İş Hukukunda Arabuluculuk Uzmanlık Eğitimi Kaynak Kitabı

2. İş Sözleşmesinin Fesih Bildirimiyle Sona Erdirilmesi

a) Fesih Bildirimi ve Niteliği

İş sözleşmesi işçi veya işverenin tek taraflı bir irade beyanı ile sona erdirilebilir. Taraflardan birinin sözleşmeyi sona erdiren irade beyanına “fesih bildirimi” denir. Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir (İş K. m. 17/1). Ayrıca belirli ya da belirsiz süreli iş sözleşmesi haklı nedenle işçi veya işverenin fesih beyanı (bildirimi) ile sona erdirilebilecektir. Belirli süreli iş sözleşmeleri süresi sonunda ise kendiliğinden sona erecektir. Fesih bildirimine ilişkin irade beyanının karşı tarafa bildirilmesi yeterli olup beyanın geçerliliği karşı tarafın kabulüne bağlı değildir. Fesih bildirimi yenilik doğuran bir haktır ve var olan hukukî bir durumu, yani iş sözleşmesini sona erdirmek suretiyle bozduğu için bozucu yenilik doğuran haklardandır. Karşı tarafın hukuk alanını etkileyici ve yenilik doğurucu niteliği nedeniyle fesih bildiriminin belirli ve açık şekilde yapılması gerekir ⁽Yarg. 9. HD., 13.6.2006, E. 2005/34209 K. 2006/17303; Yarg. 7. HD, 17.2.2014, E. 2013/19425 K. 2014/3950).

Yargıtaya göre, fesih bildirimi her zaman açık bir şekilde yapılmayabilir, olayların akışından taraflardan birinin davranışı ile sözleşmeye son verildiği anlaşılabiliyorsa bu davranışın da fesih şeklinde değerlendirilmesi gerekir (Yarg. HGK, 17.2.2010, E. 2010/9-83 K. 2010/92 Yarg. 9. HD, 04.03.2014, E. 2013/11854 K. 2014/7022). İşçinin hakarete uğraması üzerine işyerini terk etmesi de haklı fesih niteliğinde olup işçiye kıdem tazminatı ödenmesi gerekir (Yarg. 9. HD., 25.4.2012, E. 2010/7314 K. 2012/4, 260).Yargıtaya göre, işçinin açık bir iradesi olmadan uzunca bir süre ücretsiz izne çıkarılması iş sözleşmesinin işveren tarafından feshi anlamına gelir (Yarg. 9. HD.,4.12.2008, E. 2007/31333 K. 2008/33412⁾. Ücretsiz izni kabul etmeyen işçinin işyerini terk etmesi ise işçinin sözleşmeyi haklı feshi olarak kabul edilmelidir (Yarg. 9. HD., 18.1.2010, E. 2009/25659 K. 2010/36; 19.9.2011, E. 2009/47956 K. 2011/32223). Yargıtay bir başka olayda işçiden tehdit ve baskı ile istifa dilekçesi alınmasını değerlendirmiş ve tehdit ve baskı sonucu işçinin elinden istifa dilekçesi alınması halinde sözleşmenin davalı işverence feshedildiğinin kabulü gerektiği sonucuna ulaşmıştır ⁽Yarg. 9. HD., 6.2.2009, E. 2007/34483 K. 2009/1710; 577-578; Yarg. 7. HD., 26.01.2015, E. 2014/9925 K. 2015/440).

b) Fesih bildiriminin hüküm doğurma anı

Borçlar Hukuku esaslarına göre yenilik doğuran bir irade beyanı karşı tarafa ulaşma anından itibaren hukukî sonuç doğurur (TBK, m. 11/2). Fesih bildirimi işçi ya da işverence uygulamada genellikle işyerinde yapılmaktadır. İş Kanununun 17. maddesindeki “bildirimin diğer tarafa yapılması” ibaresiyle, fesih bildiriminde karşı tarafın öğrenmesine değil, karşı tarafa varması (ulaşması) anlatılmaktadır.

