Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

RÜDELL, ALEXSANDER

(19. yy sonu - 20. yy) Alman mimar.

Hayatı hakkında bilgi edinilemedi. A. Rüdell, mimar olarak 19. yy'ın sonlarında bir süre istanbul'da çalışmış, bu arada eski Khora (Hora) Manastırı Kilisesi olan Kariye Camii'ni(-+) incelemiştir, istanbul'da Almanya Elçisi von Radowitz ile Maarif Nazırı Münif Paşa'nın (1830-1910) yardımları ile incelemelerini yapan Rüdell, çizdiği resimleri, Berlin Teknik Üniversite-si'nin Louis Boissonnet Vakfı yayınları arasında ve Prusya devletinin çeşitli ba-

kanlarının desteğiyle bastırmıştır. Die Kahrie-Dschamisi in Constantinopel, Ein Kleinod byzantinischer Kunst (Berlin, 1908) başlığı ile yayımlanan bu eser büyük boyda 37x52 cm ölçüsünde bir albüm halinde olup, Ernst Wasmuth Yayınevi tarafından bastırılmıştır. 11+24 sahifelik bir metnin arkasından 10'u renkli, toplam 31 levha gelmektedir.

Metin kısmında Kariye Camii'nin mimarisi üzerinde durulmakta, arkasından da tarihçesi ile ilgili bilgiler verilmektedir. Resimler ise mimariye dair çizimler ve plan ile başlamakta, binanın dış görünümlerini veren başarılı desenlerden sonra taşa işlenmiş süslemeler ile devam etmektedir. Binanın fresko ve mozaik bezemeleri de siyah-beyaz levhalarda takdim edilmiştir. Duvar, kubbe, kemer ve tonozlardaki fresko ve mozaik resimleri gösteren bazı desenler ile de eser tamamlanır. Bunlar Rü-dell'in büyük emek harcayarak bu desenleri dikkatle meydana getirdiğini gösterir. Üç defa maarif nazırlığı yapan Münif Paşa, 1891'den sonra elçilik görevi ile yurtdışına gittiğine göre Rüdell'in Kariye Ca-mii'ndeki çalışmalarını bu tarihten önceki yıllarda yaptığı tahmin edilir, istanbul'daki Rus Arkeoloji Enstitüsü üyelerinden F. Smit (Schmitt) tarafından da Rusça olarak büyük bir Kariye Camii monografya-sının hazırlanıp 1906'da yayımlanması üzerine, Rüdell'in elindeki malzemeyi olduğu kadarıyla baskıya verdiği anlaşılır. İstanbul ile ilgili başka bir çalışmasının varlığı tespit olunamamıştır.

SEMAVi EYlCE

KAHRIE-DSCHAMISI

CONSTANTİNOPEL

>' KUINOD [İYZANTLNISCHEK KU

ALRXANÜER RÎİDELL

Rüdell'in

1908'de

Berlin'de

basılan

Kariye

Camii'ni

incelediği

kitabının

kapağı.

Semavi

Eyice arşivi