İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

1081- qqHABT-I A’MAL Ä_W2¶~ nA& : Yapılan amellerin ihlassızlık, riya­kâr­lık, küfre temayül ve irtidad gibi sebeblerle sevabsız kalıp boşa çıkması ve ibtal ol­ması­dır. (Bak: A’mâl) Bir müslümanın amelde iflas etmesi demek olan habt-ı a’mal hak­kında Kur’anda âyetler vardır. Ezcümle:

“(47:33) ~Y­X«8³~ «w<¬gÅ7~ _«ZÇ<«~ _«< Ey o bütün iman edenler

«ÄY­,Åh7~ ~Y­Q[¬0«~«— «yÁV7~ ~Y­Q[¬0«~ Allah’a itaat edin ve Peygamber’e itaat edin

²v­U«7_«W²2«~ ~Y­V¬O²A­# «ž«— amellerinizi ibtal etmeyin -yani öbürlerinin yaptığı gibi kü­für, nifak, ucub, riya, menn ve eza ve bunlara benzer itaatsizlik ve baş­lanmış olan her­hangi bir ameli nakz ve ibtal edecek ma’kus bir fiil ve hareket ile boşa giderme­yin, hükümsüz bırakmayın.” (E.T.4397)

Hem “(49.2) ¬Å|¬AÅX7~ ¬€²Y«. «»²Y«4 ²v­U«#~«Y².«~ ~Y­Q«4²h«# «ž Seslerinizi Peygam­ber’in sesi fevkinde kaldırmayın, yani seslerinizi Peygamber’in sesinin vardığı had­den ileri geçirmeyin.

¯m²Q«A¬7 ²v­U¬N²Q«" ¬h²Z«D«6 ¬Ä²Y«T²7_¬" ­y«7 ~—­h«Z²D«# «ž«— ve ona söz söylerken birbiri­nize bağırdğınız gibi iri sesle söylemeyin, akran gibi de konuşmayın.

«–—­h­Q²L«# «ž ²v­B²9«~«— ²v­U«7 _«W²2«~ «n«A²E«# ²–«~ Zira amelleriniz habtolur, hiçe gi­der de haberiniz olmaz. Çünki Peygamber’e hürmetsizliğe ve ezaya bais ola­bilen şeyler küfre varabilir. Küfr ise a’mali habteder.

(5:5) ­y­V«W«2 «n¬A«& ²f«T«4 ¬–_«W<¬ž²_¬" ²h­S²U«< ²w«8«—

Burada «–—­h­Q²L«# «ž ²v­B²9«~«— kaydıyla şuurun nefyinden şu anlaşılır ki bu nehyolunan refi ve cehirden murad, yalnız istihfaf ve saygısızlık kasdıyla olanlar de­ğildir. Çünki o mü’minlerden sudûru melhuz olmıyan sarih küfürdür. Fakat sarih küfür olmamakla beraber, dolayısıyla ona varan sarih küfür mazınnesi olan haller de vardır.” (E.T.4451)

1082 -Âhirete tercih ederek dünya hayatının gaye edilmesi de ameli ibtal eder. Evet “bu acib asrın hayat-ı dünyeviyeyi ağırlaştırması ve yaşamak şera­itini ağırlat­ması ve çok etmesi ve hacat-ı gayr-ı zaruriyeyi, görenekle tiryaki ve mübtela etmekle hacat-ı zaruriye derecesine getirmesiyle, hayatı ve yaşa­mayı, herkesin her vakitte en büyük maksad ve gayesi yapmıştır. Onunla ha­yat-ı diniye ve ebediye ve uhreviyeye karşı ya sed çeker veya ikinci, üçüncü derecede bırakır. Bu hatanın cezası olarak öyle dehşetlibir tokat, yedi ki, dünyayı başına Cehhennem eyledi. işte bu dehşetli musibette, ehl-i diyanet dahi büyük bir vartaya düşüyorlar ve kısmen anlamıyorlar.

1083- Ezcümle, ben gördüm ki; ehl-i diyanet belki de ehl-i takva bir kı­sım zat­lar, bizimle gayet ciddi alâkadarlık peyda ettiler. O bir-iki zatta gör­düm ki; diyaneti ister ve yapmasını sever, ta ki hayat-ı dünyeviyesinde mu­vaffak olabilsin, işi rastgelsin. Hatta tarikatı keşf ve keramet için ister. De­mek âhiret arzusunu ve dini vezaifin uhrevî meyvelerini, dünya hayatına bir dirsek, bir basamak gibi yapı­yor.Bilmiyor ki, saadet-i uhreviye gibi saadet-i dünyeviyeye dahi medar olan hakaik-ı diniyenin fevaid-i dünyeviyesi, yalnız müreccih (tercih edici) ve teşvik edici dere­ce­sinde olabilir. Eğer illet derece­sine çıksa ve o amel-i hayrın yapmasına sebeb o faide olsa, o ameli ibtal eder; lâakal ihlası kırılır, sevabı kaçar.” (K.L.109) (Dünya ha­yatını isteyenlere istek­leri verilir, âhirette mahrum kalırlar, bak: 712.p.)

“İhtar: ibadetin ruhu, ihlastır. İhlas ise, yapılan ibadetin yalnız emredil­diği için yapılmasıdır. Eğer başka bir hikmet ve bir faide ibadete illet göste­rilse, o ibadet bâ­tıldır. Faideler, hikmetler yalnız müreccih olabilirler; illet olamazlar.” (İ.İ..85)

1084- Esasen “rıza-yı İlahî kâfidir. Eğer o yar ise, herşey yardır. Eğer o yar de­ğilse, bütün dünya alkışlasa beş para değmez. İnsanların takdiri, istihsanı, eğer böyle işde, böyle amel-i uhrevîde illet ise, o ameldeki ihlası kı­rar. Eğer müşevvik ise safvetini izale eder.

Eğer sırf alâmet-i makbuliyet olarak, istemiyerek Cenab-ı Hak ihsan etse, o amelin ve ilmin insanlarda hüns-ü tesiri namına kabul etmek güzeldir ki;

(26:84) «w<¬h¬'^³ž²~ |¬4 ¯»²f¬. «–_«K¬7 |¬7 ²u«Q²%~«— buna işarettir.” (B.L.78)