GiRİŞ Rahman ve Rahim Olan Allah'ın adıyla

Cevap: Burada ifade, başkasının sözlerini aktarmaya yöneliktir. Olduğu gibi anlaşılmaya müsait değildir. Nitekim şu ayet de bunun gibidir.

 

«Buna göre size saldırana, size saldırdığı kadar, siz de saldırın»^([15]) Saldırıya bir benzeriyle karşılık vermek, saldırana karşı saldırmak demek değildir. Çünkü saldırı, kişinin haksız bir şekilde savaşa girmesidir. Burada ifade benzerliği, bu eylemin de diğer eyleme benzediğini ifade etmek içindir. Yani burada sert ve katı davranılacak ve insanlara acı tattırılacaktır. İstihza (alay) kavramındaki mesele de bunun gibi olabilir. Çünkü alay sözcüğü horlamayı ve saldırmamayı ifade eder. Burada sanki Yüce Allah onların azgınlıklarını arttırmak suretiyle onlarla alay etmiş olmaktadır. Nitekim bazı insanların dalga geçmek amacıyla saygı belirten ifade tarzı kullandıkları çokça görülmektedir.

 

Burada Yüce Allah'ın onların azgınlıklarını arttırarak, bu azgınlık içinde debelenmelerini sağlaması ifadesine takılmak mümkündür. Fakat bu ifade iki yönlüdür. Bir yönü olumlu, bir yönü olumsuzdur. Azgınlığını artırmak, kişiyi çeşitli yöntemlerle bu işe daha derinlemesine cesaretlendirmeyi ifade edebilir. Yani burada insan istemekte, ona doğru hareket etmekte ve bu yola girmiş olmaktadır. Azgınlığı artırmak kendisinin daha fazla zulümlere uğramasını engellemekle de gerçekleşebilir. Allah onu bu eylemden alıkoymakla, onun bu yolda yürümesini sağlayan gücünü elinden almakla da daha fazla zulme uğramaktan kurtarabilir. Herhalde Ayetten amaçlanan da budur. Çünkü Allah Onların bu eylemlerini sürdürrnelerini ölümle veya başka engelleme vasıtalarıyla engelleyebilirdi. Fakat Allah onları engellememiş, onları kendileriyle başbaşa bırakmış, realiteyi, özgürlük ve seçim hakkını kendilerinin kullanmasına izin vermiştir. Bunun sonucu olarak: onlar ellerinde bulunan imkânları kullanarak azgınlıklarını artırmışlar ve onun içinde debelenip gitmişlerdir... Fakat bu, insanın küfründe, imanında, sapıklığında ve hidayetinde özgür olduğu şeklindeki inancımıza aykırı düşmez.

 

 

 

 

 

 

 

BEŞİNCİ DERS: BAKARA SURESİ, 16-22. AYETLER

 

  

NİFAK

 

KESAT BİR TİCARET,

KÖTÜ BİR SON...

VE DAHA

 

BÜYÜK OLAN ALLAH'IN GAZAB

 

 

Rahman ve Rahim olan Allah'ın Adıyla...

 

 

 

«Onlar hidayet karşılığında sapıklığı satın alan kimselerdir. Bu yüzden yaptıkları ticaretten kazanç elde etmemişler ve hidayete ermemişlerdir. Onların durumu karanlıkta ateş yakan kimse gibidir. Ateş etrafını aydınlattığı zaman Allah onun aydınlığını gidererek, kendisini, hiçbir şey göremeyeceği koyu bir karanlıkta bırakır. Onlar sağır, dilsiz ve kördürler bu yüzden geri dönmezler. Ya da Onların durumu koyu bulutlu, şimşekli ve gürültülü bir gökyüzünün yağmuruna tutulmuş ölüm korkusu içinde yıldırımlara karşı parmaklarıyla kulaklarını tıkayan kimselere benzer. Allah kâfirleri çepeçevre kuşatır. Şimşek Onların görme yeteneğini nerede ise alıverecek. Çevrelerini aydınlatınca şimşeğin ışığı altında yürürler. Fakat üzerlerine karanlık çökünce oldukları yerde kala kalırlar. Allah dileseydi, Onların işitme ve görme yeteneklerini büsbütün giderirdi. Hiç kuşkusuz Allah her şeye gücü yetendir. Ey insanlar, sizi ve sizden öncekileri yaratmış olan Allah'a kulluk ediniz ki Allah' ın azabından korunasınız. O ki, size yeri döşek, göğü tavan yaptı ve gökten su indirip onun aracılığı ile size rızık olarak topraktan çeşitli ürünler çıkardı. O halde O'na bile bile eşler koşmayınız» ^([16])

