VӘHHABİLİYӘ DAİR BAXIŞ VӘ TӘHLİLİLӘR
1. Bu baxış «Mister Hemferin xatirələri», Nasir Səidin «Ali Səudun tarixi» kimi kitablara istinad edərək, Ibn Әbdül Vəhhabı və Ali Səudu ingilis imperializminin yetişdirməsidir.
Yəhudi və yəhudilərin himayəsində olan adlandırır. Bütün məsələləri xaricilərə bağlayaraq, vəhhabi cərəyanını məzhəbi və islahatçı fikirlərə malik olmasını inkar edir.
2. Növbəti baxış, vəhhabi cərəyanının əsl islahatçı cərəyan və dini məzhəbi fikirlərə malik bir hərəkat olması və Islam dünyasına müsbət və konstruktiv tə᾽sir göstərməsidir.
3. Sadalanan ifrat və liberal baxışlardan fərqli olaraq bu baxış, Әrəbistanın ictimai və daxili vəziyyətini nəzərə alaraq ‒ Әrəbistan da digər Islam ölkələri kimi tənəzzül, fikri, məzhəbi və ictimai gerilik içində idi – vəhhabi cərəyanın bu çatışmazlıq və geridəqalmalara qarşı məzhəbi reaksiya alması, bu cərəyanın özünün quru, donuq və təbəqə mahiyyəti səbəbindən həmin çatışmazlıqları həll edə bilməməsi və onları daha da gücləndirməsi fikrindədir.
Vəhhabilik hərəkatı islahatçı, Islami şüarlar və iddialarına baxmayaraq, ictihadi, tənqidi, inqilabi və müasir təfəkkürə malik olmadığı və keçmişə meyilli olduğuna görə, hazırda yarımcan və sağalması mümkün olmayan bir hərəkata çevrilmişdir. Şübhəsiz, bütün oxşar cərəyanları bu cür sonluq gözləyir.
Dostları ilə paylaş: |
