Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

SEPTİMİUS SEVERUS

528

529

SERAMİK

îîy-iIİlİS 4*> ::0l%«!

;.:-;sf l

Jean-Baptiste

Hilair'in

1788'de

yaptığı bir

tablodan

ayrıntıda

(üstte) ve

günümüzde

Sepetçiler

Kasrı.

TETTVArşivi (üst),

Tahsin Aydoğmuş

onarımında eklenmiş olması olasılığı vardır. Sarayın kayıkhaneleri kasrın açık deniz tarafında gösterilmiştir.

Kasrın L Mahmud döneminde, 1739'da tümüyle yenilendiğini ve limana doğru Yalı Köşkü tarafına sultan için yeni bir maksure eklendiği bilinmektedir. 1739 tarihli bir belgede darüssaade ağası tarafından yaptırılan bu inşaatın masraf defterleri yapının programını da anlamamıza yardım ediyor. I. Mahmud dönemi köşkünde Yalı Köşkü'ne bakan "bir maksure, kubbeli ya da kebir oda, deryaya nazır sofa, orta sofa, bahçeye nazır sofa, taşrada deryaya nazır taht-ı hümayun, abdest odası, ayaklı taht-ı hümayun, abdest odası ittisalinde sagir (küçük) oda, ağa odası, keniften (hela)" söz edilmektedir. Diğer belgelerde de hazinedar ağa odası ve darüssaade ağası odasından söz edilmektedir. Burada sözü edilen üç sofa asıl köşk odasının üç cephesinden taşan çıkmalardır. Kubbeli oda kagir olmasına karşın bu çıkmalar ahşap konstrüksiyonla inşa edilmişlerdir. 19. yy' in ortasında Robertson'un fotoğrafında deniz tarafındaki çıkmalar görülmediğine göre, bunların sonradan yenilendiği anlaşılmaktadır. Abdest odası ve küçük odanın kubbeli odanın önündeki bölümde olması gerekir. Aslında köşk içinden teras katı altındaki asma kata inilen bir merdiven ol-

be ya da tonozla örtülü olan giriş bölümünün, dışarıdan daha etkili olmasını sağlamak umacıyla, bir ikinci ahşap kubbeyle örtülü olduğu düşünülebilir. Bu fenerli kubbenin arkasında minare gibi gösterilmiş bir baca yükselmektedir. Bu baca divanhanenin açık revak tarafındaki duvarm-dadır. Kapalı ve açık bölümlerin denize doğru birer çıkmaları vardır. Grelot'nun gravüründe Yalı Köşkü tarafındaki teras daha uzun, fakat yapının şekillenmesi belirsizdir. Kasrın ahşap kubbeli büyük ocaklı divanhanesinin ük yapılış sırasında deniz tarafında bir çıkması olduğu görülür. Bunun şimdiki gibi üç tarafta olup olmadığım bilmiyoruz.

Klasik dönemdeki kasır ve köşklerde kubbeli divanhane odasının, Siyavuş Paşa Köşkü, III. Murad Köşkü gibi çıkmasız olması ve önlerinde genellikle dikdörtgen bir hacim içinde abdest odaları, bir servis odası ve bir giriş, çevrelerinde de korkuluklarla çevrili bir revak bulunması yaygın bir planlama özelliğidir. Bu dikdörtgen bölümün üzerindeki tonoz ya da kubbeli örtü yapının dış şekillenmesinde de belirgindir. Sultan ibrahim'in yaptırdığı ilk kasrın buna benzer bir yapı olduğu, üç taraftaki çıkmaların, özellikle ahşap olarak, I. Mahmud için yapılan maksurenin kasrın "müceddeden" inşa edildiği bilinen 1739

ması da gerekirdi. "Taşrada deryaya nazır taht-ı hümayun" ise revaklar altında denize bakan locayı tanımlamaktadır. Ağa odalarının ve helanın revaklar içinde, ara katta olduğu anlaşılıyor. Nitekim 19. yy'dan kalan gravürlerde (Baker, Lewis) bu kullanım görülmektedir. Sedefkâri pencere kapakları, kapılarda al çuhadan perdeler, gölge yapmak için sakız dokumasından (sakızî) zar perdeleri ve al çuhadan sedir örtüleri, sırma işlenmiş kadifeden yastıklar 18. yy masraf defterlerinde yazılıdır. Kubbelerin boyalı ve yaldızlarla süslü bir bezemesi vardı. 18. yy boyunca köşk bu karakterini korumuştur. J.-B. Hilaire'in, yoğun bir ağaçlıklı fon üzerinde Sepetçiler Kasrı'm, perdeleri kapalı Yalı Köşkü ve kayıkhanelerle birlikte ve bütün özellikleriyle gösteren resmi, hem kasır, hem de Sa-raybumu için en güzel İstanbul panoramalarından biridir. Bu resimde I. Mahmud tarafından yapılan maksure de görülmektedir. Cumhuriyet dönemi başında askeri ecza deposu olarak kullanılan Sepetçiler Kasrı, restorasyondan önce tümüyle kendi haline terk edilmiş, altı ve çevresi işsiz, güçsüz, uyuşturucu müptelalarının barındığı bir yerdi. 1980'li yıllarda turistik restoran olmak üzere Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore edilmeye başlanmış, daha sonra bu kullanımdan vazgeçilerek Basın ve Yayın Genel Müdürlüğü'nün Ulusla-rası Basın Merkezi olarak restore edilmiştir, bugün de bu amaçla kullanılmaktadır. Bibi. Eldem, Köşkler ve Kasırlar, I, 335-357 DOĞAN KUBAN