 

 

Bu, Gerçeğe Dayanan Bir Tasvirdir... Gerçekten Alınan Örnek Bir Derstir

 

Belki de bu Ayet-i Kerimeler daha önce onların karakterlerini belirleyen ayetlerin ardından, onların yaptığı işlerin sonuçlarını ortaya koymaktadır. Bununla insana, onlardan uzaklaşması gerektiği, onların hayatta izlediği yola kapılmamaları, kötü sonuçlara neden olan böyle bir hayata iltifat etmemeleri gerektiği bildirilrnek istenmiştir.      

 

Onlar, ikiyüzlülüğe dayalı planlarında ve hayatlarında sapıklığı satın almışlar, yolun çirkeflerinde ve sürekli değişen çölün kumlarında gittikçe batmışlardır. Orada hedefe gidecek her türlü işareti kaybetmiş ve bütün planlarını yitirmişlerdir. Buna bağlı olarak, insanlara yolun başlangıcını ve sonunu hiçbir eğriliği ve sapıklığı bulunmayan değişmez bir çizgide gösteren hidayeti de terketmişlerdir.

 

Burada Kur'an-ı Kerim'in bu Ayetle ve başka Ayetlerinde kullandığı «Satın alma» kavramı üzerinde biraz durmak gerekir. Ayetlerden anlaşıldığına göre «satın alma» insanın, hayatında işlediği iyilik ve kötülük sonuçlarına dayanan her türlü eylemini kapsamaktadır. Yani insanın tüm yaptığı işler hayatta bir ticaret niteliğindedir. Özel ve genel yapısında kar ve zarara elverişli birer eylemdirler. İnsanın ortaya koyduğu her hareketin ifade ettiği her sözde, kar ve zarar söz konusudur. İnsan bazı eylemleriyle kendisini, gidişatını ve hayatını satın alabilir. Yeter ki bu eylemi iyi sonuçlar doğursun, hayatını ve gidişatını iyi tarafa sevketsin. Bu konuda maddi düzeyi ile manevi düzeyi arasında fark yoktur. Hatta insanın, canını ve malını karşılıksız olarak feda ettiği durumlar bile bu alana girer.

 

 

Çünkü burada eylem yine karşılıksız kalmaz. Fakat buradaki karşılık Mü'minler için ahirette verilecektir ve onları genel olarak, psikolojik olarak rahatlatacaktır. Bununla ilgili birtakım ayetleri burada örnek olarak vermeyi uygun görüyoruz.

«Allah, mü'minlerden mallarını ve canlarını cennet karşılığında satın almıştır. Allah yolunda savaşırlar, öldürürler, öldürülürler. Bu, Allah'ın üzerine bir boçtur. Gerek Tevrat'ta, gerek İncil'de, gerek Kur'an'da Allah'tan daha çok ahdini yerine getiren kim olabilir? O halde O'nunla yaptığınız bu alış verişinizden ötürü sevinin. Gerçekten bu, büyük kurtuluştur» ^([17])

 

«Kimi insan da her iki benliğini Allah'ın rızasını kazanmaya adar. Hiç kuşkusuz, Allah kullarına karşı çok şefkatlidir»^([18])

