaymakamlığı (Bender-Abbas) yer almaktadır. Vilayet merkezi Kirman kentidir. Yüzölçümü 192.978 km² olan vilayetin nüfusu 772.703’tür. Şehirleri; Kirman, Sebzivaran, Refsencan, Sircan, Bem ve Baft’tır. Fars Vilayeti (yıl 1966): Doğusunda Kirman Vilayeti ve Umman Denizi Limanları ve Adaları Genel Kaymakamlığı (Bender-Abbas), batısında Fars Körfezi Limanları ve Adaları Genel Kaymakamlığı ile Buyer-Ahmed ve Kûhgiluye genel kaymakamlıkları, kuzeyinde Isfahan Vilayeti ile Buyer-Ahmed ve Kûhgiluye Genel Kaymakamlığı, güneyinde Umman Denizi Limanları ve Adaları Genel Kaymakamlığı yer almaktadır. Vilayet merkezi Şiraz kentidir. Yüzölçümü 133.298 km² olan vilayetin nüfusu 1.462.708’dir. Şehirleri; Şiraz, Abade, Lar, Kazerun, Memeseni, Cehrom, Fesa, Darab, Firuzabad, Neyriz ve İstihbanat’tır Isfahan Vilayeti (yıl 1966): Doğusunda Horasan Vilayeti, batısında Loristan, Çahar-Mahal ve Bahtiyari ile Buyer- Ahmed ve Kûhgiluye genel kaymakamlıkları ve Horasan Vilayeti’nin bir bölümü, kuzeyinde Simnan Genel Kaymakamlığı ve Merkezî Vilayet, güneyinde Fars ve Kirman vilayetleri yer almaktadır. Vilayet merkezi Isfahan kentidir. Yüzölçümü 151.799 km² olan vilayetin nüfusu 1.705.483’tür. Şehirleri; Isfahan, Yezd, Feriden, Necefabad, Şehrıza, Gülpayegan, Ardistan/ Erdistan, Nain, Semirum ve Netenz (Natanz)’dır. Horasan Vilayeti (yıl 1966): Doğusunda Şuralar Cumhuriyeti/ SSCB Burasını çıkarırsak iyi olur kanısındayım. (Bugün Türkmenistan Cumhuriyeti) ve Afganistan Cumhuriyeti, batısında Isfahan ve Mazenderan Vilayetleri ile Simnan Genel Kaymakamlığı, kuzeyinde Şuralar Cumhuriyeti/ SSCB atılsın (Bugün Türkmenistan Cumhuriyeti), güneyinde Sistan ve Beluçistan ile Kirman vilayetleri yer almaktadır. Vilayet merkezi Meşhed kentidir. Yüzölçümü 313.337 km² olan vilayetin nüfusu 2.581.526’dır. Şehirleri; Meşhed, Bircend, Türbet-i Hayderiyye, Nişabur, Sebzivar, Bocnurd, Kuçan/ Koçan, Türbet-i Cam, Kaşmir, Deregez, Gunabad (şehrin baş harfi normal “g” (gül’ün g-si) ile söyleniyorsa “u” harfi üzerine şapka konulmalıdır, arka damak g’si (goncanın “g”si ile söyleniyorsa konulmamalıdır, Esferayin (Miyanabad), Firdövs, Şirvan ve Tabes’dir. Sistan ve Beluçistan Vilayeti (yıl 1966): Doğusunda Afganistan ve Pakistan Cumhuriyetleri, batısında Kirman Vilayeti, kuzeyinde Horasan Vilayeti ve Afganistan Cumhuriyeti, güneyinde Umman denizi yer almaktadır. Vilayet merkezi Zahedan kentidir. Yüzölçümü 181.578 km², nüfusu 502.626’dır. Şehirleri; Zahedan, Zabul, İranşehr, Çabahar ve Seravan’dır. Kürdistan Vilayeti (yıl 1966): Doğusunda Gilan Vilayeti ve Hemedan Genel Kaymakamlığı, batısında Irak Cumhuriyeti, kuzeyinde