İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

1238- qqHAVVA š~±Y& : Haz. Âdem (A.S.) ın muhterem zevcesi, eşi ki, Kur’an (4:l) (7:189) (39:6) âyetlerinde işareten zikredilir. “Rengi esmere mail kadın. *Yalancı, kezzab.

1239- qqHAYA š_[& : Hicab, utanma, edeb, ar, namus. Allah korkusu ile gü­nahtan kaçınmak.

Hayadan mahrum olan, hayasız kalır. Hayasızlık ise, manevî ve ahlâkî mef­humların, vicdanî şuuru kazanmadığından kötülükleri alenî ve sıkılma­dan işleyebil­mektir, şeklinde ta’rif edilebilir ki; fâsık-ı mütecahir manasında­dır. Âhirzaman fitne­sinde böyle hayasızlıklar, medenilik namı verilerek ekse­riyetçe işleneceğini hadisler haber verir. (Bak: 985.p)

Haya hissi, günahlara karşı büyük bir maniadır.

Evet manevî ve ahlâkî yüksek hissiyata sahib olan kimse, o haletinin ne­ticesi olan haya hissi sebebiyle açıkça günah işleyemez. İşlese, hayadan yüzü kızarır. Fakat böyle kâmil bir haya hissine sahib olabilmek için şeair-i İslâmiyeyi tam manasıyla yaşayan bir cemiyet veya bir cemaat içinde yaşa­mak lâzımdır. (Bak: Şeair) O da ol­mazsa ferdin kendisi şeaire ve sünnete ria­yetkâr olup yaşaması gerektir. Aksi halde yalnız haya değil belki vicdaniyatta (Bak: Vicdaniyat) zedelenme ve zayıflama başlar, bir kısmı mahvolur. Bediüzzaman Hazretleri bir eserinde.

“Umumun., bahusus avam-ı mü’minînin istinadgâhları olan İslâmî esas­lar ve cereyanlar ve şeairler kırılmasıyla bozulmaya yüz tutan vicdan-ı umumî...” (K.L. 30) şeklindeki veciz ifadesiyle, millî ahlâkta tereddinin asıl sebebini bildirir. (Bak. 248 ilâ 252.p.lar) (Çocuklarda haya hissinin gelişmesi, bak. 173 p.)

Haya kadınlarda daha önemlidir. Zira millî ahlâkın bozulmasında, hatta âhirzaman fitnesinde, yüzsüz yani haya hissini kaybetmiş kadın ve kızların rolü bü­yüktür. Bunun içindir ki, Sahih-i Buhari 67. Kitab-ün nikah 17. ba­bında; İbn-i Mace 36. kitab-ül fiten 19. babında ve S.M. 8. cild. 228 sh. ve 97,98,99. hadislerinde ve sair hadis kitablarında en zararlı fitne kadın fitnesi olduğu beyan edilmiştir. Evet hayalı kadın hem böyle fitnelere âlet olmaz, hem aile hayatında merkez olan kadın, emniyet ve şahsiyet kazanır. İşte bu gibi hikmetler içindir ki, bir hadis-i şerifte:

­w«K²&«~ ¬š_«K¬±X7~ |¬4 ­yÅX¬U«7«— °w«K«& ­š_«[«E²7«~ Yani: Haya (utanmak) güzeldir, fa­kat haya, kadınlarda daha güzeldir.” buyurulur. (H.G.hadis: 153)

Atıf notları:

-Haya hissi ve namus mefhumu, bak: 3782/1 .p.

-Âhirzaman fitnesinde çocukların hayasız yetişmesi, bak: 166,167,167/1.p.lar

1240- Diğer bir hadistede:

¬‡_ÅX7~ |¬4 ­š_«S«D²7~«— ¬š_«S«D²7~«w¬8 ­š~«g«A²7~«— ¬}ÅX«D7²~|¬4 ­–_«W<¬ž²~«— ¬–_«W<¬ž²~ «w¬8 ­š_«[«E²7«~

buyuruluyor. Yani. Haya imandandır. İman ise, Cennet’tedir. (Rıza-yı İlahîyi ve Cennet’i kazandırır.) Beza (gayr-ı ahlâkî söz ve hareketler ise) cefadan maduddur. Cefa sahibi de ateştedir (Cehennem’e lâyıktır). Evet hayasızlığın neticesi olan kötü söz ve hareketlerle ehl-i diyanetin hayat-ı içtimaiyesini ifsad etmek, hukuk-u am­meye tecavüzdür.” (H.G.hadis: 154) (Bak.Fasık-ı Mütecahir)

Hayanın ehemmiyetini anlatan hadislerden bir kaçı da şöyledir:

­yÇV­6 °h²[«' ­š_«[«E²7«~ “Yani: Haya tamamıyla hayırdır.” (K.H. hadis: l179)

¯h²[«F¬" ެ~ |¬#Ì_«< «ž ­š_«[«E²7«~ “Yani: Haya ancak hayır getirir.” (K.H: hadis: l179) (T.T. c.ci: 5 hadis 217)

­˜_«'«~ ­o¬Q«< «Y­;«— ¬‡_«M²9«ž²~ «w¬8 ¯u­%«‡ |«V«2 Åh«8 Ú •‹Û ¬yÁV7~ «ÄY­,«‡ Å–«~

¬–_«W<¬ž²~ «w¬8 «š_«[«E²7~ Å–¬_«4 ­y²2«… Ú •‹Û ¬yÁV7~ ­ÄY­,«‡ «Ä_«T«4 ¬š_«[«E²7~|¬4

“Resulullah (A.S.M.) bir gün, Ensar’dan bir kimsenin yanından geçi­yordu. Ensarî kardeşini hayadan menediyordu. Resulullah (A.S.M.) “Ona ilişme. Haya imandandır.” buyurdu.” (S.B.M. hadis.23) İman irtikab-ı maasiye mani’olduğu gibi, haya da mani’dir.