 

«Ey iman edenler, size, sizi acı azabdan kurtaracak bir tiçaret göstereyim mi? Allah'a ve Resulüne inanırsınız, mallarınızla ve canlarınızla Allah yolunda savaşırsınız. Eğer bilirseniz sizin için en iyisi budur. Böylece Allah sizin günahlarınızı bağışlar ve sizi altlarından ırmaklar akan Cennetlere, Adn Cennetlerinde hoş konutlara koyar. İşte büyük kurtuluş budur.»^([19])

 

 Böylece hayatın tamamı, tüm alanlarında ve tüm mücadelelerinde ya Allah'la, ya da şeytan ile bir alışveriş eylemine dönüşür. İnsan ne verirse mutlaka onun bir karşılığı vardır. Eğer sonuçlar iyi ise, satıcı ve alıcının yararına ise bu alışveriş kar getirir. Eğer bu her ikisinin de yararına değilse, alışveriş zarara neden olur. İşte bunun ışığında bu münafıkların ne tür bir ticaret yaptıklarını daha rahat anlayabiliriz. Onlar hem dünyada, hem de ahirette kendilerini zarara sokacak bir şeyi satın almış veya öyle bir tutum takınmışlardır. Kendi elleriyle kendilerini sonsuz bir hayrete ve yıkılmışlığa itmişlerdir. Bunun karşılığında hem dünyada ve hem de ahirette kendilerine kuvvet, kurtuluş ve' ruh sağlığı bahşedecek doğru yolu bırakmışlardır. Dolayısıyla yaptıkları ticaret umdukları karı kendilerine sağlayamayacaktır. Aynı zamanda onlar, yollarını da şaşırmışlar, sürekli bir şaşkınlığa ve daimi bir karışıklığa müstehak olmuşlardır. Allah tarafından gönderilen manevi ışığın kaynaklarından sürekli olarak, Mü'minlerin kalplerine akan nuru ve aydınlığı engelleyen bir iç karanlığa, bunalıma düşmüşlerdir.

 

Allah'a davet yolunda çaba sarfeden Mü'minlerin Allah'a davet alanında Kur'an'ın kullandığı bu yöntemi güzelce kavramaları gerekmektedir. Davetçiler dünya hayatını, kar ve zarar açısından yaptıkları hesaplara göre değerlendiren insanlarla karşılaşacaklardır. Bu durumda onların, bu arzularını Allah'ın çizgisiyle uyum sağlayacak bir şekilde kanalize etmeleri ya da onları bu çizgiden uzaklaştırmaları söz konusudur. Davetçiler sapıklığın olumsuzluklarını, hidayetin de dünya hayatındaki fonksiyonunu ciddi bir şekilde incelemelidirler. Ondan sonra insanları ahiret yurdunun problemlerine yöneltmeli ve bu alanın da diğer alanlar gibi kar ve zarar hesaplarına dayanan bir hayat olduğunu kavratmalıdırlar. Bunu söz konusu hayatın kesin bir çizgisi şeklinde sunmalıdırlar. Nitekim Cenab-ı Allah da birtakım Ayet-i Kerime'lerde bu kar ve zarardan sözetmektedir:

«De ki: ziyana uğrayanlar kimlerdir? Kıyamet günü hem kendilerini hem de ailelerini ziyana sokanlardır. Dikkat edin, işte bu apaçık bir ziyandır» ^([20])

 

«... Ve inkâr edenler cehenneme sürükleneceklerdir ki, Allah murdarı temizden ayıklasın ve bütün murdarları birbiri üzere koyup yığsın da hepsini cehenneme atsın. İşte ziyana uğrayanlar onlardır.» ^([21])

Cenab-ı Allah bize, ahiret kurtuluşu konusunda, bir kurtuluş kriteri olarak sözetmektedir. Şöyle ki:

