| SCHILTBERGER, JOHANN
H. Schedel'in bastığı ve fetih öncesi istanbul'un bilinen ikinci en eski haritası olarak kabul edilen gravür, 1493. Galeri Alfa
halan da vardı. İngiltere Kralı VIII. Henry' nin, bu eserin renkli olmayan ve ciltsiz bir nüshasına ödediği para o yıllarda "beş buçuk sığır"m değerine eşit idi. Kitabın 1495' te editör Johann Schönsperg tarafından bir "korsan baskı"sı yapılmıştı. Dortmund'da bir kitabevi de 1978'de kitabın 17,5x12,5 cm ölçülerinde cep formasında bir tıpkıbasımını yapmıştır.
Weltcbronik'teki istanbul gravürü, "Constantinopel" başlığı ile kitabın CXXLX-CXXX. (129-130.) sahifelerinde iki yaprağın yarısını kaplar. Gravür 1493'te basıldığına ve bundan hiç değilse bir veya birkaç yıl önce çizildiğine göre, İstanbul'un fethinden 40 yıl sonra meydana getirilmiş olmasına rağmen, şehrin fetihten önceki durumuna göre tasvir edildiği dikkati çeker. Bu gravüre esas olan çizim veya taslağı, İstanbul'u henüz Bizans idaresindey-ken gören bir kişinin yaptığı ve belgenin \Volgemuth tarafından kullanıldığı anlaşılır. Şu husus açıkça bellidir ki, Schedel'in zengin kütüphanesindeki bir desen bu gravürün esası olmuştur (res. "Haritalar", III, 557).
Gravürün şehri, Bizans'ın son yıllarındaki görüntüsü ile aksettirdiği, sur kapılarını süsleyen çift başlı kartallı ve dört "B"li armalardan açıkça bellidir. Şehrin içinde geniş boş alanlar vardır. Halic'in girişinde, Galata'ya uzanan zincir gösterilmiştir. Ayrıca daha içeride ikinci bir zin-
verdiği bilgi, hattâ belki de çizdiği taslağa göre yaratılmış gerçekçi bir resimdir ve şehrin fetihten sonra yapılarak basılan en eski resmidir.
Bibi. V. von Loğa, Die Stâdteansichten in Hartmann Schedels Weltchronik, Berlin, 1888; ayrıca Jahrbuch derpreussischen Kunstsamm-lungen, I (1888), s. 93 vd, 184 vd; A. Güm-bel, "Die Vertraege über die Illustrationen der Schedelschen Weltchronik", Repertorium für Kunstıvissenschaft, XXV (1902), s. 430-437; R. Stauber, Die Schedelsche Bibliothek, Frei-burg, 1908, (tıpkıbasımı 1969); F. Bachmann, DieAlten Stâdtebilder, Leipzig, 1939, s. 3-4, 88; Holzinger, "Peyden wurff", Thieme-Becker, Künstlerlexikon, XXVII, 1933, s. 153-154; F. T. Schulz, "Wolgemuth", ae, XXXVI (1947), s. 175-181; H. D. Vervliet, LiberLibrorum, cin-quante ans d'art du livre, Brüksel, 1973, s. 353 vd; P. Halm, Inkunabeln, Münih, 1957, s. 156 vd; S. Eyice, "Basılışlarının Beş Yüzüncü Yıldönümü Vesilesiyle: İstanbul'un En Eski iki Gravürü", Antik-Dekor, S. 21 (1993), s. 34-39.
SEMAVİ EYİCE
Dostları ilə paylaş: |
