I mövzu: Mədəniyyətşünaslığın predmeti Plan: Mədəniyyətşünaslığın elm kimi formalaşması

Yeni dövr mədəniyyəti XVII-XIX əsrləri əhatə edir. Bu mədəniyyət burjua üsul istehsalına əsaslanır. Onun ümumi cəhətləri – humanizm və antroposentrizm, rasionalizm və avroposentrizmdir. Yeni dövr mədəniyyətinin fərqləndirici cəhətləri aşağıdakılardır:

1.Çoxmillətlilik və çoxdillik. XVII əsrdə Avropada milli mədəniyyətlərin tərəqqisi müşahidə edilir, latın dili yerini milli dillərə: ingilis, fransız, ispan, italyan və i. a. verir. Hər bir Avropa ölkəsində barokko və klassisizm cərəyanlarının özünəməxsus bədii və ədəbi məktəbləri formalaşır. Barokko sənəti istisnasız olaraq katolik ölkələrində (İtaliya, İspaniya, Fransa) yayılmışdı. O, dinamikliyi, hissi başlanğıca diqqəti ilə fərqlənirdi. Barokko sənətində möcüzələrin, öncəgörücülük, dini ekstazların təsviri dövlət və kral sarayına yaxın olanların təmtərağını və gözqamaşdırıcılığını diqqətə çatdırmaq üçün istifadə edilirdi (rəssamlıqda – Rubens, Buşe, memarlıqda Bernini, musiqidə Mosart). Barokko rəssamlarının əsərlərində dolu bədənli qadınlar, əzələli kişilər, təmtəraqlı süfrələr, saray əyanlarının naxışlı parçalardan geyimləri təsvir edilir. Ədəbiyyat nümunələrində ibarəli sözlərdən istifadə edilir. Memarlıqda əyanların saraylarının fasadlarının dəbdəbəli düzəldilməsi, dekorativlik, assimetrik tikililər əsas götürülürdü. Eyni zamanda barokko renessans humanizminin tənqididir, həyatın dishamonik hissidir, təmtərağın nümayişidir. Teatral dəbdəbə, monumentallıq, mistika və fantastika da buradandır. Bu öz ifadəsini dekorativ rəssamlıq və heykəltəraşlıqda, təmtəraqlı portretdə, sonralar isə natürmort və peyzajda tapır.

Klassisizm (nəzəriyyəçilər N.Bualo, F.Malerb) antikliyə istiqamətlənib, gözəllik onun idealıdır. Klassiklik – nümunəvilik deməkdir, belə incəsənət isə Qədim Yunan və Roma incəsənəti hesab edilir. Lakin indi klassisizm məcburi kanonlara riayət edilməsini tələb edir: ədəbiyyatda üç vəhdət qaydası, memarlıqda sütun və portiklər (binaya yapışan sütunlu eyvan); rəssam və heykəltəraşlıqda qəhrəmanların nümunəvi bədən quruluşu; yunan və roma mifologiyası və tarixindən süjetlər. Klassisizm – aşkarlıq, dəqiqlik, sadəlik, simmetriya, vətəndaşın qəhrəmanlığının pafosudur.

2. Mədəniyyətlərin əlaqəsi və qarşılıqlı təsiri Yeni dövr Avropa mədəniyyətinin tərəqqisinin həlledici amilidir. Avropa dövlətlərinin mədəni nailiyyətlərinin qarşılıqlı mübadiləsi genişlənir, bu isə Avropaya dünyada aparıcı mövqeni tutmağa imkan yaradır.