«Herkes ölümü tadacaktır. Kıyamet günü mükafallarınız size eksiksiz olarak verilecektir. Kim ki hemen ateşin elinden kurtarılır da Cennet'e sokulursa işte o kurtuluşa ermiştir. Dünya hayatı aldatıcı zevkten başka bir şey değildir.»^([22])

 

«Allah, inanan erkeklere ve kadınlara altlarından ırmaklar akan içinde ebedi kalacakları cennetler ve And Cennetlerinde güzel meskenler va'detmiştir. Allah'ın rızası ise daha büyüktür. İşte büyük kurtuluş budur.» ^([23])

Davetçinin Kur'an düşüncesinden hareketle insanlara Ahiret kazancını ve Ahirette hüsrana uğramayı canlı bir şekilde tasvir etmesi gerekir. İnsanlar bu tasvir karşısında meselenin gerçekten en azindan dünyanın karı ve zararı kadar önemli olduğunu kavramalıdır, hatta ahiret kar ve zararlarının daha önemli olduğunu idrak etmelidir. Bu yöntem Kur'an'ın hedefiyle ilgi kurma açısından her halde daha etkili bir yöntemdir. Davetçiler bu çalışmalarıyla insanları ahiret yurdunun havasına çekmeli dünya hayatının her alanında bu hayatı göz önünde bulundurmalarını sağlamalıdırlar. Böylece insanlar yaşam tarzlarında ruhi tesirlerin atmosferine girecek Allah'ın yardımıyla dini coşkuları hayatlarında pratiğe aktarmaya çalışacaklardır.

 

* * *

 

 

Ayetlerin Işığında Münafıklarm Durumu

 

Daha sonra sure münafıkların tablolarını, şaşkınlıklarını, yıkılmışlıklarını ve umutlarının suya düşüşlerini tasvir etmeye geçmektedir. Onların iç dünyasını gözle görülebilecek şekilde tasvir ettikten sonra, ikinci olarak bu alana yönelmektedir. Onların hayattaki realitelerini, yaşadıkları olayları izah ederek ve örnekler vererek açıklamaya çalışmaktadır. Bu yöntem Kur'an'ın çoğu zaman soyut konuları açıklarken başvurduğu etkili bir yöntemdir. Bu örneklerle mesele daha net ve canlı bir şekilde ortaya konulmaktadır. Kur'an soyut şeyleri açıklarken maddi örneklerle meseleyi izah eder; göze, vicdana ve bilince etki edecek, onları sarsıp harekete geçirecek bir tasvir metodu kullanır. Böylece mesele insanın gönlünde daha derin bir düşünceye dönüşmekte ve insanın vicdanına daha yakın bir hal almaktadır. Somut örneklerle izah edilmesi konunun daha net biçimde anlaşılmasını sağlamaktadır. Çünkü somut şeyler insanın hayatı üzerinde manevi şeylerden daha fazla etkili olmakta ve onun benliği üzerinde daha derin tesir bırakmaktadır. O'nun içindir ki, bu tasvir yöntemi çocukların eğitiminde tercihe şayan bir eğitim yöntemidir Çünkü çocuklar, soyut şeyleri somut şeyler örnek verilmeden anlayacak kapasitede değildirler. Çocuk, gördüğü ve yaşadığı örneklerle o soyut konuyu muhakeme ederek anlamaya çalışır. Örnek vermek suretiyle insanın zihnine ve ruhuna yerleştirilmek istenen düşünceye nakşedilmek istenen yakınlığıyla pratik bir şonuca da dönüşebilir. Kur'an-ı Kerim'in pratik hayatta yaşanan gözle görülen örneklerle onların iç dünyasını ortaya koymaya çalışmasının sırrı şudur; Cenab-ı Allah, hak batıl konusunda insanları bu tür sapık yönelişlerden uzaklaştırmak istemiştir. Burada kullanılan yöntemde olayın çirkinliği ve nefret edilecek yönleri, olabildiğince geniş ölçüde somut örneklerle ortaya konmakta, bu karanlık, boğucu ve katı atmosferden tiksindirilmeye çalışılmaktadır.

