Kader beni, iki Alman devletinin tam sınırları üzerinde bir ka­sabada, Braunau am Inn'de dünyaya getirdi. Alman olan Avusturya, büyük Alman vatanına tekrar dönmelidir

Kutsal görevlerine sadık binlerce rahip vardır ki, doğrunun ve ahlakın yok olduğu devrimizin bataklığı üstünde birer adacık gibi yükselirler ve Allah'ın bize güleceği günün doğmasını ateşli bir surette temenni ederler...

Ahlaksız bir herif, üstünde rahip elbisesi olduğu halde yüz kızartıcı bir suç işlediğinde, kiliseyi itham etme hakkına nasıl ki pek az sahip isem, şimdi her gün olduğu gibi, bir başka biri de milliyetini lekeler ve ona hıyanet ederse, bundan dolayı da kiliseyi suçlama hakkına pek az nispette sahip bulunurum. Özellikle günümüzde şu husus unutulmamalıdır: Bu kötülerin bir tanesine karşılık, binlerce rahip vardır ki, bunların kalpleri milletlerinin felaketinden dolayı kanar.

Bu arada ilke ve inanç meselelerinin söz konusu olduğunu id­dia edenlere de cevap vermek isterim. Eğer bunlar, gerçeği ilan et­mek için Tanrı tarafından seçildiklerini hissediyorlarsa bu işi yap­sınlar. Fakat o zaman da bu iş bir siyasi parti vasıtasıyla dolambaçlı ve karanlık yollardan yapılmamalı. Çünkü bu hile olur. Eğer bunlar kafi cesareti kendilerinde bulamazlarsa, bu işten ellerini çekmelidir­ler. Alnı açık bir halde istemeğe cesaret edemedikleri bir şeyi hiçbir zaman siyasi bir oluşumun dolambaçlı ve karanlık yollarından elde etmeğe kalkmamalıdırlar. Siyasi partilerin din meseleleri ile hiçbir alaka ve işleri yoktur, işte bu meselelerin etkileri, milli hayat aley­hinde olmamalı ve milletin ahlakına bir zarar getirmemelidir. Siyasi partilerin mücadelelerine de din karıştırılmamalıdır.

Kilisenin ileri gelenleri milletlerine zarar vermek için, dini mü­esseselerden ve dini inanışlardan istifade yoluna saptıkları zaman, bu yolda onların arkalarından gidilmemelidir, onların silahları ile mücadele etmeye kalkılmamalıdır. Siyasi lider için milletin dini ina­nışları ve dini müesseseleri daima el sürülmez bir durumda kalmalı­dır. Aksi takdirde siyasi bir şahıs olmaktan çıksın ve eğer kabiliyeti varsa Islahatçı olsun!

Panjermanist hareketin, dünyaya karşı mücadelesini inceleye­rek, o günlerde ve özellikle ertesi yıllarda şu sonuçları aldım: Bu ha­reketin toplumsal konular üzerindeki anlayışsızlığı, mücadeleye ka­biliyetli olan halktan kendisini koparmıştı. Parlamentoya girmek onun hamlesindeki kuvveti zayıflattı. Katolik Kilisesi ile mücadele et­mesi, onu birçok çevrelerde istenmeyen bir hareket gibi görülmesi­ne sebep oldu, böylece milletin arasındaki en iyi unsurların çoğun­dan onu yoksun bıraktı. Avusturya'daki kültür savaşının ameli so­nucu sıfıra indi.

Gerçi bu hareket, kiliseden yüz bin kişiyi ayırmaya muvaffak oldu. Fakat kilise bundan bir zarar görmedi. Yollarını şaşırmış bu koyunların kaçışına gözyaşı dökmedi. Esasen kilise, eskiden beri kendisinden olmayan kimselerden başkasını elinden kaçırmadı. Ye­ni reformla eskisi arasındaki fark bundan ibaret kaldı. Eskiden en iyi unsurların birçoğu samimi bir dini kanaat şevk ile kiliseden uzaklaşmışlardı. Şimdi ise sadece inançları gevşek olanlar kaçtılar ve bu hareketin özünde de birtakım siyasi düşünceler vardı. Fakat bu sonuç özellikle siyasi yönden gülünç ve aynı zamanda hazin oldu. Alman milletini kurtarabilecek bir hareket, gereken sert Realizm ile yönetilmediğinden ve kendisini çökmeye sevk edecek sahalarda yo­lunu şaşırdığı için bir kere yok oldu, gitti.

