İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

1612- qqİMAM-I EBU YUSUF r,Y< Y"~ •_8É~ : Asıl ismi Ya’kup, baba adı İbrahim olup, soyca Ensarîdir. (Hi.l13-Mi.722) tarihinde Kûfe’de doğmuş, (Hi.182-Mi.789)’da Bağdad’da vefat etmiştir. İmam-ı Azam’dan ders almıştır. Fıkıh sahasında büyük imamlardandır. Dedesi Sahebe-i Ki­ram’dan Sa’d’dır. (R.A.) İmam-ı Muhammed’le ikisine fıkıh kitablarında “İmameyn” denir. (K.S.)

Abbasi halifelerinden Hadi, Mehdi ve Harun Reşid zamanlarında yaşa­mış ve bunların devrinde 18 sene kadı-ul kudat (Şeyhülislâmlık) makamında kalmış ve Ha­nefi Mezhebinin yayılmasına vesile olmuştur. Tabakat-ı Fukaha’da mutlak müctehid makamındadır.

1613- İmam-ı Ebu Yusuf Hazretlerinin, din tahsilinden iş hayatına çek­mek iste­yen ebeveynine rağmen, tahsilinde ısrar etmesi:

“Hatib Bağdadî, Ebu Hanife’nin talebesi Kadı Ebu Yusuf’un hayatını anlatır­ken şunları naklediyor:

Ebu Yusuf şöyle dedi: “Hadis ve fıkıh okuyordum. Hiç bir şeyim yok gibiydi. Elbiselerim yırtık, pırtıktı. Bir gün ben Ebu Hanife’nin yanında iken babam geldi, beni alıp götürdü ve “Yavrum! Ebu Hanife ile o kadar do­laşma, onun ekmeği kı­zarmıştır (hali vakti yerindedir), sen ise geçimin için çalışmaya muhtaçsın.” dedi. Bunun üzerine ben de babama itaat etmeyi ter­cih ederek, derslerimin bir çoğunu bıraktım. Ebu Hanife beni görmeyince sormuş. Bunun üzerine ben de onun mec­lislerinde bulunmaya karar verdi. Bu gecikmeden sonra ona gittiğim ilk gününde bana, “Ne ile meşgul oldun da gelmedin” diye sorunca ben de “Meşguliyetim, ge­çim derdi ve babama itaat etmekti” dedim ve oturdum. Oradakiler dağılınca bana bir kese vererek, “Bununla ihtiyaçlarını gör” dedi. Baktım kesede yüz dirhem vardı... “Ders halkalarından ayrılma. Bu bitince de bana haber ver.” diye de devam etti. Böylece derslere devam etmeye başladım. Az bir zaman geçmişti ki bana yüz dirhem daha verdi. Sonra geçimimi üzerine aldı. Ben ona hiç bir ihtiyaç bil­dirmez­dim. Bir şeyimin bittiğini de söylemedim. Verdiklerinin bittiğini sanki ona birisi ha­ber verirdi. Öylece muhtaç olmaktan kurtuldum. Bir şeylere de sahib olabildim.

1614- İmam-ı Ebu Yusuf’un yetişmesi hususunda bir rivayet daha var. Ali b. Ca’d, Ebu Yusuf’un şöyle dediğini söylüyor:

“Babam İbrahim b. Habib öldü. Ben küçük yaşımda annemin himaye­sinde kal­dım. Annem beni hizmetçi olarak bir elbisecinin yanına verdi. Ben ise elbiseciyi bı­rakıp, Ebu Hanife’nin ders halkalarına devam ediyor, dinle­meye oturuyordum. An­nem de arkamdan geliyor, kolumdan tutup beni elbi­seciye götürüyordu. Ebu Ha­nife ise öğrenmeye olan aşkımı ve devamımı gördüğü için benimle ilgileniyordu. Anneme karşı bu tutumum devam edip, kaçmalarım da uzayıp gidince annem Ebu Hanife’ye: “Bu çocuğu bozan sensin. Bir şeyi olmayan yetim bir çocuktur bu. Ben bunu el örgülerimle do­yuruyorum ve kendisine bakabilecek ufak bir kazancının ol­masını istiyo­rum.” diye çıkıştı. Ebu Hanife de ona: “Git, sen anlamıyorsun git! Bu çocuk fıstık yağıyla yapılmış falüzec (bir nevi bal tatlısı) yemesini öğreniyor” de­yince annem: “Sen akılsız bunak bir ihtiyarsın” dedi ve gitti.

1615- Ebu Yusuf devam ediyor: Sonra Ebu Hanife’den ayrılmamaya başladım. O da malıyla geçimimi üstleniyordu. Böylece hiçbir ihtiyacımı bı­rakmıyordu. Allah da beni ilimle nimetlendirdi ve yükseltti. Hatta kadılık cübbesini giydim.” (Sabrın Sonu, Medrese Yayınevi, İst. 1981. sh: 52) (Bak: 178,179,180.p.lar)

1616- “Şuca Muhammed, Ebu Yusuf’un şöyle dediğini nakleder: Babam öldüğü zaman cenazesinde bulunamadım. Akraba ve komşularımın cenaze ve defn işleriyle uğraşmalarını temin ettim. Zira İmam-ı Azam’ın bir der­sinde bulunamıyacaktım. Eğer o dersi kaçırsaydım, ondaki faideli bilgilere kavuşamamanın hasreti, ölünceye kadar devam ederdi.” (Rehber Ansiklope­disi)