 

       Cenab-ı Allah münafıkların durumlarını tabiattan aldığı iki somut örnekle tasvir etmiştir:

       Birinci örnek, Yüce Allah'ın şu sözlerinde yeralmaktadır;

 

«Onların durumu karanlıkta ateş yakan kimse gibidir. Ateş etrafını aydınlattığı zaman Allah Onun aydınlığını gidererek, kendisini, hiçbir şey göremeyeceği koyu bir karanlığa bırakır. Onlar sağır, dilsiz ve kördür/er bu yüzden geri dönmezler.»

 

Kendini karanlık bir sahrada düşün. Orada hiçbir aydınlık parçası yoktur. Uzaktan şeffaf ve güzel mehtabıyla kumların üzerine dökülen Ay ışığı, bir mehtab söz konusu değildir. Uzaktan coşup gelen karanlığın etrafını, yine uzaktan gelen beyaz aydınlığı ile parlatan, utangaçlığı ve mahcubiyetiyle kucak açan yıldızlar da yoktur ki kişinin önündeki yolun hiç olmazsa bir kısmını aydınlatabilsin. Senin önünde karanlıklarla kuşatılmış karanlıklardan başka bir şey yoktur... Sonra... Sen birdenbire bir ateş yakmayı başardın. Ve ateşinin alevleri havaya yükseldi, etrafını, yolunu ve bulunduğup yeri aydınlattı. Sonra bir rüzgar ateşini söndürdü. Ortada kopan fırtına sonucu, yakmaya çalıştığın ateş birden kül oluverdi. Hedefe yaklaşma amacıyla girişilen bu eylemin umutsuzluk ve perişanlıkla sona ermesiyle, insanın psikolojisi üzerinde ne kadar olumsuz etki bırakacağını düşün. Ümitsizlikten sonra bir aydınlığa kavuşan ve fakat bu aydınlığı acımasız bir şekilde söndürülen adamın durumundan daha kötü durum ne olabilir? Adam aydınlığa muhtaç olduğu halde bu aydınlığı elinden alınmaktadır.

          İşte bu; kuşkudan, şaşkınlıktan başıboşluktan, darmadağınıklıktan oluşan karanlıkların içinde yaşayan münafıkın halidir. Onun durumu da küfrü, inkarı ve reddetmeyi yaşayan diğer insanların haline tıpa tıp benzemektedir. Sonra Allah'ın Peygamberi'ne indirdiği nur gelmiş Onlara yollarını göstermeye, hedeflerini belirlemeye, kendilerini şaşkınlıktan, darmadağınıklıktan ve başıboşluktan kurtarmaya çalışmıştır. Onlara gönül huzuru ve netlik kazandıracak bir görüş, doğru hedeflerini belirleyecek bir düşünce vermeye çalışmıştır. Onlar bununla iman ve itaat eylemine girebilir, karanlıklardan aydınlığa çıkabilirlerdi. Fakat onların içinde hastalığa dönüşen köklü bir kompleks olduğundan, bu aydınlık ile karşılaşmaları ve hidayete doğru yol almaları mümkün olmamıştır. Dolayısıyla onlar çeşitli şeytani oyunlarla, yöntemlerle o kompleksIerini süslemeye çalışan tavırlarını sürdürnüşlerdir. Hem kafirlerden, hem de iman edenlerden yararlanarak, planladıkları sonuçlara varabileceklerini, katma ve karıştırma yöntemi ile kurtulabileceklerini telkin eden bir oyundur bu. Bu nedenle, Allah'ın nurunu tepkiyle karşıladıklarından dolayı Allah nurunu geri çekmiş ve onları yeniden karanlığa terketmiştir. Zira onlar, ne istediğini ve ne yapmayı planladığını bilmeyen çılgın iradelerinin etkisinde kalmışlardır. bolayısıyla tercihlerini aydınlığa kavuşmak için değil, karanlıkta kalmak için kullanmışlardır. Allah da onları yüz üstü bırakmış, kendi halleriyle başbaşa kalmalarını sağlamış ve onları, hiçbir şeyi göremeyecekleri karanlıklara terketmiştir.