Panjermanist hareket, eğer büyük halk topluluklarının psikolo­jisini bu kadar yanlış anlamamış olsa idi, hiçbir zaman bu hatayı iş­lemeyecekti. Hareketin şefleri, hedefe ulaşmak için psikolojik se­beplerden dolayı halka kendilerini eleştirenleri ve hasımlarını göstermeselerdi, kavga edebilecek bir kuvvetin tamamen dağılmasını önlerler ve böylece Panjermanist hareketin hücum yönü bir tek : düşmana çevrilmiş olurdu.

y Bu siyasi partinin, alacağı kararlarda her şeye girişen, fakat hiç­bir zaman sayesine erişemeyen tedbirsiz, basiretsiz ve ileriyi görmeyen kimseler tarafından idaresi kadar tehlikeli bir şey yoktur. Fakat f herhangi bir din veya mezhep, hakikaten tenkide müstahak ise hiç-I. bir zaman unutulmamalıdır ki, tarihte siyasi bir partinin bu gibi durumda dini bir ıslahat icrasına muvaffak olabildiğine dair bir örneğe rastlanmaz. Tarih, tatbik edilmeleri söz konusu olduğu sırada unut­mamak için incelenmez ve okunmaz. Veyahut tarihteki gerçeklerin, bugünkü duruma uygulanamayacağını düşünmek için tetkik edil­mez. Tarih, ibret ve ders almak için incelenir ve okunur. Bunu yap­maktan aciz bulunan insan, kendisinin siyasi bir lider olduğunu hiçbir zaman aklına getirmemelidir. Böyle bir kimse kendini beğen­miş, adi bir şeytandır. Bütün çabalamaları, ameli kabiliyetsizliğini saklamaya yetmez.

Genellikle siyasi liderlerin bütün hünerleri, halkın dikkatini tek bir karşı çıkan üzerine çekmekten ibarettir. Hiçbir zaman bu dikka­tin dağılmasına meydan bırakmazlar. Bir milletteki bu kavga irade­sinin hedefi ne kadar yoğun olursa ve böyle bir hareketin çekici kuvveti ne kadar büyükse, çarpışma kudreti de o nispette büyük olur. Halka çeşitli düşmanların aynı sınıfa mensup olduklarım tel­kin etmek hüneri, siyasi liderlere has bir şeydir. Çünkü düşmanın çok ve çeşitli olduğu kanaati, zayıf ve tereddüt sahibi kafalar için kendi davalarından şüpheye düşmelerine sebep olur. Halk, bir çok düşmanla mücadele halinde bulunması durumunda kendine şu su­ali sorar. Diğerlerinin haksız olup, yalnız bizim hareket ve davranı­şımızın haklı olması kabil midir? işte bu soru sorulduğu takdirde halkın bütün kuvveti felçli bir duruma girer. Bunun için daima çe­şitli ve sayıca çok düşmanı, kendi taraftarlarımıza tek bir düşmanla mücadele ediliyormuş şeklinde göstermek gerekir. Bu, kendi halkı­mızın inancını kuvvetlendirir ve bu inanca saldıranlara karşı toplu galeyanı artırır, işte Avusturya'da Panjermanist hareket bunu anla­madı ve sonunda başarılı olamadı.

O gayeyi pek doğru görmüştü, iradesi temizdi, fakat seçtiği yol yanlıştı. Bu hareketin çöküşünü bir dağın zirvesine çıkmak isteyen ve bu zirveden gözlerim ayırmadan azim ve kuvvet dolu bir halde yola çıkan, fakat yokuşun zorluklarını ve imkanlarını dikkate alma yan adamın başarısızlığa uğramasına benzetebiliriz.

