Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

RUM ATEŞİ

8. yy yazarı Teofanes'e ve 12. yy yazarı Kedrenos'a göre 7. yy'm sonlarında Heli-opolisli (Suriye'de) mimar Kallikanos tarafından keşfedilen ateş püskürtme silahı. Yaklaşık 500 yıl boyunca Konstantinopo-lis'i ve dolayısıyla Bizans'ı düşmanlarına karşı koruyan en önemli etken olarak görülen "Rum ateşi" kullanıldığı çağlarda çok büyük bir psikolojik etki yaratıyordu.

Esas itibariyle gemiden gemiye atılan bir deniz silahı olan Rum ateşi ilk kez, 674-678 arasında dört yıl süreyle Konstan-tinopolis'i kuşatan Arap donanmasına karşı başarıyla kullanılmıştı (bak. kuşatmalar). VI. Leon'un(->) (hd 886-912) ünlü strateji kitabı Taktika'ya. göre Rum ateşinin birinci özelliği, elle çalışan küçük bir sifon yardımıyla atılan bir ateş topunun yarattığı ürkütücü etkiye dayanması; ikinci olarak bu ateşin denizin üstünde bile yanmaya devanı etmesi; son olarak da bir el makinesi sayesinde teke tek dövüşlerde bile kul-lanılmasıydı.

Rum ateşinin ikinci başarılı kullanımı, 940'ta Konstantinopolis'i abluka altına alan Kievli İgor komutasındaki Rus donanmasının püskürtülmesi sırasındadır. Bu olaya ilişkin taze bilgileri aktaran Cre-mona'lı Liutprand'ın(->) anıları, Rus kroniklerinin 935-941 arasını anlatan bölümleri ile uyum içindedir. Söz konusu ateş püskürtme silahına Rum ateşi adı daha sonradan Haçlılar tarafından verilirken kendilerini Roma'nın mirasçısı sayan Bizanslılar "Roma ateşi" diyorlardı. Kaynaklarda ayrıca "yapay", "hazırlanmış", "sıvı", "uçan", "erimiş" ateş denildiği görülür. Bu karışık terminoloji yüzünden her zaman aynı silahtan söz edilip edilmediği kesinlikle tespit edilemez. VII. Konstantinos Por-firogennetos'un(->) (hd 913-959) oğullarına yazdığı bir risalede Rum ateşi ile ilgili bilgilerin devletin en yüksek sırrı olarak saklanması gerektiği, bu sırrın düşmanın eline geçmesine neden olanların, imparator bile olsa ölümle cezalandırılacakları kaydedilmektedir. Gerçekten de Rum ateşine ilişkin sırlar, 814'te bir ihmal sonucu Bulgarların eline geçen 36 sifon ve bir miktar yanıcı malzeme dışında 500 yıl boyunca çok gizli tutulmuştu. Bizans'ta bu silahı ateşleyecek kişilerin çok özel bir eği-

RUM MEHMED PAŞA CAMÜ

346

347