M. C. AtakiŞİyev n. M.ŞIXƏLİyeva r. N. NurəLİyeva maliYYƏ menecmenti (Dərslik)
Səhmlərlə ödənilən dividendlər və səhmlərin bölünməsi
Yüklə 0,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
12.4. Səhmlərlə ödənilən dividendlər və səhmlərin bölünməsi Adətən, səhmlərlə verilən dividendlər və səhmlərin bölünməsi müxtəlif məqsədlər üçün istifadə olunursa da, onların iqtisadi məzmunu bir-birinə çox yaxındır. Onların fərqləndirilməsi yalnız mühasibat uçotu nöqteyi-nəzərindən mümkündür. Buraxılış paketinin 25%-dən çoxunun yerləşməsinə uçotda səhmlərin bölüşdürülməsi kimi baxılır, yerləşmənin az həcmi isə səhmlərlə ödənilən dividendlər kimi təsnif edilir. Səhmlərlə ödənilən dividendlər, səhmdarlara əlavə səhmlərin verilməsindən ibarətdir. Onlar kompaniyanın rekapitallaşması olub, müxtəlif səhmdarların qoyuluşlarının dəyərinin nisbiliyini dəyişdirmir. Səhmlərlə dividendlərin emissiyasından əvvəl kompaniyanın kapitalının quruluşu aşağıdakı kimi olmuşdur. Adi səhmlər (manatla) (5 manat – nominal 400000 səhm) - 2000000 Ödənilən kapital - 1000000 Bölüşdürülməyən mənfəət - 7000000 Xüsusi kapital - 10000000 Səhmlər üzrə gəlir 5% olduqda, əlavə olaraq 20000 səhm təşkil edir. 1 səhmin bazar qiyməti – 40 manat. Beləliklə, hər 20 səhmə səhmdarlar 1 əlavə səhm ala bilər. Dividendlər ödənildikdən sonra kompaniyanın balansı belə olacaqdır: Adi səhmlər (manatla) (5 manat – nominal 420000 səhm) - 2100000 Ödənilən kapital - 1700000 Bölüşdürülməyən mənfəət - 6200000 100 Xüsusi kapital - 10000000 Səhmlərlə dividendlər ödənildikdə 800000 manat (40x200000) bölüşdürülməyən mənfəətdən adi səhmlərin və ödənilən kapitalın hesabına keçirilir. Bir halda ki, səhmin nominal qiyməti (5 manat) dəyişilməyib, səhmlərin miqdarının artması hesabına valyutasının 100000 manat (5 manat x 20000) artması ilə olunur. Qalan 700000 manat isə ödənilən kapital hesabına keçir. Kompaniyanın xüsusi kapitalı dəyişilməyir. Səhmlərin sayı 5% artdığına görə, bir səhmə düşən mənfəətin həcmi mütənasib olaraq azalacaqdır. Vergilər ödənildikdən sonra xalis mənfəətin ümumi həcmi 1 mln.manat təşkil edəcəkdir. Dividendlər ödənilənə qədər bir səhmə düşən mənfəət həcmi 2,5 manat (1 mln.manat/420000) olmuşdur. Beləliklə, səhmdarlardakı səhmlərin sayı artır, lakin bir səhmə düşən mənfəət həcmi azalır. Səhmdarlar arasında bölüşdürülən mənfəətin ümumi həcminin payı dəyişilmir. Səhmlər bölüşdürüldükdə onların sayı nominalın azalmasına mütənasib olaraq artır. Məsələn, nominalı 5 manat olan 400000 səhm vardırsa, bölüşdürüldükdə, nominalı 2,5 manat olan 800000 səhm alınacaqdır. Səhmlərlə dividend ödənildikdə nominal azalmır, bölüşdürüldükdə isə nominal azalır. Nəticədə adi səhmlər, ödənilən kapital və bölüşdürülməyən mənfəət hesabları dəyişilmir. Aydındır ki, xüsusi kapitalda dəyişilmədən qalır, yalnız səhmlərin nominal qiyməti dəyişilmiş olur. Deyildiyi kimi səhmlərlə dividendlərin ödənilməsi və səhmlərin bölüşdürülməsinin ümumi cəhətləri çoxdur və yalnız uçotda dəyişiklik olur. Səhmlərin