 

İkinci ayet onların bu sapık yönelişe neden kapıldıklarını açık bir biçimde ortaya koymaktadır ve onların AIlah'ın kendilerine verdiği vasıtaları kapsamlı dir bilgiye ulaşmak için kullanmadıklarını öğretmektedir. Onlar Allah'ın verdiği imkânları dondurmaya çalışmışlardır. Cenab-ı Allah onlara işitme organı bahşetmiş, böylece apaçık gerçekleri ifade eden sözlere kulak vermelerini, içlerinde işittikleri bu sözleri düşünmelerini, ölçüp tartmalarını istemiştir. Gerçek bir marifete kavuşabilmeleri için, bilmedikleri ve şüphe ettikleri her şeyi sorabilmeleri için onlara dil ve konuşma yeteneği vermiştir. Allah'ın her türlü sırlarla ve delillerle donattığı insanları, Allah'ın azametinin bilincine varmaya ve O'nun birliğine iman etmeye sevkeden evrensel ayetleri görebilmeleri için onlara görme imkânı vermiştir. Cenab-ı Allah onlara tüm bu imkânları verirken onları bilgiye varmak için, marifete ulaşmak için kullanmalarını dilemiştir. Fakat onlar bu imkânlardan yararlanmamış ve bu imkanları bulunmayanlarla aynı düzeye düşmüşlerdir. Zira insandaki duyu organlarının değeri, onları dondurmakla değil onları hareketli bir şekilde kullanmakla ancak anlaşılabilir. İnsanlara bilgi ve marifet bahşedecek hayatı daha iyi anlamaya etki edecek, insanın kalbine düşünmek için yol açacak her türlü eylemle değerleri anlaşılacaktır. İşte bu organlarını bilgi yolunda kullanmayan ve onların doğal birer araç olduğunu düşünüp onlan değerlendirmeyenIerin gerçeğe ve doğruya dönüş yapmaları asla mümkün değildir…

 

 

* * *

 

 

«Ya da Onların durumu koyu bulutlu şimşekli ve gürültülü bir gökyüzünün yağmuruna tutulmuş, ölüm korkusu içinde yıldırımlara karşı parmaklarıyla kulaklarını tıkayan kimseye benzer. Allah kâfirleri çepeçevre kuşatandır. Şimşek Onların görme yeteneklerini nerede ise alıverecek çevrelerini aydınlatınca şimşeğin ışığı altında yürürler. Fakat üzerlerine karanlık çökünce oldukları yerde kala kalırlar. Allah dileseydi onların işitme ve görme yeteneklerini büsbütün giderirdi. Hiç kuşkusuz Allah'ın her şeye gücü yeter.»

 

 

Bazı tefsirciler bu örnekteki benzetmeyi tabloda bulunan tüm boyutlan kapsayacak biçimde yorumlamaya çalışmışlardır: Onlar İslam'ı, İslam'daki doğru yolda yürüyenlerin yolunu aydınlatan ışığı, zifiri karanlıkların altında yürüyen insanlara yol gösteren şimşeğe benzetmişlerdir. Karanlıklar da insanları düşünce ve ruhsal açıdan şaşkınlığa düşüren, küfrün ve sapıklığın şüphelerine benzetmişlerdir. Bunlar insanı karanlık yolun aşamalarında şaşkın bırakan karanlıklardır. Buradaki gök gürültüsü ve yıldırım ise, Kur'an'ın, doğru yoldan sapan ve saptıranları tehdit ettiği azap ve korku ile uyarmaya benzetilmiştir.

