Əhmədov Əhməd-Cabir İsmayıl oğlu Osmanov Tofik Ramazan oğlu İstehlak mallarinin funksional

vitamini – tokoferol. Bu vitamin hüceyrənin lipoid maddələrini oksidləşmədən qoruyur, heyvanlarda onun uzun müddət çatışmazlığı əzələ distrofiyasına, qısırlığa səbəb ola bilər. İlk dəfə buğdanın rüşeymindəki yağın tərkibində tapılmışdır.

5. 
   vitamini quruluşca bir-birinə oxşayan və bioloji təsirinə görə 3
   

maddədən – α, β,  tokoferollardan ibarətdir. α tokoferolun vitamin fəallığı β tokoferoldan 2,5 dəfə çoxdur.

Tokoferollar yağlı maye olub bitki yağında, etil spirtində yaxşı həll olur. E vitamini istiyə davamlıdır. Oksigensiz şəraitdə 170-200⁰C-yə kimi qızdırdıqda parçalanır, lakin ultrabənövşəyi şüaların təsirindən parçalan-mır. Antioksidant kimi yağların oksidləşməsinin qarşısını almaq üçün tət-
36
biq edilir. E vitamini ən çox dənli bitkilərin rüşeymindəki yağda və bitki yağlarında vardır.
E vitamininin miqdarı buğda rüşeymində – 25; qarğıdalı rüşey-mində – 15-25; vələmirdə – 18-20; çovdarda – 10; kərəyağında – 1,5-2,5; yu-murtada – 1,3; günəbaxan yağında – 60; soya yağında – 120; qarğıdalı ya-ğında – 100 mq%-dir. İnsan orqanizmi üçün gündəlik tələbat 12-15 mq-dır.

11. 
    vitamini – filloxinon. Qaraciyərdə protrombinin sintezini sürət-ləndirir, qanın laxtalanma qabiliyyətini artırır. Çünki K vitamini normal bağırsaq florasını təşkil edən mikroorqanizmlər tərəfindən sintez olunur. Əgər həddindən artıq antibiotiklər qəbul edilirsə, bağırsaqlarda yaşayan bakteriyalar tələf olurlar. Belə hallarda K vitamininin sintezi pozulur. K
    

vitamini K1,	K2	və	K3	müxtəlifliyində olur. Bunlar	metilnaftoxinonun
törəmələridir.	Bitkilərdə		K1	vitamini, heyvanat məhsullarında K2 vitamini
olur. K1 vitamini		– filloxinon ilk dəfə yoncadan alınmışdır. K2 vitamini –

farnoxinon iylənmiş balıq unundan alınmışdır. K₁ vitamini K₂ vitamininə nisbətən 2 dəfə aktivdir. K₁ vitamini rəngsiz yağlı mayedir. K₂ vitamini isə açıq sarı rəngli kristallik maddədir.
Müxtəlif məhsullarda K vitamininin miqdarı mq%-lə aşağıdakı kimidir: göy noxud – 0,1-0,3; çiyələk – 0,12; kartof – 0,08; pomidor – 0,4; ispanaq – 4,5.
Orqanizmin bu vitaminə olan tələbatı dəqiq müəyyən edilməmişdir, çünki K vitamini bağırsaqlarda da sintez olunur. Orta yaşlıların bu vita-minə təxmini tələbatı gündə 0,2-0,3 mq-dır.

37

61.