İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

501- «Sual: Kısa bir zamandaki küfre mukabil, hadsiz bir zaman Cehen­nem’de hapis nasıl adalet olur? CEHENNEM

Elcevab: Sene 365 gün hesabıyla, bir dakikada katl, 7 milyon 884 bin da­kika hapis iktizası kanun-u adalet iken; bir dakika küfür bin katl hükmünde olduğundan, yirmi sene ömrünü küfürle geçiren ve küfür ile ölen bir adam, kanun-u adaletle 57 trilyon 201 milyar 200 milyon sene beşerin kanun-u adaletiyle hapse müstehak olur. Elbette (4:57) ~®f«"«~ _«Z¬4 «w<¬f¬7«_' adalet-i İlahî ile vech-i muvafakatı bundan anlaşılı­yor. Birbirinden gayet uzak iki adedin sırr-ı münasebeti şudur ki:

Katl ve küfür, tahrib ve tecavüz olduğu için, gayre tesirat yapar. Bir da­kikada katl, lâakal zahirî âdete göre onbeş sene maktûlün hayatını selbeder, onun yerine hapse girer. Bir dakika küfür, binbir esma-i İlahiyeyi inkâr ve nukuşlarını tezyif ve kâinatın hukukuna tecavüz ve kemalâtını inkâr ve had­siz delâil-i vahdaniyeti tekzib ve şehadetlerini reddetmek olduğundan kâfiri binler seneden ziyade esfel-i sâfilîne atar, «w<¬f¬7«_' de hapseder.» (L.276)

501/1- «Sual: Pekâla o ebedî ceza hikmete muvafıktır, kabul ettik. Amma mer­hamet ve şefkat-i İlahiyeye ne diyorsun?

Cevab: Azizim! O kâfir hakkında iki ihtimal var. O kâfir ya ademe gide­cektir veya daimî bir azab içinde mevcud kalacaktır. Vücudun velev Cehen­nem’de olsun, ademden daha hayırlı olduğu vicdanî bir hükümdür. Zira adem şerr-i mahz olduğu gibi, bütün musibet ve masiyetlerin de merciidir. Vücud ise velev Cehennem’de olsa hayr-ı mahzdır.

Maahaza kâfirin meskeni Cehennem’dir ve ebedî olarak orada kalacaktır. Fakat kâfir kendi ameliyle bu duruma kesb-i istihkak etmiş ise de, amelinin cezasını çek­tikten sonra, ateş ile bir nevi ülfet peyda eder ve evvelki şiddet­lerden azade olur. O kâfirlerin dünyada yaptıkları a’mal-i hayriyelerine mükâ­faten, şu merhamet-i İlahiyeye mazhar olduklarına dair işarat-ı hadisiye var­dır.» (İ.İ.81) (Bak: 3503.p.)

501/2- Cehennem’de bazı kâfirlerin azablarının tahfifi meselesi, oldukça müşkil bir meseledir. Bu mevzumuzun baş kısmında görüldüğü gibi Cehen­nem’de hafif ve şiddetli azab dereceleri ve mahallerinin bulunması, mesele­mizi teyid ettiği gibi, din-i hakka ve ehline kasden mütecaviz ve münafık gibi eşedd kâfirlere Cehennem aza­bının hafifletilmiyeceği belki ziyadeleştirileceği mealinde olan âyetler dahi, Cehen­nem’de azab tahfifinin mümkün olduğuna, zıddiyet ve nisbiyet kaidesiyle delâlet eder. Zira çokluk-azlık, tahfif-teşdid gibi umur-u izafiye biribirisiz olmaz ve düşü­nülemez.

Bazı zatlar, Cehennem hakkındaki (6:128) (11:108) (78:30) âyetlerinden, Cehen­nem’in intihasına dair bir mâna fehmediyorlarsa da sarih ve mükerrer âyetlerin Ce­hennem’in ebedîliğine dair olan muhkem ve kat’i hükümleri kar­şısında bu nevi ka­villeri, bir değer kazanamamıştır. Ancak İslâm’a karşı kasıdlı, mütecaviz ve münafık kâfirlerden olmıyan ve dünyada insanlara bazı faydaları olmuş olan bir kısım ehl-i küfür hakkında -Cehennem’de ebedî kalmakla beraber- azablarının tahfifine dair ri­vayetler var. Ezcümle: Ruh-ül Beyan Tefsirinin 10. cild 82. sahifesinde bu mevzuda rivayet ve izahları bu­lunduğu gibi, İbn-i Mace Mukaddime’deki 216. hadisi aynı me­sele ile alâkalı­dır. Keza Şerh-u Şir’at-il İslâm II, 52 ve Umdet-ül Kari IX, 336 mevzumuzla alâkalı hadis naklederler.

Hem Ebu Talib’in imanı meselesi hakkında gelen ve meselemizle de alâ­kalı olan S.B.M. 1549 no.lu hadis ve Müslim Kitab-ül İman’da 360. ve 362. hadisler, Ebu Talib’in Cehennem’de azabının tahfifini bildirir.

501/3- Peygamberimizin (A.S.M. «amcası Ebu Talib’in imanı hakkında esahh nedir?

Elcevab: Ehl-i Teşeyyu, imanına kail; Ehl-i Sünnet’in ekserisi imanına kail de­ğiller. Fakat benim kalbime gelen budur ki: Ebu Talib, Resul-i Ekrem Aleyhissalatü Vesselâm’ın risaletini değil, şahsını zatını gayet ciddi severdi. Onun o gayet ciddi o şahsî şefkatı ve muhabbeti elbette zayie gitmiyecektir.

Evet ciddi bir surette Cenab-ı Hakk’ın Habib-i Ekrem’ini sevmiş ve hi­maye etmiş ve tarafdarlık göstermiş olan Ebu Talib’in inkâra ve inada değil, belki hicab ve asabiyet-i kavmiye gibi hissiyata binaen makbul bir iman ge­tirmemesi üzerine Cehennem’e gitse de; yine Cehennem içinde bir nevi hu­susi Cennet’i onun hasena­tına mükâfaten halkedebilir. Kışta bazı yerde ba­harı halkettiği ve zindanda uyku va­sıtasıyla bazı adamlara zindanı saraya çe­virdiği gibi, hususi Cehennem’i hususi bir nevi Cennet’e çevirebilir...» (M.387)