İsim ve Sıfatlar Tevhidinde Ehl-i Sünnet’in Muhaliflere Cevabı

İki El ve İki Göz Sıfatlarının Geçtiği Nasların Şekilleri¹⁹³

İki el ve iki göz sıfatları, naslarda Allah-u Teâlâ’ya izâfe edilmiş olarak üç şekilde geçer: Tekil, ikil ve çoğul.

El ve gözün tekil olarak geçtiği örneklerden birkaçı Allah Teâlâ'nın şu buyruklarıdır:

“Mülk elinde bulunan Allah çok kutludur.” (Mülk, 1)¹⁹⁴

“Benim gözümün önünde yetişesin (büyüyesin) diye...” (Tâhâ, 39)

Çoğul olarak geçtiği örneklerden birkaçı da Allah Teâlâ'nın şu buyruklarıdır:

“Onlar (müşrikler), ellerimizin yaptıklarından kendileri için yarattığımız hayvanları görmediler mi?” (Yâsîn, 71)

“Gemi, gözlerimizin önünde akıp gider.” (Kamer, 14)¹⁹⁵

İkil olarak geçtiği örnekler ise şunlardır:

Allah Teâlâ'nın : “Tam tersine Allah’ın iki eli de apaçıktır.” (Mâide, 64)¹⁹⁶ buyruğu elin,

Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-’in:

“Kul namaza durduğu zaman Rahmân’ın iki gözü önünde durur.” ¹⁹⁷ sözü de gözün ikil olarak geçtiği örneklerdendir.

Bu hadis, “Muhtasaru’s-Savâık” adlı eserde, Atâ’ŞEbû Hureyre kanalıyla Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-’den herhangi bir kaynak göstermeden, böylece geçmektedir.¹⁹⁸

İki göz sıfatı, Kur’ân’da ikil bir sîgayla geçmemektedir.

İşte, iki el ve iki göz sıfatlarının geçtiği üç şekil bunlardan ibarettir.

Bu üç şekli bağdaştırmak, aralarını bulmak için şunlar söylenebilir:

- Tekil olma, ikil ve çoğul olmaya aykırı değildir. Çünkü muzaaf olan tekil, genellik ifade ederek el veya göz sıfatlarından ister tek olsun isterse daha çok, Allah hakkında sâbit olan her şeyi kapsamına alır.

- İkil ve çoğul lafızlarla geçen kelimelerin arasını bulma hakkında ise şunlar söylenilebilir:

• “En az çok; ikidir” dersek, gösterdikleri anlamın bir olması nedeniyle gerçekte ikil ile çoğul sîga arasında hiçbir aykırılık kalmaz.

• Yok eğer meşhur olduğu üzere “en az çoğul; üçtür” dersek, o zaman ikisinin arası şöyle bağdaştırılabilir:

Çoğul kipiyle, bu kipin gösterdiği anlam olan üç ve yukarısı kastedilmemiştir. Bu kiple -ki Allah en doğrusunu bilir- ta’zîm (yüceltme, ululama) ve münâsebet yâni muzaafın (tamlayanın) muzaaf-ı ileyhle (tamlananla) olan ilişkisi kastedilmiştir. Çünkü burada muzaaf-ı ileyh (tamlanan) -ki bizim anlamında olan “nâ”dır- ile kesinlikle ta’zîm (ululama) kastedilmiştir. Böylece muzaafın, muzaaf-ı ileyhe uyması için çoğul kiple gelmesi uygun olmuştur. Çünkü çoğul (kip), tekilden ve ikilden daha çok ta’zîm (ululuk) belirtir. Eğer hem muzaaf hem de muzaaf-ı ileyhten her biri tek başına ululuk bildirirse, doğal olarak bu ikisinin birleşiminden daha da büyük bir ululuk oluşur, meydana çıkar.