İstiqamətin şifri və adı: tem-040000 Kimya İxtisasın şifri və adı: tem-040009

2.1. Neftlərin susuzlaşdırması və duzsuzlaşdırması

Emulsiyaların növləri: Su neftdə olduqda çox vaxt çətin parçalanan emulsiya əmələ gətirir. Emulsiyalı neftlərə bir-birində həll olmayan iki maye qarışığı kimi baxmaq olar. Qarışıqda damcı şəklində asılı vəziyyətdə olan mayeyə dispers faza, onun daxil olduğu mayeyə isə dispers mühit deyilir. Su neftin daxilində asılı halda kiçik damcılar şəklində qaldığı üçün onların ayrılması böyük çətinlik törədir. Tərkibində qətranlar, naften turşuları, kükürdlü və azotlu birləşmələr olan neftlər daha çox emulsiya əmələ gətirirlər. Neft çıxarılanda su ilə müntəzəm qarşdığı üçün də emulsiya əmələ gətirir.

Neftin emulsiyasının iki növü olur. Neft suda olanda hidrofil emulsiyası, su neftdə olanda isə hidrofob emulsiya adlanır. Hidrofil emulsiyada neft damcıları, hidrofob emulsiyada isə su damcısı dispers faza təşkil edir.(Şəkil 4) Davamlı neft emulsiyalarının əmələ gəlməsindən əvvəl iki mayenin ayırıcı xəttində səthi gərilmə azalır və dispers faza hissəcikləri ətrafında möhkəm adsorbsiya qatı əmələ gəlir. Beləliklə, neft –su sistemində üçüncü maddə emulqator əmələ gəlir.

Suda həll olan emulqatorlar hidrofil emulsiyaların əmələ gəlməsinə səbəb olur. Lakin neft məhsullarında həll olan emulqatorlar isə hidrofob emulsiyaların əmələ gəlməsinə səbəb olurlar. Hidrofil emulsiyalar-gelatin, nişasta, qələvi metalların karbon turşuları ilə əmələ gətirdikləri sabunlar, hidrofob emulsiyalar isə neft məhsullarında suya nisbətən daha yaxşı həll olan qələvi-torpaq metalların karbon turşuları ilə əmələ gətirdikləri sabunlar Me(RCOO)₂, qətranlar, keçid metallarının oksidləri Me_xO_y və gildən ibarətdir. Hidrofil emulsiyalar suda, hidrofob emulsiyalar isə, benzin, heksan, benzolda asan ayrılır. Hər iki emulsiyanı parçalamaq üçün deemuqatorlardan istifadə edilir.

Neft emulsiyalarının davamlılığına təsir edən amillər, neftin fiziki xassələri, disperslik dərəcəsi, temperatur, emulsiyanın əmələ gəlmə müddətidir. Nefin özlülüyü və sıxlığı çoxaldıqca emulsiya daha davamlı olur. Hidrofob emulsiyalarda disperslik dərəcəsi 0,2-100 mkm arasında olur. Damcının ölçüsü d<20 mkm olduqda emulsiya kiçik dispersli, 2050 olduqda isə yüksək dispersli emulsiyalar sayılır. Kiçik dispersli və daha çoxdan yaranan emulsiylar çətin, böyük və təzə əmələ gələn emulsiyalar isə asan parçalanır. Məhz emulsiyaların bu xassələrinə görə xam neftləri mədənlərdə susuzlaşdırmaq daha əlverişlidir.