 

 

Böylece teşbihte yer alan bütün unsurlar benzetilen de de bulunacaktır. Dolayısıyla tablo bir benzetme olmaktan çıkacak ve benzeten ile benzetilen arasında herhangi bir fark görülemeye-cektir. Böyle bir söz, böyle bir yaklaşım ifade biçimlerinde bile ileri sürülebilir. Fakat buradaki durumun genel havası, bu benzetmenin tüm boyutları kuşatacak bir teşbihten uzak olduğuna işaret etmektedir. Çünkü burada problem, münafıkların iç durumunu, düşünce ve bilinçte içe dönük bir çifte standardı yaşadığını yansıtmaktır. Münafığın kişiliği üzerindeki şaşkınlık ve korku halinin, tertemiz arı-duru ışıklarla kötülük işaretleri arasında bir tercih yapamamasının yansıtılmasıdır. Düşüncelerinin, iyilik düşünceleri ile kötülük düşünceleri arasında çelişkiye düştüğünü, onun işitme organında azabın tehditleri ile nimetin nağmelerinin birbirine karıştığı anlatılmaktadır. Bu tablo ile biz, münafıkın pratik hayatında yaşadığı çifte standardın aslında onun düşüncesinde ve bilincinde yer eden içteki çifte standarttan kaynaklandığını öğreniyoruz. Her halde benzetmenin bu çerçevede kalması, tablonun hareket ile sarsılması, hayat ile coşması bizce daha önemli bir gerçeğe parmak basmaktatadır. Böyle bir anlayış, benzetmenin tüm boyutlanyla gerçeğe uyduğunu ileri süren yaklaşımdan daha tabii bir düşüncedir. Ve insanın duygularını ve düşüncelerini harekete geçirmesi açısından daha uyumlu ve ahenkli bir yapı arzetmektedir.

 

Bu örneklerin herbiri münafıkın kişiliğini değişik açıdan tasvir etmiş de olabilir. Buna göre birinci örnekte münafıkın durumu şöyle tasvir, edilmektedir: Münafık kendisine ruhu, kalbi ve düşünceyi aydınlatan nuru ile doğru yolu, gösteren çağrıyı reddetmekte, buna karşılık kalbini köreden, gözlerini perdeleyen ve kulaklarını sağır eden karanlıklarla dolu eğri yola doğru koşmaktadır.

İkinci örnekte münafıkın hali şöyle tasvir edilmektedir: Münafık dünya hayatında nifak atmosferinde yaşamakta, karanlık ile aydınlık, şimşek ile gökgürültüsü arasında sarsıntılar geçiren tavırlar sergilemektedir. Böylece yıkıcı bir şaşkınlığa düşüvermekte, kalbini yiyip bitirmekte, ruhunu paramparça etmektedir. Şüphesiz ki Allah, ayetlerinin sırlarını daha iyi bilendir.

 

Düşünme Çağrısı

 

«Ey insanlar, Sizi ve sizden öncekileri yaratmış olan Allah'a kulluk edin ki; Allah'ın azabından korunabilesiniz. O ki size yeri döşek, göğü tavan yaptı ve gökten su indirip onun aracılığı ile size rızık olarak topraktan çeşitli ürünler çıkardı. O halde O'na bile bile eşler koşmayınız»

 

 

* * *

 

Surenin bu bölümünün başında küfür ve iman konusunda kesin bir tavır koymayı içeren bir çağrı vardır. İbadet ederek iman çizgisini korumaya, Tevhid ve Şirk düşüncesini açık delillerle incelemeye, hayat boyunca tevhide taraftar olmaya yönelik bir davet vardır. Herhalde, biz bu düşünceyi birkaç noktada özetleyebiliriz:

 

