Emirül-Mü'minin: 7 Emr-i Bi'l-Ma'ruf Ve'n-Neh-Yi Ani'l Münker: 7

G

Gabn:

Sözlükte, "aldatmak ve hile yapmak" anlamına gelir.

Fıkıh dilinde ise; "ahcı ve satıcının aldanma veya birbirlerini aldatma­larına" denir. Bu aldatma, kasıtlı veya kasıtsız da olabilir. Aşırı olan aldanma­ya, "GABN-I FAHİŞ" denir. Yani takdir komisyonunun koydukları fiyatın çok üstünde veya altında kalan bir aldatma ve aldanmadır. Meselâ; bir mal bin lira­ya alınsa, sonra bu mal takdir komisyo­nuna havale edilirse, üyelerden bir kısmı yüz lira, bir kısmı altı yüz lira, bir kısmı ise, yedi yüz lira değer biçse bura­da gabn-ı fahiş vardır. Çünkü değerlen­dirmeler alınan fiatın altında kalmıştır. Fakat, bir kısmı sekiz yüz, bir kısmı dokuz yüz ve bir kısmı da bin lira değer takdir etseydi buna gabn-ı fahiş den­mezdi.

Alınan bir mal, gabn-ı fahiş sebebiyle geriye reddedilebilir. Bu konuda İslâm âlimleri, farklı görüşler ileri sürmüşler­dir. Bunlardan en önemlisi şudur:

Aşırı aldatma, kasten yapılmışsa mal geriye reddedilebilir. Ticari akit bozu­lup aldanan satıcı ise malını; aldanan

müşteri ise parasını geri alabilirler.

Aldatma, ister aşırı olsun, ister olma­sın her çeşidi ile haramdır. Resûlullah (s.a.s) şöyle buyuruyor:

"Bizi aldatan, bizden değildir."

Gadab: ⁸⁵

Gadir-u Hum:

Mekke ile Medine arasındaki Cuhfe yakınlarındaki bir yerin adı olan Gadiru Hum, asıl öne­mini, Hz. Ali'nin hilafeti konusunda Şii kaynakların en önemli dayanak kabul ettikleri bir olay ve hadisten almaktadır Buna göre, Hz. Peygamber (a.s) Veda Haccı dönüşünde, Gadiru Hum denilen yerde konaklamış ve insanları toplaya­rak önce:

"Ey Peygamber, sana indirile­ni tebliğ et. Eğer bunu yapmazsan O'nun elçiliğini yerine getirmemiş olur­sun. Allah seni insanlardan korur. Doğ­rusu Allah kafirlere yol göstermez" ⁸⁶ mealindeki ayeti tebliğ etmiş, ardından da:

"Cebrail bana Rabbimden şu emri getirdi ki, Ali bin Ebi Talib benim kardeşim, vasim, hali­fem ve benden sonraki imamdır. Ey insanlar, Allah onu size veli ve imam ta­yin etti, ona itaat etmeyi herkese farz kıldı. Ona karşı çıkan lanetlenecek, say­gı gösterenler ise kurtulacaktır. Dinle­yiniz ve itaat ediniz. Allah mevlanız Ali ise imamınızdır. İmamet onun soyun­dan kıyamete kadar devam edecektir." demiştir. Şii kaynakların yorumuna göre yukarıdaki Maide suresinin 67. ayeti, Hz. Ali hakında inmiştir. Onlara göre yüce Allah tarafından Hz. Peygamber'in tebliğ etmesi istenilen şey Hz. Ali'nin halifeliğidir. Güya Resulullah bunu gizlemiş, Yüce Allah da O'nu bu konuda ikaz etmiştir. O da bunun üzerine yukarıda belirttiğimiz sözleri söylemiştir.

Ehl-i Sünnet alimlerinin olayı değer­lendirmeleri ise şöyledir: İlk önce Gadiru Hum diye bilinen hutbe 10. hicri yılda Zilhicce ayının I8.gününde okunmuştur. Oysa aynı ayın 9. günü, yani arefe günü şu ayet nazil olmuştur: "Bu­gün sizin için dininizi tamamladım, size olan nimetimi tamamladım ve din ola­rak sizin için İslam'ı seçtim." ⁸⁷Yukarıda mealini verdiğimiz 67. ayetin bu ayetten sonra nazil olmuş olması düşünülemez. Çünkü 3. ayet 'dinin tamamlandığını' bildirmektedir. İslam alimlerinin çoğunluğu da Maide suresinin 67. ayetinin Mekke'nin fethi ve Hayber gazvesinden önce indiği ko­nusunda ittifak etmektedirler. Öte yan­dan Resulullah'ın yüzbinden fazla insa­nın huzurunda söylediği sözler eğer Hz. Ali'nin hilafeti ile ilgili olsahydı bun­ların, gerek Hz. Ebu Bekir'in halife seçilmesi sırasında, gerekse daha sonra Hz. Ali'nin hilafete geçişi sırasında başta Hz. Ali ve Abdulmuttaliboğulları olmak üzere pekçok sahabe tarafından hatırlatılması gerekirdi. Oysa Hülefa-i Raşidin döneminde bırakınız herhangi bir sahabeden bir tek ravinin böyle bir rivayeti nakletmesini, Hz. Ali bile en karışık zamanlarda dahi böyle bir riva­yetten söz etmemiştir. Eğer Şiilerin iddia ettikleri gibi Gadiri Hum'da Hz. Ali'nin Resulullah'tan sonra devlet baş­kanı olacağı açıklanmış olsaydı yüzbinlerce sahabeden hiç değilse bir kısmının daha sonraki olaylarda bunu hatırlatması gerekmez miydi? Bu iddia yüzbinden fazla sahabinin Hz. Pey-gamber'in vefatından sonra onunvasi-yetine uymadığı ve Hz. Ali'yi hilafetten mahrum bırakmak için aralarında iş­birliği yaptığı gibi bir anlama da gelir ki, bu akla aykırıdır. Ehl-i Sünnet alim­leri Resulullah'ın Gadiru Hum'da bir hutbe irad ettiğini, Hz. Ali ve ehl-i beyt hakkında övücü sözler söylediğini ve vefatından sonra ehl-i beyte saygı gös­termeleri gerektiğini vasiyyet ettiğini kabul etmektedirler. Fakat bunların yo­rumunda Şiilerden ayrılmaktadırlar. Çünkü Peygamber Efendimiz buna benzer sözleri farklı zaman ve yerlerde Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer gibi pek çok büyük sahabiye de söylemiştir. Mesela Ebu Ubeyde bin el Cerrah hakkında "Bu ümmetin eminidir" buyurmuşlar­dır.

