İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

1442- qqISTIFA |SO.~ : Bir şeyin iyisini seçip ayıklamak. Bir şeyi ıslah edip safileştirmek. Seçmek.

Kur’anda ıstıfa tabirinin geçtiği âyetler vardır. Ezcümle bir âyette şöyle buyurulur: «w[¬W«7_«Q²7~|«V«2 «–~«h²W¬2 «Ä³~«— «v[¬;~«h²"¬~ «Ä³~ «—_®&Y­9«— «•«…³~|«S«O².~ «yÁV7~ Å–¬~ (3:33) Gerçek, Allah, Âdem’i ve Nuh’u ve Âl-i İbrahim’i ve Âl-i İmran’ı süzdü; âlemin üzerine ıstıfa buyurdu.

Istıfa lügatta, bir şeyin safvini, yani en sâfi hülâsasını almaktır. Tasfiye, bir şeyin kırışığını, bulanıklık şaibelerini izale edip hülâsasını çıkarmak, safiyi mahluttan ayırmak olduğu gibi, ıstıfa da en sâfisini çekip almaktır. Bir ma­deni tasfiye edip cevherini almak bir ıstıfa; o cevherler miyanından her hangi bir şeye en elverişli olanını intihab etmek de bir ıstıfadır. İşte ıstıfa-yı lügavî, böyle ihtilatı, temayüze; vâhid-i mahlutu, müteaddide tefrik ve tahvil ederek kemali istihdaf eden bir fiil ve te’sir-i iradidir ki, hilkatte bu fiil ve te’sirin te­valisini ıstılah-ı ilimde “kanun-i ıstıfa” deniliyor. (Bak: 828.p.) Istıfa-yı lügavî ekseriyetle ba’de-l halk mülâhaza olunur. Bu­rada mevzubahis olan ıstıfa ise, cereyan-ı hilkatta hâkim olan Allah Teâla’nın ıstıfa­sıdır ki asıl kanun-u ıstıfa da budur. Binaenaleyh bundan tasfiye ile mevcud sâfiyi gayr-ı sâfiden tefrik ve intihab ma’nasından fazla olarak safiye vücud vermek ma­nası da bizzarure dâhildir. Bunun için müfessirîn bu ıstıfayı iki ma’na ile tefsir et­mişlerdir. Birisi ¬y¬T²V«' «?«Y²S«. ²v­Z«V«Q«% ²>«~ yani, mahlukatının en hülasası kıldı. Di­ğeri: ¬?«f[¬W«E²7~¬Ä_«M¬F²7_¬" ²v­Z«XÅ<«ˆ«— ¬}«W[¬8Åg7~ ¬€_«S¬±M7~ «w¬8 ²v­;_ÅS«. ²>«~ dir. Yani, sıfât ve keyfiyyat-ı zemimeden tasfiye ve hısâl ü melekât-ı hamide ile tezyin eyledi. Şüphe yok ki ıstıfa bu ikinci ma’nada daha zâhirdir.” (E.T. 1080-1082)