Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

Sağlık Müzesi

Ertan Uca, 1994/TETTVArşivi

II. Abdülhamid

döneminde

Gedikpaşa'da

yaptırılan

tebhirhane.

Nevsal-i Afiyet, II,

ist, 1316

mu faaliyete geçmiştir. Ayrıca 1924'te Hudut ve Sahiller Umum Müdürlüğü'ne bağlı olarak kurulan Haydarpaşa İntaniye (Emraz-ı Sâriye) Hastanesi daha sonra veremli hastalara ayrılmıştır.

1925'te kabul edilen Sıtma Savaş Ka-nunu'ndan sonra İstanbul'da 1932'de Sıtma Savaş Başkanlığı kurularak İstanbul'un içinde ve köylerinde sıtma mücadelesine başlanmıştır. Bakteriyolojihane ile telkih-hane, Ankara'da kurulan merkez Hıfzısıhha Enstitüsü'ne nakledilerek lağvedilmiştir. Bakteriyolojihanede bulunan kimya labo-ratuvarı da 1924'te Ankara'ya nakledilmiş, ancak kimyahaneye bağlı komprimehane sıtma mücadelesine bağlanarak İstanbul'da bırakılmıştır. İstanbul'daki, şehir hıfzıssıh-ha laboratuvarı, liman bakteriyoloji labora-tuvarı ve 1910'da kurulmuş olan İstanbul Belediyesi Kimyahanesi (1924'te yapılan yeni binası günümüzde Fatih Kaymakamlığı olarak kullanılmaktadır) Cumhuriyet'in ilk yıllarında faaliyetlerini sürdürmüşlerdir. Ayrıca, 1932'de bir de belediye bakteriyo-lojihanesi hizmete girmiştir.

Cumhuriyet döneminde İstanbul'da, ilk modern akıl hastalıkları hastanesi olan Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastane-si(-») açılmıştır. Bu dönemde hizmete giren diğer hastaneler şunlardır: İstanbul Umumi Hapishane Hastanesi (1924), Haydarpaşa Numune Hastanesi(->) (1936), Baltalima-nı Kemik Hastalıkları Hastanesi(->) (1944), Süleymaniye Doğumevi (1944), Beyoğlu İlkyardım Hastanesi (1950), Yedikule Göğüs Hastalıkları Hastanesi (1950), Koşuyo-lu Göğüs Hastalıkları Hastanesi (1952), Beykoz Çocuk Tüberkülozu Hastanesi (1953), İstanbul Göğüs Cerrahisi Merkezi (1962), İstinye Devlet Hastanesi (1967), Tropikal Hastalıklar Hastanesi (1970), Sağmalcılar Devlet Hastanesi (1970) (bak. hastaneler).

1986'da İstanbul'da 3 üniversite hastanesi, Sağlık Bakanlığı'na bağlı 24 hastane ile 9 dispanser ve sağlık merkezi, Sosyal Sigortalar Kurumu'na bağlı 12 hastane ile 15 dispanser, 9 kurum hastanesi, azınlık ve yabancı hastanelerin de dahil edildiği 31 özel hastane, 47 özel dispanser, 64 özel teşhis ve tedavi merkezi, 33 röntgen ve tıbbi tahlil laboratuvarı, 35 diş kliniği ve polikliniği bulunmaktaydı.

1994 itibariyle İstanbul'da 51'i kamuya

ait, 52'si özel toplam 103 hastane vardır. Toplam yatak kapasitesi 30.000 civarındadır.

Bibi. R. C. Cervati, Annuaire Oriental du Commerce, ist., 1891, s. 115, 1893-1994, s. 111, 1895, s. 56, 1896, s. 120, 1903, s. 111-112, 887, 1905, s. 112-113, 900, 1927, s. 202, 1928, s. 681, 1929, s. 1156; Müessesât-ı Hayriye-i Sıhhiye Müdüriyeti, İst., 1327; Şehremaneti Sıhhiye Müdüriyeti, Dersaadet'in 1329 Senesine Mahsus Sıhhi Istatistikidir, İst., 1330; Dersaadet'in 1330 Senesine Mahsus Sıhhi Istatistiki-dir, ist., 1331; (Ergin), Mecelle, IV; Sıhhat ve Muavenet-i içtimaiye Vekâleti, Heybeliada Sanatoryumu 1924-1927, îst., ty; Osman Nuri, Cumhuriyet ve İstanbul Mahalli idaresi, ist., 1933; Türkiye Cumhuriyeti Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâleti, Sıhhiye Mecmuası Fevkalâde Nüshası Vekâletin 10 Yıllık Mesaisi (29 Birinci Teşrin 1933); Türkiye'de Sıhhat ve içtimaî Muavenet Teşkilatının Cumhuriyet Devrindeki İnkişafı, Ankara, 1937; F. Frik, Türkiye Cumhuriyetinde Tıb ve Hıfzıssıhha Hareketleri 1923-1938; ay, Cumhuriyet Devri Sağlık Hareketleri 1923-1963, İst., 1964; A. S. Ünver, "İstanbul'un Zaptından Sonra Türklerde Tıbbî Tekâmüle Bir Bakış", VD, I (1938); O. Bolak, Hastanelerimiz, ist., 1950; B. N. Şehsu-varoğlu, İstanbul'da 500 Yıllık Sağlık Hayatımız, İst., 1953; S. Eyice, "Bizans Devrinde istanbul'da Tababet, Hekimler ve Sağlık Tesisleri", İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, c. 21,8.3 O958), s. 657-691; Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, Sağlık Çalışmalarında Kırk Yıl 1922-1962, Ankara, 1964; E. K. Unat, Osmanlı İmparatorluğunda Bakteriyoloji ve Viroloji, İst., 1970; A. Terzioğlu, "Ortaçağ İs-lâm-Türk Hastaneleri ve Avrupa'ya Tesirleri", Belleten, S. 133 (Ocak 1970), s. 148-149; Türk İstanbul'da Tıp Öğretiminin 500. Yıldönümü, İst., 1971; B. N. Şehsuvaroğlu, "İstanbul Sağlık Hayatı", İstanbul 11 Yıllığı, İst., 1973, s. 425-432; N. Yıldırım, "Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Koruyucu Sağlık Uygulamaları", TCTA, V, 1320-1338; ay, "1893'te istanbul'da Kolera Salgını", TT, S. 129 (Eylül 1994), 14-25; istanbul Tabip Odası, İstanbul Tıp Katalogu 86/87, ist., ty; S. Bozkurt, "IV. Murat'ın Saray Hekimi Emir Çelebi'nin En-Muzecü't-Tıbb Eserinde Dahili Hastalıklar", (basılmamış doktora tezi), ist., 1989, s. 16.

NURAN YILDIRIM