Fesih bildiriminin karşı tarafa ulaşma anından itibaren hüküm doğurması sonucu olarak, varmış olan bildirimden artık dönülemez. Fakat genel hükümlere göre, bildirim henüz ulaşmadan veya ulaşmakla birlikte karşı taraf öğrenmeden tebliğ eden bir geri alma beyanı ile bildirimden dönülebilir (TBK, m. 10). Süreli fesih bildiriminin askı süresinde de kullanılması mümkündür. Ancak bildirim (ihbar) süreleri, bu dönemde işlemeyecektir (TBK, m. 432/6).

c) Fesih bildiriminin şekli

İş Kanuna göre, “Bu Kanunda öngörülen bildirimlerin ilgiliye yazılı olarak ve imza karşılığında yapılması gerekir. Bildirim yapılan kişi bunu imzalamazsa, durum o yerde tutanakla tespit edilir. Ancak, 7201 sayılı Kanun kapsamına giren tebligat anılan Kanun hükümlerine göre yapılır” (m. 109). Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, fesih bildiriminin yazılı olmasını ispat koşulu olarak kabul edilmiştir (Yarg. 9. HD., 3.10.2000, E. 2000/ 9309 K. 2000/12891).

3. Süreli Fesih Bildirimi

a)Fesih Bildirimi Süreleri

Taraflardan her birinin, belirsiz süreli sözleşmeyi fesih sürelerine uyarak feshetme hakkı vardır (TBK m. 431/I). Süreli fesih bildirimi, belirsiz süreli iş sözleşmesini belirli bir sürenin geçmesiyle sona erdiren bir irade beyanıdır. Bildirim süresi içinde işçinin iş görme ve işverenin ücret ödeme borcu ile tarafların diğer borçları varlığını sürdürür. Elbette, bildirim süresi içinde haklı bir fesih nedeni ortaya çıkarsa sürenin sonu beklenmeden sözleşme derhal feshedilebilir (Yarg. 9. HD., 10.10.2003, E. 2003/4302 K. 2003/16781).

İş Kanununa göre, fesih bildirimi süresi, işi altı aydan az sürmüş olan işçi için iki; işi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için dört; işi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için altı; işi üç yıldan fazla sürmüş olan işçi için sekiz haftadır (m.17/2). Borçlar Kanununa göre ise, fesih bildirim süresi kıdemi bir yıla kadar olan işçiler için iki hafta; bir yıldan beş yıla kadar olan işçiler için dört hafta ve beş yıldan fazla olan işçiler için ise altı haftadır (TBK, m. 432/2). TBK m. 92/2 hükmüne göre, haftanın hangi gününde fesih bildirimi yapılmışsa son haftanın feshin yapıldığı güne ismen uyan gününde sözleşme sona erer.

Hizmet sözleşmesinin askıya alındığı hâllerde fesih bildirim süreleri işlemez (TBK m.432/6). Dolayısıyla, raporlu olduğu dönemde iş sözleşmesi feshedilen işçinin, sözleşmenin askıda kaldığı süre içinde yürürlüğe giren toplu iş sözleşmesinden yararlandırılması gerekir (Yarg. 9. HD., 27.5.1993, E. 1992/14793 K. 1993/9275; 6.12.1994, E. 1994/11216 K. 1994/17284; 22.10.1998, E. 1998/12883 K. 1998/15074^).

b) Kanundaki sürelerin asgari olması ve artırılmasına ilişkin esaslar

Borçlar Kanununa göre, fesih bildirim sürelerinin her iki taraf için de aynı olması zorunludur; sözleşmede farklı süreler öngörülmüşse, her iki tarafa da uzun olan fesih bildirimi süresi uygulanır (TBK. m. 432/5). Tarafların yasal sürenin altında kararlaştırdıkları sürenin yerine ise Kanundaki asgari süre uygulanır. İş Kanununda, “Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir” denilmektedir (m. 17/3). Yargıtay bildirim süresinin artırımında üst sınırın en çok ihbar ve kötüniyet tazminatlarının toplamı kadar olarak kabul edilmiştir(Yarg.9. HD., 14.7.2008, E. 2007/2449 K. 2008/20203; 4.11.2010, E. 2008/37853 K. 2010/31569).