Kendisinin rakibi olan Hıristiyan Sosyal Parti de ise bunların aksi görülüyordu. Hıristiyan Sosyal Parti'nin tuttuğu yol isabetli seçilmişti. Fakat gaye açık olarak tasavvur edilmiyordu. Panjermanist hareketin hataya düştüğü yerlerin hemen hepsinde Hıristiyan Sosyal Parti'nin çalışmaları etkili ve akla uygun oldu. Bu parti halk toplu­luklarının önemini takdir ediyordu. Daha ilk günlerden itibaren, toplumsal alandaki siyaseti ile bunu ispatladı. Özellikle küçük ve orta sınıf esnafını ele geçirmek için çalıştı ve böylece sebatkar ve fe­dakarlığa hazır taraftarlar topladı. Dini müesseseler aleyhindeki her çeşit mücadeleden uzak kaldı. Bu sayede de kuvvetli bir propagan­danın önemini anladı, halka kendini saydırmak hünerinde, büyük bir sanatkar olduğunu ispat etti. Eğer Avusturya'yı kurtarmayı başa­ramadı ise, buna amaçlarına tam bir açıklık getirememesi sebep ol­du.

Yeni hareketin Yahudi aleyhtarlığı ırkçı prensiplere değil, dini inanışlara dayanıyordu. Bu hata ikinci bir hata işlenmesine yol açtı. Hıristiyan Sosyal Parti'nin kurucuları Avusturya'yı kurtarmak ister­ken partinin ırk prensiplerine dayanmasına gerek olmadığım sanı­yorlardı. Böyle hareket edilirse kısa bir süre sonra devletin sonu ge­lir diyorlardı. Özellikle Viyana'da parti ileri gelenlerinin fikirlerince ihtilaf unsurları bir yana bırakılarak birlik olunması isteniyordu. O günlerde ise Viyana'da çeşitli ırklar vardı ve özellikle Çekler bulu­nuyordu. Bunun için ırk meselelerinde hoşgörülü davranarak, onla­rın Alman aleyhtarı bir parti kurmalarım önlemek istiyorlardı. Sayı­ları pek çok olan küçük Çek esnafını Manchester liberalizmine karşı mücadele ile partiye çekmek istediler. Yahudiler aleyhindeki, dini bir temele dayalı mücadelenin ihtiyar Avusturya'daki unsurları, bü­tün milli ihtilafların üstünde bileştirecek bir yol olacağını sandılar. Böyle bir temele dayalı mücadele Yahudileri pek korkutmadı. Çün­kü bir parça vaftiz suyu, hem Yahudi'yi ve hem de onun ticaretini daima kurtarabilirdi.

Bütün konunun ciddi ve bilimsel bir analizini yüzeyde kalan teşebbüslerle yapamazlardı. Bu da böylesine bir Yahudi aleyhtarlığı­na akıl erdiremeyenlerin Hıristiyan Sosyal Parti'den yüz çevirmeleri sebep oldu. Bu fikrin çekiciliği, dar zekalı bir çevre içinde kaldı. Hissi düşüncelerden sıyrılarak gerçek bir anlamaya doğru hamle ya­pılmıyordu. Yarım yapılan işler Hıristiyan Sosyal Parti'nin Yahudi

aleyhtarlığı konusunda takip ettiği siyasetin değerini sıfıra indirdi.

