Kamil insan Müəllif: Ustad Şəhid Mürtəza Mütəhhəri

İMAN «MƏN»LƏRİN «BİZ» OLMA YOLUDUR

Digər bir məsələ isə budur ki, əvvəldə «O»na çevrilmiş «mən» gerçək və həqiqi «biz» ola bilər. Bu ariflərin nəzəriyyəsindəki mətləbdir. Əvvəlcə «O» olmamış, «mən» «bizə» çevrilə bilməz. «Mən»lərin «biz» olma yolu onların, əvvəlcə «O» olmaları, yə᾽ni Allaha iman gətirmələridir. «[Ya Məhəmməd!] Söylə: «Ey kitab əhli, sizinlə bizim aramızda eyni olan bir kəlməyə tərəf gəlin!» [O bu kəlmədir ki:] Allahdan başqasına ibadət etməyək. Ona şərik qoşmayaq və Allahı qoyub bir-birimizi [özümüzə] rəbb qəbul etməyək!...» Bu ayədə kitab əhlinə xitab edilib. Ey kitab əhli! Ey yəhudi, xristian, zərdüşt və atəşpərəstlər! Gəlin hamımız bir kəlmə və həqiqət ətrafında toplaşaq, hamımızın arasında eyni olan bir həqiqət ətrafında! Siz Qur᾽anın ifadələrinin incəliyinə diqqət edin. Buyurur ki, O, elə bir həqiqətdir ki, nə mənim, nə sənin, nə bizim və nə də sizindir. O, bizim hamımızındır, həm siz və həm də biz onda şərikik. O, bizim hər ikimizə, hamımıza aiddir. Peyğəmbər buyurur ki, Allah hamınındır və mən iddia edə bilmərəm ki, O, xristianın, yəhudinin, zərdüştin və bütpərəstin də Allahı deyil, yalnız mənim Allahımdır. O, hamının Allahıdır və hamıya məxsusdur. İnsanın Ona mənsub olması, «mən» yaradaraq aralarda sərhəd çəkən məhdud şeyə bağlılığı kimi deyildir. O, mən və sənin bağlandığımız zaman çəkişmə və vuruşmalara səbəb olan pul deyil. O, elə bir həqiqətdir ki, eyni anda hamını özündə birləşdirə bilir. Gəlin hamımız «biz» olaq! Hansı yolla? Vahid iman, ideya və kəlmə – Allah kəlməsi və Ona iman vasitəsilə! Gəlin hamımız «biz» olaq, amma bundan əvvəl hamımız «o» olmalıyıq. Hamımız «o» olduqdan, yə᾽ni bu «mən»lər onun müqabilində yoxa çıxdıqdan və hamımız bir rəng – «o»nun rəngində olduqdan sonra «biz» ola bilərik. Bizim və sizin aramızda eyni və bərabər olan bir kəlməyə tərəf gəlin! İslam Peyğəmbəri əgər hamının «biz» olması üçün ərəb dilini öyrənməsini təklif etsəydi, fars dili deyərdi ki, nə üçün ərəb dili? Gəlin hamımız fars dilini öyrənək. Fransalı deyərdi ki, nə üçün ərəb dili? Həmin dil fransız dili olsun. Ərəb dili hamının onda bərabər ola bilməsi mümkün olan şey deyil. Ərəb, fars, türk, fransız və s. dillərin hər biri bir xalqa məxsusdur. Bir çox digər şeylər də belədir.

Amma hamının olan və heç kəsə məxsus olmayan həqiqət bizim Allahımızdır. Bəli, mütləq həqiqət, hamımızı və dünyanı yaradan və son dönüş nöqtəsi olan Allah hamınındır, gəlin Ona tərəf tələsək, təkcə Ona itaət edək və heç nəyi Ona şərik qoşmayaq. Sonra buyurur ki, Allahı qoyub bir-birimizi özümüzə Rəbb etməyək! Biz «Ona» tərəf gedərək «o» olduqdan sonra «biz» ola bilərik. Belə olan surətdə bir-birimizi özümüzə Rəbb, yə᾽ni Allah seçməyək. Ağalıq-nökərlik, istismarçı-istismar olunan, yuxarı-aşağı söhbəti də aradan götürülsün, yığışdırılsın, amma oradan başlamaq, yə᾽ni ayədə deyilən yerdən başlamaq şərti ilə! Gördüyümüz kimi, Qur᾽an «biz» tərəfdarıdır və həmişə «biz»dən söhbət edir.

Namazda Allahı sitayiş edərək Ona həmd etdikdən, yə᾽ni «Əlhəmdu-illahi Rəbbil aləmin» dedikdən sonra ona xitab edirik. Mən tək namaz qılıram və namazın cəm şəkildə deyil. Amma «Allahım təkcə Sənə ibadət edirəm və yalnız Səndən kömək istəyirəm» demək əvəzinə, «Biz yalnız Sənə ibadət edirik və yalnız Səndən kömək diləyirik!» deyirəm. «Mən yalnız sənə ibadət edirəm» demirəm. Namazın sonunda isə «Əssəlamu ələyna və əla ibadillahis-salihin» yə᾽ni «biz və Allahın saleh bəndələrinə salam olsun» deyirik.

SƏ᾽DİNİN ŞE᾽Rİ

Sə᾽dinin belə bir şe᾽ri var: