Hukukun temel kavramlari
Yüklə 1,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 12.1.2. Şirketler Hukuku
Türk Ticaret Kanunun 127 ile 644. maddeleri arasında ticaret şirketleri düzenlenmiştir. Şirket, iki veya daha fazla (Yeni Türk Ticaret Kanununa göre anonim ve limited şirketler tek kişi tarafından kurulabilir) kişinin iktisadi bir amaca ulaşmak için emek ve sermayelerini bir sözleşmeyle birleştirerek oluşturdukları topluluktur (Gözler 2016: 87). Ticaret şirketlerinin tüzel kişiliği bulunmaktadır. Ticaret şirketleri şahıs şirketleri ve sermaye şirketleri olmak üzere iki ayrılır. Kollektif ve adi komandit şirket şahıs şirketidir. Şahıs şirketlerinde ortakların kişiliği ön plandadır. Bunun bir sonucu olarak ortaklık ilişkisinde işler karşılıklı güven ilişkisine dayalı olarak ortaklarca yerine getirilir. Ortaklar, alacaklılara karşı ikinci dereceden fakat bütün malvarlıklarıyla müteselsilen/zincirleme sorumludurlar. Sermaye şirketleriyse limited, sermayesi paylara bölünmüş komandit ve anonim şirkettir. Bu şirketlerdeyse ortaklar değil sermaye ön plandadır. Ortakların sorumluluğu getirdikleri sermayeyle sınırlıdır (Cansel vd. 2015: 351). Ticaret şirket türleri (Sümer 2018: 106-107): Kollektif şirket, ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla gerçek kişiler arasında kurulan ve ortakların sorumluluğu şirket alacaklarına karşı sınırlanmamış olan şirkettir. Geçerli olması için şirket sözleşmesi yazılı şekilde yapılmalıdır. Bunun yanında sözleşmedeki imzaların noter tarafından onaylanması veya şirket sözleşmesinin ticaret sicil müdürü ya da yardımcısı huzurunda imzalanması gerekmektedir (TTK, m. 211-212). Şirket, sicile tescil edilmesiyle birlikte tüzel kişilik kazanır (TTK, m. 215). 296 Komandit şirket, ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla kurulan, şirket alacaklılarına karşı ortaklardan en az birinin sorumluluğu sınırlandırılmamış olan ve diğer ortak veya ortakların sorumluluğu belirli bir sermayeyle sınırlandırılmış olan şirkettir. Tanımdan anlaşıldığı gibi komandit şirkette iki tür ortak vardır. Bunlardan şirketin borçlarından dolayı şirket alacaklılarına karşı sorumluluğu sınırlandırılmamış olan ortağa/ortaklara komandite ortak denir. Sorumluluğu sınırlı olan ortağa/ortaklara ise komanditer ortak denir. Komanditer ortak tüzel kişi olabilirken, komandite ortağın gerçek kişi olması zorunludur. Şirketi komandite ortak yönetir (TTK, m. 304). Eğer komanditer ortak şirkete yönetici olarak atanmışsa, komandite ortak gibi sorumlu olur. Yani, şirket alacaklarına karşı şirketin tüm borçlarından tüm malvarlığıyla sorumlu olur. Kuruluşu, kollektif şirketin tabi olduğu usule tabidir. Limited şirket, bir veya daha fazla gerçek ya da tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulan şirkettir. Esas sermayesi belirlidir. Bu sermaye, esas sermaye paylarının toplamından meydana gelir. Ortak/ortaklar, şirket borçlarından sorumlu değildirler. Ortak/ortakların borcu, taahhüt ettikleri esas sermaye paylarını ödemek ve şirket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerini yerine getirmektir. Limited şirket, yasanın yasaklamadığı her alanda faaliyette bulunabilir (TTK, m. 573). Ticaret siciline tescille tüzel kişilik kazanır. Anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu olan şirkettir. Anonim şirket, tek kişi tarafından kurulabileceği gibi birden fazla kişi tarafından da kurulabilir. Kurucuları/kurucusu gerçek kişi olabileceği gibi tüzel kişi de olabilir. Pay sahipleri yalnızca taahhüt ettikleri sermaye paylarıyla şirkete karşı sorumludurlar. Şirketin kuruluş sermayesi elli bin TL’den az olamaz. Şirket, ticaret siciline tescille tüzel kişilik kazanır. Bankacılık, sigortacılık, döviz bürosu işletme, finansal kiralama gibi alanlarda ancak anonim şirketler faaliyette bulunabilir. Dolayısıyla anonim şirketin en gelişmiş şirket olduğu söylenebilir. Her ne kadar uygulamada şirketler hukuku içinde incelense de, adi şirket, Türk Borçlar Kanununda düzenlenmiştir. Ticaret şirketlerinin tersine adi şirketin tüzel kişiliği bulunmamaktadır. Kooperatif, ortaklarının belirli iktisadi çıkarlarını ve özellikle meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle temin edip korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan, değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıktır. Kooperatif, kurucu ortakların kooperatif sözleşmesini imzalamaları, ilgili bakanlıktan izin almaları, ticaret siciline kayıt olmaları ve Ticaret Sicil Gazetesinde ilan edilmesiyle tüzel kişilik kazanır (Sümer 2018: 107). Kooperatifler, amaçlarına göre, farklı şekilde adlandırılabilir. Bu anlamda üretim, tüketim, kredi, hizmet veya yapı kooperatifleri kurulabilir. Kooperatifler siyasal faaliyette bulunamazlar (Bozkurt 2012: 152). |