Yapılan, sözde bir Yahudi aleyhtarlığından ileri geçemedi ve muhalif hareketten çok daha tehlikeler doğurdu. Çünkü düşman kulağın­dan yakalandığı düşüncesiyle, huzur içinde derin bir uykuya dalındı. Gerçekte ise, bizi burnumuza halka geçirip sürükleyen o idi. Sonunda Yahudi, böylesine bir Yahudi aleyhtarlığına öyle güzel alıştı ki, bunun ortadan kalkması, onu kendi aleyhindeki faaliyetin devam etmesinden daha çok üzecekti. Böylece milliyet üzerine kurulu devlet fikrinden büyük fedakarlıklar yapmak gerekti ve Cermenliğin müdafaasında da çok daha ağır fedakarlıklara girişildi. Viyana'da bile milliyetçi olmak cesareti gösterilemiyordu. Bu konudan kaçınılıyor ve Habsbourglar Devleti'nin kurtarılacağı ümit ediliyordu, işte bu şekilde devlet yok olmaya sürüklendi. Bu yüzden ilk parti için önemli olan hareket kuvvetinin en kudretli kaynağı kaybedildi ve Hıristiyan Sosyal Parti herhangi bir partiye benzedi. Bu iki hareketten birini, kalbimin şiddetli çarpışları ile, diğerini, de o günlerde bana Avusturya'da bütün Alman ırkının asil bir sembolü gibi görünen o kimseye karşı duyduğum hayranlık hissinin şevki ile inceledim. Dr. Lueger öldüğü zaman, o muhteşem cenaze alayı Ringstrasse'ye doğru hareket ettiğinde, bu hazin merasimde bulunan yüz binlerce kişinin arasında ben de vardım, içimdeki he­yecana, bu şahsın bütün eserinin boş olduğu hissi karışıyordu. Çünkü devlet korkunç bir şekilde çöküyordu. Eğer Dr. Kari Lueger Almanya'da yaşamış olsaydı, milletimizin en büyük simaları arasına girerdi. Bu tahammül edilmez devlette yaşamış olması, gerek eseri ve gerek kendisi için bir felaket oldu. Öldüğü zaman Balkanlardaki küçük parlamalar, gün geçtikçe daha şiddetli bir hal alıyordu. Ka­der kaçınılacağını sandığı hususların meydana geldiğini görmekten onu korudu.

Bu hareketlerden birinin aciz kalışının ve diğerinin de başarı­sızlığa uğramasının sebeplerini aradım. Sonunda şu kanaate vardım. Panjermanist hareket Almanlığı ihya etme prensibini tasarlama şek­linde haklı idi. Fakat bu iş için seçtiği vasıtalar şansız çıktı. Milliyet­çi oldu, fakat maalesef halkı kazanacak kadar sosyal olamadı. Onun Yahudi aleyhtarlığı, dini düşünceler yerine ırklar meselesini iyi anla­ma esasına dayanıyordu. Fakat belirli bir mezhebe karşı mücadelesi bir prensip ve taktik hatası idi.

Sosyal Hıristiyan hareket, Almanya'nın dirilmesi gayesinde hiç­bir açık düşünceye sahip değildi. Toplumsal meselenin yabancılara karşı mücadelesinde aldandı ve milliyetçi (nasyonalist) fikrin kudre­ti hakkında fikir sahibi olamadı.

Eğer Hıristiyan Sosyal Parti, halkı anlama meselesine, Panjermanist hareketin ırklar meselesine verdiği önem kadar sarılsa idi, yani milliyetçi olsa idi, yahut Panjermanist hareket milliyetçilik ve Yahudi aleyhtarlığı konularındaki isabeti kadar, Hıristiyan Sosyal Parti'nin Sosyalizm hususundaki vaziyetini anlasa idi, ortaya çıkan hareket Alman ırkının kaderinde çok önemli ve olumlu bir rol oy­nayacaktı. Eğer bu böyle olmadı ise bunun suçu Avusturya Devleti'nin özüne aittir.

Partilerin hepsinde fikirler tam manasıyla olgunlaşıp, kesin şe­killerini almadıkları için hiçbir partiye girmedim. Daha o günlerde bu hareketlerin sonuçsuz kalacağını, Alman ırkını gerçekten milli bir kalkınmaya kavuşturmayacağım anlıyordum. Habsbourglar Devleti'ne karşı duyduğum kin ve nefret bu devirde gitgide çoğaldı. Yabancı siyasi konularla meşgul oldukça, bu devletin Almanların fe­laketine sebep olmaktan başka bir işe yaramayacağı fikri bende dal budak salıyordu. Alman milletinin kaderinin Almanya'da değil, Reich'ın kendisinde çizileceğim her gün daha açık bir şekilde görüyor­dum. Bu sadece genel siyasi sebeplerden dolayı değil, aynı zamanda kültür yönünden de böyle olacaktı. Avusturya kültür ve güzel sa­natlarda da Alman milleti için tam bir anlamsızlık örnekleri veriyordu. Bu rezalet mimari sahada daha çok göze çarpıyordu. Arnuvoar tık bu hususta büyük zaferler kazanamazdı. Çünkü Ringstrasse bit­tikten sonra Viyana'da gelişen planlara kıyasla Almana pek önemsiz işlerden başka bir şey kalmamıştı.