Batı Azerbaycan Vilayeti ve kısmen Gilan Vilayeti, güneyinde Kirmanşahan Vilayeti yer almaktadır. Yönetim merkezi Senendec kentidir. Yüzölçümü 24.998 km² olan vilayetin nüfusu 619.677’dir. Şehirleri; Senendec, Gurve (Türk şehri), Bicar (Gôrus; Türk şehri,), Saggız/ Sakız, Merivan ve Bane’dir. Hemedan Genel Kaymakamlığı (yıl 1966): Doğusunda Merkezî Vilayet, batısında Kirmanşahan Vilayeti ve kısmen Kürdistan Vilayeti, kuzeyinde Gilan Vilayeti, güneyinde Loristan Genel Kaymakamlığı yer almaktadır. Genel kaymakamlık merkezi Hemedan kentidir. 20.172 km² yüzölçüme sahip olan genel kaymakamlığın nüfusu 889.792’dir. Şehirleri; Hemedan, Melayir, Nihavend ve Tuyserkan’dır. Çahar-Mahal ve Bahtiyari Genel Kaymakamlığı (yıl 1966): Doğu ve kuzeyinde Isfahan Vilayeti, batısında Huzistan Vilayeti, güneyinde Buyer-Ahmed ve Kûhgiluye genel kaymakamlıkları yer almaktadır. İdari merkezi Şehr-i Kürd kentidir. 14.820 km² olan genel kaymakamlığın nüfusu 300.576’dır. Şehirleri; Şehr-i Kürd ve Burucin’dir. Loristan Genel Kaymakamlığı (yıl 1966): Doğusunda Isfahan Vilayeti, batısında İlam Genel Kaymakamlığı ve Kirmanşahan Vilayeti, kuzeyinde Merkezî Vilayet ve Hemedan Genel Kaymakamlığı, güneyinde Huzistan Vilayeti yer almaktadır. Yönetim merkezi Hürremabad kentidir. Yüzölçümü 31.383 km², nüfusu 691.796’dır. Şehirleri; Hürremabad, Burucerd ve Eligûderz’dir. İlam Genel Kaymakamlığı (yıl 1966): Doğusunda Loristan Genel Kaymakamlığı, batısında Irak Cumhuriyeti, kuzeyinde Kirmanşahan Vilayeti, güneyinde kısmen Huzistan Vilayeti ve Irak yer almaktadır. Genel Kaymakamlık merkezi İlam kentidir. 18.162 km² yüzölçümü olan Genel Kaymakamlığın nüfusu 201.937’dir. Şehirleri; İlam, Dehloran, Bedre (Dereşehr), Mehran’dır. Buyer-Ahmed ve Kûhgiluye Genel Kaymakamlığı (yıl 1966): Doğusunda Isfahan ve Fars Vilayetleri, batısında Huzistan Vilayeti, kuzeyinde Çahar-Mahal ve Bahtiyari Genel Kaymakamlığı, güneyinde Fars Vilayeti yer almaktadır. İdari merkezi Buyer-Ahmed (Yasuc) kentidir. 16.261 km² olan genel kaymakamlığın nüfusu 164.918’dir. Şehirleri; Buyer-Ahmed (Yasuc) ve Kûhgiluye’dir. Fars Körfezi Limanları ve Adaları Genel Kaymakamlığı (yıl 1966): Doğusunda Fars Vilayeti, kuzeyinde Huzistan ve Fars Vilayetleri, güney ve batısında Fars Körfezi/ Basra Körfezi (Türkçe, Kenger Körfezi) yer almaktadır. İdari merkezi Bender-Buşehr kentidir. 27.653 km² yüzölçüme sahip olup, nüfusu 254.735’tir. Şehirleri; Buşehr (Bender-Buşehr) ve Deştistan (Deşistan/ Burazcan)’dır. Fars Körfezi Limanları ve Adaları Genel Kaymakamlığı, daha sonraki yıllarda Buşehr Vilayeti adını almıştır. Umman Denizi Limanları ve Adaları Genel Kaymakamlığı (yıl 1966): Doğusunda Kirman ve Sistan-u Beluçistan Vilayetleri, güney ve batısında Umman denizi ve Fars/ Basra körfezi (Türkçe, Kenger Körfezi), kuzeyinde Kirman ve Fars Vilayetleri yer almaktadır. Genel Kaymakamlık merkezi Bender-Abbas kentidir. 66.557 km² yüzölçüme sahip olan genel kaymakamlığın nüfusu 346.849’tir. Şehirleri; Bender-Abbas, Minab ve Bender-Lenge’dir. Umman Denizi Limanları ve Adaları Genel Kaymakamlığı, daha sonraki yıllarda Hürmüzgan Vilayeti adını almıştır. Simnan Genel Kaymakamlığı (yıl 1966): Doğusunda Horasan Vilayeti, batısında Merkezî Vilayet, kuzeyinde Gilan Vilayeti, güneyinde Isfahan Vilayeti yer almaktadır. Genel Kaymakamlık merkezi Simnan kentidir. 81.598 km² olan genel kaymakamlığın nüfusu 20.790’dır. Şehirleri; Simnan, Şahrud ve Damğan’dır. (Sirus NiSari, Külliyat-ı Coğrafya-yı İran, s.170-393) Kacar hanedanlığı, antik tarihe ve aristokrasiye özlemle “Pehlevi” adını alan kuzeyli Savadkûhi ailesinin çavuşluktan yükselen üyesi Albay Rıza Han tarafından yıkılmıştır. Emperyalist mihrakların desteğindeki bu yapay hanedanlık döneminde, korkunç Türk kıyımı ve katliamlar yaşanmış, Türk külürüne ait ne varsa yerle yeksan edilmeye çalışılmıştır. Pehlevilerin iktidarında Türk aristokrat ve memurları hızla sivil ve askerî yönetimden tasfiye edilmiş, yerlerine Türk düşmanlığı ile temayüz etmiş çeşitli etnik ve dini gruplara mensup kişiler getirilmiştir. Türklüklerini inkâr eden bürokratların bir bölümü haliyle yerlerini, makamlarını korumasını ve servetlerini artırmasını becermiştir. Günümüzde Aryaistlerin, yani ırkçıların tekrar canlanmaya başladığı gözlenmektedir. Rejim değişikliği öncesi Aryaist/ Pan-İranistler, ülkenin mülki/ idari, siyasi ve askerî yapılandırılmasında her dönem faaliyet halinde olmuşlardır. Bunların zararlı faaliyetleri Azerbaycan, Güneybatı Türkmenistan... eyalet, Vilayet ve genel kaymakamlıklarına, öte yandan Türk iklimine uzak bölgelerde oturan Türk aşiret, cemaat ve topluluklarına yönelmiştir. Çalışmaları Güney Azerbaycan’ı, Türkmen Sahra’yı (Sahra-yı Türkmen), Halacistan’ı, Kaşkay İli’ni ve göç güzergâhlarını nasıl bölüp parçalayabilirim, dillerini, geleneklerini, dini inançlarını, maddî ve manevi kültür birikimlerini nasıl yok edebilirim, üzerine yoğunlaşmıştır. Bunlardan Tahran Üniversitesi öğretim üyelerinden ırkçı Dr. Kâzım Vedii’nin mitolojik tarihe özlemle 21 eyalet halinde planladığı İran’ın mülki/ idari ve siyasi taksimatı, kullandığı kadim dil özelliği de dikkate alındığında oldukca Caliptir dikkat çekicidir:
Yüklə 8,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|