İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

611/1- qqCÜRCANÎ (Seyyid Şerif-i Cürcanî) z9_%h% : «Ali ibn-i Mu­ham­med-il Hüseynî, pek meşhur bir âlimdir. Hanefi mezhebinde bulunuyordu. Şer’-i ve edebî ilimleri Ekmelüddin-i Babertî ile Ennur-üt Tavasî’den okumuş, bir çok eazıma mülaki olmuş, tarikat ve tasavvuf dersini de Hace Alaüddin-i Attar ile Nizamüddin-i Hamuşî’den almıştır.

Şarkın pek nevvar bir siması olan Seyyid-i Şerif, bütün hayatını ilm ü ir­fana hasr etmiş, tefsire, hadise, kelâma, fıkha dair yazmış olduğu kıymetli eserler ile ikti­darını isbat eylemiştir.

Pek halûk, fukaraya karşı pek mütevazi olan Seyyid-i Şerif, tasavvuftan da pek çok zevk almıştı. Yazılarında bu zevkin âsarı pek ziyade göze çarpar. Kendisinden bu yolda müstefid olduğu Alaüddin-i Attar’a derin bir muhab­betle bağlı idi.

Seyyid-i Şerif, bir aralık Anadolu’ya uğramış, Fenari merhuma mülaki olmuş, onunla beraber Mısır’a gitmiş, Ekmelüddin’in derslerine devam et­miştir. Nihayet Mısır’ı bırakarak Şiraz’a gitmiş, Şah Şücaüddin’in takdirlerine mazhar olmuştur. Timurlenk (Hi. 789)’da Şiraz’ı elde edince Seyyid’in ferîdüddehr bir âlim olduğunu anlamış, hakkında fevkalâde hürmetler gös­termiş, bu muhterem âlimin hanesine il­tica edenlere aman vermişti. Timur, bilâhare Seyyid-i Şerif’i alıp Maveraünnehr’e götürdü. Artık Semerkant şehri, Seyyid’in şa’şaa-i kemalâtına sahne olmuştu. Ti­mur’un tayin ettiği bir mec­liste, Taftazanî ile Seyyid arasında cereyan eden müna­zara-i ilmiyye ise meş­hurdur. Seyyid, Timur’un vefatını müteakib tekrar Şiraz’a dönmüştür.

Müfessir, mütekellim, fakih olan Seyyid-i Şerif’in bir çok müellefatı var­dır. Bir kısmı şunlardır: (Keşşaf’ın Evail’ine Haşiye), (Tefsir-i Kadı’ya Ta’lika), (Risale fi Usul-ül Hadis), (Şerh-ül Mevakıf), (Hidaye Haşiyesi), Muhtasar-ı ibni Hacib Haşi­yesi), (Şerh-ül Hikmet-il İşrak), (Tarifat-ı Seyyid) (Mekalid-ül Ulûm), (Feraiz-i Siraciyye Şerhi).

Bu bînazîr âlim, (Hi. 740) tarihinde Cürcan’da Esterabad kurbünde “Takû” de­nilen yerde doğmuş, (816) senesinde Şiraz’da vefat etmiştir.» (H.İ. 484)

«Sa’düddin-i Taftazanî ile kapanan Mütekaddimîn devrinden sonra açı­lan Müteahhirîn-i Ülemâ devrinin birincisi, bu Seyyid Şerif Cürcanî’dir.» (K.S.) (İ.A. Cürcanî maddesi)

