Kitabın adı: Axirət azuqəsi Müəllif: Doktor Misbah Yəzdi

ALTINCI DƏRS

ALLAH NEMƏTLƏRİNİN ƏZƏMƏT VƏ GENİŞLİYİ

VƏZİFƏLƏRƏ DİQQƏTLİ OLMAĞIN ZƏRURİLİYİ

1. Allahın əzəmətli qanunları və nemətlərinin sonsuzluğu;

2. Ömrün qısalığı və insandan əbədi qalacaq yaxşı və pis əməllər:

a) İnsanın dünyadakı rəftarlarının qiyamətdə təcəssümü;

b) Qəfil ölüm insanın qəflətdən oyanması üçün mühüm amildir;

3. İnsanın ruzisinin Allah tərəfindən təyin olunub qorunması;

4. Tövhidi-əfali və Allahın xeyir mənşəyi olması.

ALLAHIN ƏZƏMƏTLİ QANUNLARI VƏ NEMƏTLƏRİNİN SONSUZLUĞU

«Ey Əbuzər! Allahın haqqı, bəndələrin onu ödəyə biləcəklərindən çox böyük və nemətləri bəndələrin onu sayıb qurtara biləcəklərindən daha çoxdur. Sizlər yalnız hər səhər-axşam tövbə edib, öz təqsirinizi etiraf edin».

Hədisin bu hissəsində bəhsimizin mehvəri, insanda məsuliyyət hissinin yaranması və vəzifələrə əməl etməyin əhəmiyyəti barəsində olacaqdır.

İnsan öz ömründən kamil surətdə istifadə etməlidir və ondan bəhrələnməli olduğunu anladığı zaman vaxtını elm kəsb etməyə sərf etməlidir. Elmlə məşğul olmaqdan ötrü ilk növbədə insanın elmə marağı olmalıdır. İnsan bu marağı özündə necə yarada bilər? Bunun üçün insanın bu məsələyə diqqət etməsi lazımdır. Məlum olduğu kimi, Allahın Öz bəndələri üzərində haqqı vardır. İnsan öz əqli və fitrəti sayəsində dərk edir ki, əgər bir nəfərin onun boynunda haqqı varsa, gərək həmin adamın haqqını özünə qaytarsın. Hər aqil insan bunu da bilir ki, Allah-təalanın onun öhdəsində böyük haqqı vardır. İnsan diqqət edib anlasa ki, bəhrələndiyi nemətlərin – həyatından tutmuş, onu əhatə edən maddi və mənəvi nemətlərə qədər – hamısı Allah tərəfindəndir, heç vaxt bəndəçilik vəzifəsini yaddan çıxarmaz. İnsan ona nemət bəxş edən Rəbbinə təşəkkür etməli olduğunu dərk edir və bu, insanda öz vəzifələrini yerinə yetirməyə qarşı məsuliyyət hissi oyadır. Ona görə də, Həzrət (s) hədisin bu hissəsinin ilk cümləsində Allahın insanlar üzərində olan hüququna işarə edir və buyurur: «İnsanlar heç vaxt Allahın onlara bəxş etdiyi nemətlərin şükrünü yerinə yetirib, onun insanlar üzərində olan haqqını ödəyə bilməzlər».

İnsan anlayanda ki, bütün ömrünü bu işə sərf etsə də, Allahın nemətlərinin əvəzini verə bilməyəcək, Allahın haqqını ödəyib öz vəzifəsini layiqincə yerinə yetirməyə müvəffəq olmayacaq, həmişə özünü borclu görəcəkdir. Hətta günah iş görməsə də, yenə Allahın haqqı onun boynunda qalacaqdır və o, bu haqqı geri qaytarmalıdır. Bə`zən şeytan insanı aldadıb qəlbində vəsvəsə yaradır və o da elə xəyal edir ki, Allah ona borcludur. Bir adam əgər Allahın lütf və inayəti ilə özünü günahdan qoruyur və sonra da qürrələnib ürəyində özünə günah etmədiyi üçün «əl-həmdulillah» deyərsə, həqiqətdə, həmin şəxs qəflətə qapılaraq, xudpəsənd olmuşdur. İnsan həmişə diqqətli olub unutmamalıdır ki, heç vaxt Allahın ona lütf etdiklərinin qarşılığını qaytara bilməz. Allahın ona bəxş etdiklərinin əvəzi olacaq şükrün öhdəsindən gələ bilməz. Belə ki, Allah-təala buyurur:

«Allahın nemətlərini saymaq istəsəniz, bacarmayacaqsınız»¹.

Hətta fərz etsək ki, insan Allahın nemətlərini saya bildi. Lakin onlardan hər birinin haqqını ödəməyə qadir olmayacaqdır. Hətta həmin nemətin şükrü üçün bir «əl-həmdulillah»la kifayətlənərsə, yenə də onun şükrünü lazımınca yerinə yetirə bilməyəcəkdir. Çünki «əl-həmdulillah» deməyin özü də, Allah tərəfindən bəxş edilən bir nemət və müvəffəqiyyətdir; bu kəlam hər kəsin yadına düşəcəyi, deyə biləcəyi bir söz deyil. Allahın inayət edib, tofiq əta etdiyi kəs bu sözü deməyə nail olur və bunun özünün də başqa bir şükrə ehtiyacı var. Deməli, hər şükrü edə bildiyin üçün başqa bir şükr də vacib olur. Yəni qiyamətə qədər «əl-həmdulillah» desək, bir «əl-həmdulillah»ın şükrünün öhdəsindən gələ bilməyəcəyik. Bəs belə olan surətdə, sayı bəndə tərəfindən qeyri-mümkün olan bu qədər nemətin şükrünü necə ödəmək olar?!

Allahın nemətlərinin hədsiz-hüdudsuz olduğunu və insanlar üzərindəki haqqını nəzərdə tutmaqla, insan özünün olduqca kiçik və gücsüz olduğunu dərk edəcək və hətta günah etməsə belə, yenə də özünü Allaha borclu biləcəkdir.

Əgər insan Allah nemətlərinin şükrünü ödəyə və haqqı əda edə bilmirsə, onun görə biləcəyi ən böyük iş bu ola bilər ki, heç olmasa tövbə və üzürxahlıq halını qoruyub saxlasın. Vəzifəsi olan işlərdəki naqisliyini və günahlarını etiraf etsin. Bunun özü insanı qürrələnməkdən, təkəbbürlülükdən saxlayır. Çünki insan ayağını doğru yoldan qırağa qoyan kimi dünyapərəstliyə, rahatlığa mübtəla olacaqdır. İnsan doğru yola hidayət olanda və təkliflərinə əməl edəndə belə, qürura mübtəla olur; özünü başqaları ilə müqayisə edir və öz-özlüyündə fikirləşir ki, insanlar Allah nemətlərinin qədr-qiymətini bilmir, günah işlərlə məşğuldurlar, lakin mən Allaha şükr vəzifəmi yerinə yetirirəm, Onun nemətlərinin qədrini bilirəm!

Deməli, iman əhli olmaqla yanaşı, həm də çalışmalıyıq ki, məğrurluq kimi mənfi xüsusiyyətə mübtəla olmayaq. Bu, Əhli-beyt məktəbindən alacağımız böyük tərbiyə dərsidir.

Hədisin bu bölümündə Peyğəmbər (s) bizi öz təkliflərimizə əməl etməyə sövq etməklə yanaşı, həm də qürur və xudpəsəndlik kimi mənfi sifətlərə mübtəla olmaqdan çəkindirir.