Akıl ve gerçek beni Avusturya'daki acı, fakat verimli geçen çı­raklığıma devam etmeye zorluyordu. Fakat kalbim ise oradan ayrıl mıştı. Böylece çifte hayat sürmeye başladım.

Bu devletin boşluğunu ve onu kurtarmanın imkanı olmadığını anladıktan sonra, beni ezen bir sıkıntının pençesine düştüm. Onun bütün yapacağı teşebbüslerin Alman ırkını felakete sürükleyeceğini de hissediyordum. Bu devletin gerçekten büyük ve değerli her Al­manı küçülteceğine ve ona engel olacağına kanaat getirdim. Çünkü Alman milletinin aleyhine olan her faaliyeti teşvik edip, kolaylaştırı­yordu. Monarşinin merkezi Viyana'da, Çeklerden, Lehlerden, Macarlardan, Rutenlerden, Sırplardan ve Hırvatlardan meydana gelen ırki alaşım bende tiksinti uyandırıyordu. Bu arada insanlığın çöküşünü hazırlayan mikrop Yahudileri de unutmamak gerek, îşte bu büyük şehir, nikah düşmeyen akrabalar arasında meydana gelen evlenmeye benziyordu.

Gençliğin dili, Aşağı Bavyera Bölgesi'nde konuşulan lehçe idi. Ben, ne bunu unutabiliyordum ne de Viyana diline bir benzetme ' yapabiliyordum. Bu şehirde kaldığım sürece, Almanya'nın bu eski kültür merkezim yok etmeye başlayan bu yabancı ırklar topluluğu­na karşı kinim kabarıyordu. Bu devletin ömrünü uzatmaya çalışmak ,bana çok gülünç geliyordu. O sırada Avusturya öyle eski bir mozaik gibiydi ki, parçaları bir araya toplayan çimento artık dayanıksız bir duruma gelmişti. Bu şaheser elle dokunulmadığı sürece, sizi eşsiz bir varlık görünüşü ile aldatmaktaydı. Fakat buna dokunulur dokunulmaz, tuzla buz olacaktı, işte bu darbenin ne zaman indirileceği söz konusu idi

Benim kalbim daima Alman imparatorluğu için çarptı, Avusturya Monarşisi için değil. Bu ihtiyar monarşinin çökme saati, bana her zaman Alman ırkının kurtulmasının başlangıcı gibi geldi. Bütün bu sebepler beni, gençliğimden beri duyduğum gizli hülyaların ve gizli aşkın çektiği yere gitmeye zorladı. Zamanı gelince bir mimar olarak, milletime kaderimin bana verdiği küçük ve büyük çerçeve ''içinde samimi görevleri yerine getireceğimi ümit ediyordum. Sözün ¹ kısası kalplerindeki en ateşli emellerinin gerçekleştiği yerde yaşa­mak ve faaliyette bulunmak saadetine sahip kimseler arasına katıl­mak istiyordum. Kalbimin emeli ise, sevgili vatanımın, müşterek büyük vatan olan Alman Reich'ı ile birleşmesinden ibaretti.

Bu büyük isteğin değerini anlamayanların sayıları bugün bile Çoktur. Fakat ben, kaderin bu saadeti tattırmadığı kimselere hitap ediyorum. Anavatandan ayrı düştüklerinden dolayı, ana dilin kutsal hazinesi uğruna mücadele etme zorunda kalanlara, vatana bağlı Oluşları yüzünden kötü hareketlere uğrayanlara ve sevgili ana topra­ğın kalbine dönme imkanını verecek saadet dolu günü elem dolu bir şevkle bekleyenlere sesleniyorum. Ve biliyorum ki bu kimseler beni anlayacaklardır.