1-  Bu ayette Kur'an'ın davet yöntemini öğreniyoruz. Buradan anlaşıldığına göre Kur'an'ın davet metodu; düşüncetarafı eylem tarafından ayrı bir düşünce yoluyla, meseleleri sırf düşünmekle imana çağrı değildir. Burada insan iki saha ile düşünce sahası ve eylem aşamaları ile karşı karşıya değildir. Burada felsefi düşünce yöntemi kullanılmaz. Çünkü felsefi düşünce yönteminde, düşünce yönü ayrı ve eylem yönü ayrıdır. Aksine imanla beraber Allah'la pratik bir bağlılığı sağlayan ibadet de hemen gündeme girer ve İnsanın psikolojik yapısı üzerinde Allah'a iman meselesinin kabul veya reddetmeyi gerektiren tartışma alanlarından, düşünce sorunlarından biri olmadığını hissettirir. İman meselesinin vicdana dayalı probemlerden biri olduğunu ortaya koyar. Yani burada insan, etrafını, kuşatan evrensel delillerden, evrenin güzelliklerinden yola çıkarak içinden coşup gelen bir duygu temeline dayanan vicdani düşünce ile karşı karşıyadır. Artık: o, yüce Allah’ın varlığını bilincinin, görüşünün ve bakışının bütün enginliği ile hisseder konuma gelmiştir. Artık o, tereddütsüz veya durmaksızın boşu boşuna düşünme havasından ibadet atmosferine geçer.

 

2- Ayetten anlaşıldığına göre Allah'a imana ve ona ibadete çağrı insanın hayatından ve bilincinden uzak fikri bir tavra boyun eğmez. Hayata ilişkin birtakım düşünce problemleri, hayatın gerçeklerinden biri olmalarıyla uyum sağlayan ve bundan öteye geçmeyen düşünce problemleri gibi değildir. İnsanın bilinciyle hiçbir ilgisi olmayan felsefi çağrılar gibi değildir. Bu çağrı insanın kendi varlığını ve kendisinden önceki insanların varlığını kavramasıyla ilgilidir. O'nun yaşam tarzı ile alakalıdır. İnsa yeryüzünde dolaşarak bu çağrıya hayat problemlerini uydurmaya çalışır. Allah'ın ululuğunu, büyüklüğünü kavrayabilmek için göğe açılır, yeryüzünü bolluk ve bereket tarlasına çeviren, insanın bu hayattaki imkânlarını bollaştırmak amacıyla rızkını çoğaltan bereketler indirir. İşte bu şekilde insan Allah'a ibadetinde hayatın her alanında kendisini kuşatan Allah'ın yüceliğini yerden fışkıran nimetlerini gökten gönderilen hayır, bereket ve bolluğu daha rahat bir şekilde gözlemleyebilir. Bu anlayış onun ibadetini basit ve beyinsiz bir boyun eğişten uzaklaştırır. Onun ibadetini, Allah'ın azametinin bilincine varmaya, nimetlerini gözlemlemeye, O'nun bu güzel nimetlerini şükranla karşılamaya dönüştürür. Artık insanın Allah'la ilişkisi soyut düşüncelerden ibaret kalmaz, samimi duygulara dönüşür. İşte Ayetin, ibadetin amacı olarak saydığı takvayı insanlara kazandıran budur. Çünkü insan takva ile sorumlu bir imana, pratik hayatta gerçekleşen bir bağlılığa ulaşır. İçten bütün duygularıyla Allah' ın çizgisine bağlı kalması ve onun gösterdiği yolu engin bir ruh ile izlemesi gerektiğini kavrar.

 

İşte Allah yoluna davette bulunan Mü'minlerin kavraması gereken noktalardan biri de budur. Onlar Kur'an' ın davet atmosferini esas alarak pratik davet çağnlarında onu uygulamalıdırlar. Soyut felsefi tartışmalardan uzak bir yöntem kullanmak zorundadırlar. Çünkü felsefi hava insana kuvvetli bir fikir verebilir. Fakat bu insana içten bir iman hareketini gerçekleştirme ve bu hareketi hayatın tüm boyutlarına varıncaya kadar engin bir şekilde uygulama imkânı veremez.