İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

qqİSTANBUL ÄYA9_B,~ : (Bak: Istanbul)

qqİSTİAZE ˜†_QB,~ : (Bak: 3547.p.)

1778- qqİSTİ’DAD …~fQB,É~ : Bir şeyin gelişip mertebe-i kemaline var­ması için Allah’ın verdiği fıtrî meyil. *Kabiliyet. Akıllılık. Anlayışlılık. *Allah Teala Haz­retlerinin (C.C.)insanlara ve sair mahluklara tevdi buyur­duğu te­kâmül kuvveleri. Yani herbir zihayatın gelişip inkişaf etmede fıtrî im­kânlılık ve manevi proğramı ma­nasında, çekirdek-misal bilkuvve bir hakikattır. Bu hakikat, insanların istidad-ı fıtrî cihetiyle Cenab-ı Hakk’a ver­dikleri ahd ma­nasını da tazammun eder.

“Cenab-ı Hakk’ın ahdi; meşiet, hikmet, inayet ipleriyle örülmüş nurani bir şe­rittir ki, ezelden ebede kadar uzanmıştır. Bu nurani şerit, kâinatta ni­zam-ı umumi şeklinde tecelli ederek silsilelerini kâinatın envaına dağıtır iken, en acib silsilelerini nev’-i beşere uzatmıştır ve ruh-u beşerde pek çok istidad ve kabiliyetlerin tohumla­rını ekmiştir. Fakat o istidadların terbiyesini ve neti­cesini cüz’-i ihtiyarînin eline vermiştir. O cüz’-i ihtiyarînin yuları da Şeriatın ve delail-i nakliyenin eline verilmiş­tir. Binaenaleyh Cenab-ı Hakk’ın ahdini bozmamak ve ifa etmek ancak o istidadları lâyık ve münasib yerlerine sarfetmekle olur.” (İ.İ.173)

1779- İnsan istidad cihetinde bir çekirdeğe benzer. Çünkü “insanın ma­hiyetine, kudretten ehemmiyetli cihazat ve kaderden kıymetli proğramlar tevdi edilmiş. Eğer insan, şu dar âlem-i arzîde, hayat-ı dünyeviye toprağı al­tında o cihazat-ı maneviyesini nefsin hevesatına sarfetse; bozulan çekirdek gibi bir cüz’^telezzüz için kısa bir ömürde, dar bir yerde ve sıkıntılı bir halde çürüyüp tefessüh ederek, mes’uliyet-i maneviyeyi bedbaht ruhuna yüklene­cek, şu dünyadan göçüp gidecektir.

Eğer o istidad çekirdeğini İslâmiyet suyu ile, imanınziyasıyla ubudiyet toprağı altında terbiye ederek, evamir-i Kur’aniyyeyi imtisal edip cihazat-ı maneviyesini ha­kiki gayelerine tevcih etse, elbette âlem-i misal ve berzahta dal ve budak verecek ve âlem-i âhiret ve Cennet’te hadsiz kemalat ve ni­metlere medar olacak bir şecere-i bakiyenin ve bir hakikat-ı daimenin cihazatına cami kıymetdar bir çekirdek ve revnakdar bir makine ve bu şe­cere-i kâinatın mübarek ve münevver bir meyvesi olacaktır. “ (S.321)