Alman olup da, sevgili vatana mensup olmak imkanını bulama­manın ne olduğunu bütün varlıkları ile bilenler, vatandan ayrı düş­müş kimselerin kalplerinde her an yanan derin sıla hasretini takdir edebilirler. Bu sıla hasreti herkesi üzüyor, herkesi neşe ve saadetten yoksun bırakıyordu. Bu hal, vatanın kapısı açılıncaya ve müşterek kan, müşterek imparatorlukta barış ve sükûn buluncaya kadar de­vam edecektir.

Viyana benim için acı bir okul oldu ve içimde öyle kaldı. Fakat benim için çok verimli bir okuldu. Viyana'ya henüz yarı çocuk yaşta iken gelmiştim. Bu şehri terk ettiğim zaman ciddi bir adam olmuş­tum. Hayat hakkındaki genel düşüncelerimi ve özellikle siyasi ince­leme şeklim orada öğrendim. Bu öğrendiklerime bazı ekler yaptım, fakat hiç terk etmedim. O yılların bütün değerlerini ancak şimdi an­layabiliyorum.

Hayatımın bu devresini geniş bir şekilde anlattım. Bu mütevazı başlangıçtan sonra, beş yıl kadar kısa bir süre içinde halk topluluk­larının büyük bir hareketi olmaya başlayan parti için gerekli konu­ları ve ilk hayat derslerini aldım. Eğer şahsi fikirlerden meydana ge­len bir sermaye, bende daha ilk yıllardan itibaren kısmen kaderin baskısı ve kısmen de şahsi inceleme ve okumalarım sayesinde birik­memiş olsaydı; bilmem Yahudilere, Sosyal Demokrasi'ye, Mark­sizm'e ve toplumsal konulara karşı ne tavır alırdım. Çünkü, vatanın başına gelen felaketler, binlerce kişiyi yıkılmanın iç sebepleri hak­kında düşünmeye sevk ettiyse de; bu çöküş, insanı mücadele yılla­rından sonra kaderleri ile baş başa kalmış olanların elde edebilecek­leri dayanıklılığa hiçbir zaman ulaştırmaz.

BÖLÜM 4

1912 yılının baharında Münih'e gittim, Sanki yıllarca orada .oturmuşum gibi şehir bana hiç yabancı gelmedi, incelemelerim beni defalarca bu Alman sanatının merkezine götürmüştü. Münih bilinmezse Almanya görülmüş sayılamayacağı gibi, Münih tanınmadıkça Alman sanatı hakkında da bir fikre sahip olunamaz. Bütün güçlüklere rağmen burada geçirdiğim devre hayatımın en mesut zamanı oldu . Çalışıyordum. Aldığım ücret pek az bir şeydi. Resim yapmak !in yaşamıyordum. Kendi geçimimi sağlamak için resim yapıyor­um. Resim yapmamın sebebi, hayat imkanlarını öğrenmek ve bu anda ilerlemeyi devam ettirebilmek içindi. Günün birinde tasavvur ettiğim gayeye ulaşacağımdan eminim. Bu kanaat bana çalışmarımda büyük bir enerji kaynağı oldu.

Hayatın basit ve küçük üzüntülerine kolayca ve kayıtsız kalarak tahammül göstermek için bu husus bana yetiyordu. Üstelik buna, daha ikametimin ilk anından itibaren bu şehre karşı ruhumu çevreleyen derin sevgi de karışıyordu, işte bir Alman şehrindeydim. Vi­yana ile ne büyük fark vardı. Burada konuşulan dil bana gençliğimi hatırlatıyordu ve lehçe itibariyle benimkine yakındı. Böylece her şey benim için çok değerli ve yüce oldular. Fakat beni en çok Hofbrahaus'tan Oddon'a ve Oktoberfest'ten Pinacotheque'e uzanan o eşi görülmemiş manzaralar çekiyordu. Bugün dünyada diğer yerlerin hepsinden çok bu şehre bağlanışımın sebebi, benim gelişmemi ayrılma kabul etmez şekilde uygun gelmesi ve bunda büyük rol oyna­masıdır. Fakat burada gerçekten gizli bir memnuniyet duyduysam, bunu Wittelsbachların bu harikalar dolu şehirlerinin soğuk bir akıl ile değil de ancak hassas bir ruha sahip kimseler üzerinde yapacağı etkiye bağlamak gerekir.

