Gazi ÜNİversitesi

5.4. Kompresörün Parçaları

5.4.1. Piston ve Sekmanlar

Piston, silindir gibi dökme demirden yapılmıştır. Dikey tip kompresörlerde iki gövdeden ibarettir. Üst gövdede üç adet, alt gövdede ise iki adet sekman bu­lunur. İki gövde arasından emilen gaz girer. Üst gövdeye giriş supabı monte, edil­miştir. Giriş supabını pistona bağlıyan parçalar zaman zaman koparak piston ve silindir tavanı arasında kalabilir. Bu nedenle, özellikle metil klorürlü soğutucu­larda, giriş supabı silindire yerleştirilir.

Pistonun üst gövdesinde bulunan üç sekman, pistonun hareketi sırasında, silindir duvarına değerek, silindir içinde sıkışan gazın geriye kaçmasını önlerler. Alt gövdede iki sekman bulunur. Bunlardan üst taraftaki sekman, pistonun iki gövdesi arasına giren emilecek olan gazın geriye kaçmasını önler. Alttaki sekman ise, kompresörde kullanılan makina yağının silindir içine girmesini önler. Şekil 3.15’de piston ve şekmanların şeması görülmektedir.

Şekil 5.14. Piston,piston kolu,piston kolu yatağı ve krank mili

Pistonun alt gövdesine piston kolu bağlanmıştır. Piston kolunun iç kısmı yumuşak demirden yapılarak, yüzeyi sertleştirilmiştir.

5.4.2. Piston Kolu İle Krank Mili Bağlantısı

Piston kolunu krank miline bağlıyan piston kolu yatağının kesiti (H) şeklin­dedir. Bu kesit şekli yatağı dayanıklı kılar. Sistem amonyaklı ise, piston kolu yatağı çelik, fosforlu -bronz veya kurşun - bronz alaşımlaqndan yapılabilir. Sis­tem freonlu ise, piston kolu yatağı, kurşun - bronz alaşımından yapılmalıdır. Pis­ton kolu yatağı, iki parçalıdır. İki parça arasına, krank milinin düzgün dönebil­mesi için sert çelikten yapılmış metal plaka koyulur. Yatak zamanla aşınırsa, kompresör anormal sesler çıkarır.

Piston kolu yatağının iki parçası birbirine civata ile bağlanır. Civata takıl­dıktan sonra ucuna somun takılır. Somunun hemen bitimindeki civata deliğine maşalı pim takılarak, somunun kayması önlenmiş olur. Maşalı pim, bir defa ta­kılıp çıkarıldıktan sonra yeniden kullanılmaz. Çünkü, esnekliğini kaybeder.
Piston kolu yatağı iyi sıkıştırılmaz ise, krank mili dönerken yatağı ısıtır. 'Ya­tak yüksek sıcaklıktan yanabilir.

5.4.3. Kompresör Subapları

Kompresörde giriş ve çıkış supapları olmak üzere iki tür supap vardır. Düşük devirli ve yüksek devirli kompresörlerde kullanılan supaplar farklı yapıya sa­hiptir. Yüksek devirli kompresör supaplarının değişik yapıda olanları vardır.

Düşük devirli dikey kompresörlerde giriş supapları piston üzerindedir. Pis­ton, silindir üst noktasına doğru ilerlerken, silindirde sıkışan gazın basıncı ile ka­panır. Piston, silindirin üst ölü noktasından geriye dönerken açılarak, gaz silin­dir içine emilir. Piston üzerindeki giriş supapının açılmasına, hem emilecek olan gazın basıncı, hem de pistonun silindir içindeki ani düşüşü yardımcı olur. Düşük devirli kompresörlerde çıkış supapları, silindire monte edilmiştir. Silindir içine sıkışan gazın basıncı, belli bir değere erişince, silindir içindeki gazın basıncı ile çıkış supabı açılır ve gaz boşalır. Piston, silindirin üst ölü noktasından aşağıya doğru yönelince, silindirdeki basınç düşer. Daha önce sıkıştırılıp boşalan gazın basıncı çıkış supabının kapanmasını sağlar.Çıkış supabının en büyük açıklığı 3 mm. civarındadır.
Yüksek devirli kompresörlerde kullanılan supaplar iki ile üç mili metre kalınlığında çelik levhadan yapılmıştır. Dikdörtgen levhanın bir tarafı sabitleş­tirilmiş, diğer. tarafı serbesttir. Gaz basıncının etkisiyle açılıp veya kapanır. En büyük açıklıkları 1-3 mm kadardır. Küçük tip sistemlerde 1 mm kalınlığındaki çelik levhalar supap yapımında kullanılmaktadır. En fazla 0,5 mm. açılabilirler. Yüksek devirli kompresör supapları, düşük devirli kompresör supaplarına göre dana çabuk açılıp kapanabilirler. Giriş ve çıkış supaplarının her ikiside silindir üzerine yerleştirilebilir.

5.4.4. Salmastralar

Yatay ve çift yönlü emici tipindeki kompresörlerin dışındaki kompresör tür­lerinde, emilecek olan gaz önce karterde toplanır. Karter içindeki gaz, krank milinin karterden çıktığı yerden dışarıya sızabilir. Dışarıdan kartere hava gire­rek gaz içine karışabilir. Hem havanın sızmasını önlemek, hemde gazın dışarıya sızmasını önlemek için, krank mili çevresine salmastralar yerleştirilmiştir. Sal­mastralar,krank milinin dönmesi sırasında ısınarak sertleşir veya yanabilir. Bu sakıncayı önlemek için salmastra sürekli yağlanır.

5.4.5. Regületörler

Soğutucu sistemlerde dışarıdan gelecek ısının etkisi, mevsimlere göre deği­şir. Yaz aylarında hava sıcaklığı yüksek olduğundan, soğuk depolara ısının ak­ması daha kolay olur. Dışarıdan gelen fazla ısının etkisini yok etmek için evapa­ratörde daha fazla sıvı soğutucu buharlaştırılmalıdır. Bunun sonucu olarak, komp­resörün daha fazla çalışması gerekir. Kış aylarında hava sıcaklığı düşük olduğun­dan, dışarıdan akacak ısı miktarı azalır. Evaporatörde buharlaşan soğutucu mad­de miktarı, yaz ayına göre daha az olmalıdır. Bu nedenle kompresörün fazla ça­lışması gerekmez. Kış aylarında kompresörün sürekli çalışmasını önlemek gere­kir. Kompresörü durdurup çalıştırmak düşünülebilir. Ancak durdurulup çalıştır­ma sırasında kompresör zorlanarak sakıncalı sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle kompresör kapasitelerini ayarlamak için, regületörden yararlanılır.

Regületörler, kompresörün giriş supabını kontrol altına alarak, kış ayların­da daha az açılmasını, yaz aylarında ise ,çok açılmasını sağlarlar. Bu şekilde, kış aylarında daha az, yaz aylarında daha fazla gaz kompresör tarafından emilip, sı­kıştırılır. Giriş supabı ayarlanarak, kompresörün kış _aylarında emdiği gaz azaltı­lırsa, kompresörün' çalıştırılıp durdurulmasından doğacak zararlar önlenmiş olur, Ayrıca, emilen gazın sıkıştırılması sırasında harcanan elektrik enerjisi, tam ka­pasiteli sıkıştırmada harcanan enerji miktarından daha azdır. Regületörler kulla­nılarak emilen gaz miktarı % 100 den % 24 e kadar düşürülebilir.