Sonuç olarak Ehl-i Sünnet'in bu ko­nuda kabul ettiği görüş, Gadiru Hum denilen yerdeki hutbesinde Resulullah, Hz. Ali'yi övmüş ve müslümanlann ona sevgi ve saygı göstermelerini vasiyyet etmiştir. Ancak hilafet konusunda bir açıklamada bulunmamıştır. Nitekim İbni Teymiye'nin konuyla ilgili şu ifade­leri dikkat çekmektedir: "Bu uydur­manın mütevatir olması bir yana, sahih sarsmak gayesiyle bir takım şüpheler doğurmak için uydurdukları sinsi hika­yelerden birisidir. Garanik olayı veya kıssası diye bilinen bu hikayeye göre:

"Mekke döneminde işkencenin şiddetli olduğu ve bazı müslümanlann Habe­şistan'a hicret ettikleri bir devirde Resulullah güya, müşriklerle uzlaşma yolları arıyor ve devamlı bunun çarelerini düşünüyormuş. İşte bu düşünce içinde iken bir gün Kabe'nin yanında Necm su­resini okuyormuş,

"Gördünüz mü o Lat ve Uzza'yı? Ve üçüncüleri öteki (put) Menafi?" mealindeki 19-20. ayeti oku­duktan hemen sonra şeytan hemen işe karışarak Peygamber Efendimiz'e far­kında olmadan

"Bunlar yüce kuğu kuş­ları (veya turnaları) dır ve şefaatleri umulur" sözlerini vahyin devamı gibi söyletmiş, daha sonra Necm suresini okumaya devam etmiş ve sonundaki sec­de ayetlerine gelince, orada bulunan müslümanlarla birlikte kalkıp secde etmiş, bu sırada orada bulunan müşrik­ler de yukarıdaki putları öven sözler dolayısıyla., 'Muhammed ile aramızda bir ayrılık kalmadı' diyerek kalkıp secde etmişler, ve bir süre müslüman­larla iyi geçinmişler. Bundan dolayı Habeşistan'a göç eden müslümanlar Mekke'ye geri dönmüşler. Fakat daha sonra Cebrail gelerek hatasından dolayı Peygamber Efendimiz'i uyarmış ve yukarıdaki sözlerin ayet olmadığını bildirmiş. Bunun üzerine Mekkeli müşrik­ler eziyetlerine tekrar başlamışlar."

Güvenilir hiç bir kaynakta geçmeyen bu olayı, İslam'ın tarihi düşmanları has­sas bir tarihçi olmadığı ve nakillerine güvenilmediği bilinen İbn Kelbi'nin eserinden alarak bu güne kadar kullana gelmişlerdir. Oysa Peygamberliğinin öncesinde ve sonrasında hiç bir şekilde putları övmediği bilinen, tevhid inancı uğruna her türlü eziyet ve işkenceyi göze alan Resulullah'ın müşriklerle uzlaşmayı düşünmesi aklın alacağı bir konu değildir. Daha Önemlisi, yüce Allah Kur'an-ı Kerim'in korunmasını bizzat kendisi üstlenmektedir. Buna velev ki dalgınlıkla bile olsa şeytanın veya insanın sözünün karışması müm­kün değildir. Öte yandan Habeşistan'a göç eden müslümanlann Mekke'ye geri dönmelerinin sebepleri, bir taraftan Hz. Ömer, Hz. Hamza gibi cesur kişilerin İslam'a girmesiyle müslümanlann güç­lenmesi, müşriklerin ise bunlardan çe­kinerek işkenceye bir süre cesaret ede­memeleri, diğer taraftan Habeşistan'da Necaşi'ye karşı önemli bir ayaklan­manın ortaya çıkması gibi tutarlı tarihi gerçeklerdir.

Buhari, Hz. Peygamber'in Kabe'nin yanında Necm suresini okuduğunu, su­renin sonundaki secde ayetleri geldi­ğinde yanındaki müslümanlarla bilikte kalkıp secde ettiğini, bu sırada orada bulunan müşriklerin de (muhtemelen müslümanlarla rekabet etmek, putlarına sahip çıktiklannı göstermek için) kalkıp putlanna secde ettiklerini anlat­maktadır. Sahih-i Buhari'de aynı olay anlatılmakta fakat Garanik konusu ile ilgili bilgi verilmemektedir. Zaten İ-mam Buhari gibi titiz bîr hadis aliminin bunu aktarmasına imkan yoktur, çünkü nakil ve akıl yönünden bu mümkün değildir. Kaldı ki konuyla ilgili diğer pek çok alim de bu olayın temelsiz ve çürük bir iddia olduğunda ittifak etmek­tedirler.