Münih'te mesleki çalışmalarımdan başka, özellikle siyasi ve dış olayları devamlı olarak incelemek beni cezbediyordu. Almanya'nın anlaşmalarla ilgili politikasını inceleyerek dış siyasetini anlıyordum. Bu anlaşma siyasetini daha Avusturya'da bulunduğum sıralarda bile kesinlikle hatalı buluyordum. Fakat Viyana'da Reich'ın kendisi ne kadar büyük hayallere kaptırdığım göremiyordum. O günlerde müttefikimizin ne kadar aciz olduğunu Berlin'in bildiğini ve pusuya yatmış düşmanları uyandırmamak için Bismarck tarafından başlatıl­mış siyasete devam edildiğim sanıyordum veya bunu böyle kabul etmek istiyordum. Fakat halkla temas edince, bu fikrin yanlış oldu­ğunu büyük bir korku ile gördüm. Aydın çevreler dahil, her tarafta Habsbourglar Monarşisi hakkında zerre kadar bir bilgi olmadığını tespit ettim ve hayretler içinde kaldım. Halk bile müttefikin ciddi bir devlet olduğunu, tehlike anında askeri kuvvet vereceğini sanı­yordu. Monarşinin daimi bir Alman Devleti olduğuna ve buna gü­venilmesi gerektiğine inanılıyordu. Burada da kuvvetin sayı ile ölçü­leceği sanılıyordu. Nedense Avusturya'nın çok eskiden beri bir Al­man Devleti olmaktan uzaklaştığı ve iç durumunun her gün çökme­ye doğru yaklaştığı görülemiyordu. Ben bu durumu diplomatlardan çok daha iyi biliyordum. Bu diplomatlar, kadere doğru, her zaman olduğu gibi gözleri kapalı ilerliyorlardı. Yukarıdan kamuoyuna veri­len gıda, halkın duygularında aksetmiyordu. Tepedekiler de mütte­fike karşı altın danaya beslenen ibadetin aynını tekrarlıyorlardı. Sa­mimi olarak eksik olan şey, nezaketle telafi edilmek isteniyordu. Söz her zaman peşin para yerine geçiyordu.

