Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

SALİHA SULTAN ÇEŞMESİ

Beyoğlu İlçesi'nde, Tophane'de, Firuz Ağa Mahallesi'nde, Kadiriler Yokuşu'nda, Kadi-rîhane Tekkesi'nin(->) cümle kapısının yanında yer almaktadır.

Topçubaşı İsmail Ağa (ö. 1739) tarafından ll44/173Tde yaptırılan çeşmenin suyu I. Mahmud'un (hd 1730-1754) annesi

l

SAIİHA SULTAN SEBİLİ

428

429

SALZENBERG, WELHELM

Saliha Sultan Çeşmesi, Tophane

Ertan Uca, 1994/TETTVArşivi

Saliha Sultan (ö. 1739) tarafından getirtilmiştir. Kitabesinden, Kadirîhane Tekke-si'ne bir hizmet olmak üzere özellikle burada yaptırıldığı anlaşılmaktadır.

Çeşmenin dikdörtgen planlı haznesi moloz taş ve tuğla ile örülmüş, üzeri tuğladan bir beşik tonozla kapatılmıştır. Kadiriler Yokuşu üzerinde bulunan ve çeşmeyi barındıran kuzey cephesi tamamen mermer kaplıdır. Lale Devri üslubunu devam ettiren bu cephenin ortasında, çeşmenin bulunduğu kesim hafifçe ileri çıkarılmış, köşeleri sütunçelerle yumuşatılmış, üst sınırı da mukarnaslı bir silme ile belirtilmiştir. Kırık (çatık) kaş kemerli aynataşı mukarnaslı bir silme ve tavus kuyruğu motifi ile dolgulanmış bir yuvarlak kemerle son bulur. Musluk ortadan kalkrmştır. Kemerin üzerinde enine dikdörtgen kitabe levhası yer alır. Kitabe ile kemer arasındaki köşebentlerde Batı etkisini yansıtan kıvrık dal kabartmaları dikkati çeker. Aynataşı ile kitabeyi iki kuşak çevrelemektedir, içteki kuşakta, dilimli sağır kemerciklerle donatılmış dikdörtgen çerçeveler içinde, yanlarda, vazodan çıkan çiçek (gül, lale, sümbül, yıldızçiçeği) demetleri, üstte ise tabaklar içinde meyveler (armut, elma, incir) sıralanır. Üst köşelerde yontulmadan bırakılmış iki kabarık yüzey bezemelerin tam olarak bitirilmediğini kanıtlamaktadır. Aynı şekilde dıştaki kuşağın alt kesiminde kıvrık dal kabartmalarının oyulmaya başladığı, ancak köşelere gelindiğinde bu süslemenin devam ettirilmediği görülmektedir. "Hocazade" lakaplı bir hattatın güzel sülüs hattı ile yazılmış olan kitabenin manzum metni "Hafız" mahlaslı bir şaire aittir.

Bibi, Tanışık, istanbul Çeşmeleri, II, 63-65; Çeçen, Taksim-Hamidiye, 122-124; A. Egemen, istanbul'un Çeşme ve Sebilleri, ist., 1993, s.

722-723, 725.

M. BAHA TANMAN