Viyana'da iken devlet adamlarının nutukları ile Viyana gazetele­rinin makaleleri arasında açık farkı gördüğümde beni bir hiddet dalgası kapladı. Viyana ne de olsa bir Alman şehri idi. Fakat Viyana'dan veya Alman Avusturya'dan uzaklaşıp, imparatorluğun Slav şehirlerine varıldığında büyük farklar derhal göze çarpıyordu. Prag'­da bu üçlü devlet komedisi hakkında neler söylendiğini bilmek için Prag gazetelerine şöyle bir göz atmak yeterdi. Bu diplomasi oyunları hakkında orada alaydan başka bir şey yoktu. Barış sırasında, iki im parator birbirlerine sevgi gösterilerinde bulunurlarken, anlaşmanın Niebelungenlerin ideallerinin hayali gerçekleşme safhasına gelindiği an feshedileceği açıkça söyleniyordu. O halde neden, birkaç yıl son­ra anlaşmaların tatbik edilme saati geldiğinde italya'nın üçlü anlaş­madan çekilip, iki müttefikini yüzüstü bırakmasına ve hatta düş­manla anlaşmasına hayret edildi? Oysa, italya'nın Avusturya ile be­raber savaşması mucizesine bir an bile inanabilmek için diplomat körlüğüne yakalanmış olmak gerekirdi. Yalnız Habsbourglar ve Al­manlar, italya ile yapılan anlaşmaya taraftar gözüküyorlardı. Habs­bourglar zaruret dolayısıyla ve hesaplarına uygun geldiği için Avus­turyalı Almanlar da iyi niyetle bir anlaşmaya inanıyorlardı. Çünkü bu üçlü anlaşma ile Alman imparatorluğu'na büyük hizmetlerde bulunacaklarını, onun kuvvetini arttıracaklarını sanıyorlardı. Bu İnanışta siyasi bönlüğün de etkisi vardı. Bu beslenen ümidin, tahak­kuk etmeyeceği bir yana, böylesine bir hareketin Reich'ı uçuruma Sürükleyeceği ve buna da devlet kadavrasının sebep olacağını bil­memek bence aptallıktı. Bu anlaşma yükünden Avusturyalı Alman­lar, Cermenlikten çıkmağa daha çok mahkum oluyorlardı. Gerçekte Habsbourglar, Reich ile yapılan anlaşma ile o yönden gelecek bir saldırıyı önlediklerini sanıyorlardı. Halbuki böyle bir saldırıya pek haklı olarak maruz kalabilirlerdi. Anlaşma onlara iç siyasetlerinde Cermenliği ezmek yolunda daha rahat hareket etmelerini sağlıyor­du. Avusturyalı Almanlar arasında pek adice yürütülen Slavlaştırma hareketine karşı yükselecek itirazları anlaşmayı vesile ederek sustu­racaklarım düşünüyorlardı. Hani Reich Almanya'sı bile Habsbourg­lar Hükümeti'ni tanır ve ona güven beyan ederken Avusturya'daki Almanlara ne oluyordu? Yoksa bütün Almanların gözünde vatan ha­ini olarak damgalanmak için, karşı mı durmalıydılar? Halbuki bu Almanlar yıllarca Almanya uğrunda her türlü fedakarlıklara katlan­mışlardı.

Eğer Habsbourg Monarşisi'ndeki Cermenliğin kökü kazanırsa bu anlaşmanın ne değeri kalırdı? Üçlü anlaşmanın değeri Almanya için Avusturya'daki Alman nüfuzunun devamına bağlı değil miydi? Yoksa Habsbourgların bir Slav imparatorluğu ile saltanat sürebilece­ğine inanılıyor muydu?

Gerek Alman siyasetçilerinin ve gerek kamuoyu tarafından Avusturya'daki milliyetler konusunda alınan vaziyet budalalık ve manasızlıktan başka bir şey değildi. 70 milyonluk bir ırkın geleceği ve emniyeti bir çürük anlaşma üzerine bina ediliyor ve aynı zaman da her geçen yıl, müttefik devlet anlaşmasının temelini teşkil eden unsuru sistemli bir şekilde kemiriyordu. Gün gelecek, ortada Viyana siyasetçileri ile yapılan anlaşmanın kağıdından başka bir şey kalma­yacaktı, italya ile durum, esasen ilk günlerden beri bunun aynı idi.

Eğer Almanya'da ırklar tarihi ve psikolojisi biraz dikkatle ince-lense ve açıklansa idi, Ouirinal ile Viyana imparatorluk Sarayı'mn kol kola savaşa gireceklerine hiçbir zaman ihtimal verilemezdi. Her­hangi bir italyan hükümeti, tek bir italyan askerini, şiddetle nefret edilen Habsbourgların katıldığı bir savaşa, düşman sıfatının dışında bir sıfatla göndermeye kalkıştığı anda, bütün bir italya bir volkan gibi patlayacak hale gelir. Çoğu zaman Viyana'da italyanların Avus­turya Devleti'ne bağlılığından alayla ve kinle bahsedildiğine şahit ol­dum. Yüzyıllar boyunca italya'nın bağımsızlığı aleyhinde Habsbo­urgların işledikleri hatalar o kadar çoktu ki, unutulması imkansızdı. Böyle bir istek esasen gerek italyanlarda ve gerek hükümetinde de yoktu. Bundan dolayı italya için Avusturya ile yapacağı iki şey var­dı. Ya anlaşma ya da savaş, onlar birincisini seçip, ikincisine rahatça hazırlanabilirlerdi.