bölüşdürülməsi kompaniyanın səhmlərin bazar dəyərlərinin azalmasına marağı olduqda tətbiq olunur. Səhmlərin bölüşdürülməsində əsas məqsəd – yeni investorların cəlb edilməsidir. Çox az hallarda kompaniya adi dividendlərin stavkalarını bölüşdürmədən sonra həmin səviyyədə saxlayır, lakin səhmdarlara olan real ödəniş səviyyəsini artıra bilər. Tutaq ki, kompaniya səhmlərin bölüşdürülməsini 2:1 nisbətində aparır və dividend stavkasını bir səhmə 1,2 manat səviyyəsində müəyyən edir. Nəzərə alınsa ki, əvvəlcə bir səhmə dividend stavkası 2 manat idi və 100 səhmi olan səhmdar ildə 200 manat dividend alırdı, bölüşdürmədən sonra səhmdarın 200 səhmi olacaq və onun dividendi ildə 240 manata bərabər olacaqdır. Nəzəri olaraq səhmlərlə ödənilən dividendlər və səhmlərin bölüşdürülməsi investorların marağına təsir etmir. Onlar əlavə səhmdar sertifikatı alır, lakin onların kompaniyanın mülkiyyətindəki payı dəyişilmir. Bu zaman səhmlərin bazar dəyəri səhmlərin miqdarının artmasına mütənasib olaraq azalmalıdır ki, investorların qoyuluşlarının dəyəri dəyişilməmiş qalsın. Səhmlərlə ödənilən dividendlərin satılması, investorun məqsədi əlavə gəlir əldə 101 etmək olduqda çox əlverişlidir. O, bu məqsədə əvvəlcədən onda olan bir neçə səhmin satışı ilə də nail ola bilər. Hər iki halda səhmlərin satışı kapitalın satışı kimi qiymətləndirilir və kapitaldan olan gəlirə vergi ödənişini tələb edir. Bəlkə də bəzi investorlar dividendlərin satışına kapitalın satışı kimi baxmır və belə dividendlər gözlənilməyən uğur kimi görünür, öz ilkin paketini saxlayaraq onları sata bilərlər. Səhmlərlə dividendlərin ödənilməsi və səhmlərin bölüşdürülməsi adi dividend stavkalarının artması ilə müşahidə oluna bilərlər. Səhmlərlə ödənilən dividendlər nağd dividendlərin həcmini artırır. Belə artmanın səhmdarların rifahına müsbət təsiri cari dividendlərlə bölüşdürülməyən mənfəətin nisbətindən asılıdır. Bəzən səhmlərlə dividendin verilməsi kompaniya üçün pula qənaət vasitəsi kimi baxılır. Mənfəətin artması dövründə kompaniya yığımın payının artması haqqında qərar qəbul edərək, nağd ödəniş əvəzinə səhmlərlə dividend ödənişi haqqında elan edə bilər. O zaman qəbul edilmiş qərar, dividend səviyyəsinin azalması haqqındakı qərar ola bilər. Çünki mənfəət artıb dividendlərin səviyyəsi sabit qaldıqda, dividend səviyyəsinin göstəricisi azalmış olur. Lakin nağd ödənişlərin səhmlərlə ödənişlərlə əvəz edilməsi, inzibati xərclərin artmasına səbəb ola bilər. Səhmlərlə dividendlərin ödənilməsi və ya səhmlərin bölüşdürülməsi haqqında qərarın verilməsi investorlar üçün kompaniyanın fəaliyyəti haqqında informasiya mənbəyi ola bilər. Kompaniyanın rəhbərliyi nöqteyi-nəzərindən bu məlumat müxtəlif məzmunda ola bilər və səhmdarlar tərəfindən müxtəlif cür başa düşülər. İnformasiya səmərəsi investorlar tərəfindən həmin kompaniyanın səhmlərinin qiymətləndirilməsi kimi qəbul oluna bilər. Əlbəttə, yüksək səviyyədə səhmlərin kotirovkasını saxlamaqdan ötrü, kompaniya mütləq mənfəətini artırmalıdır. Çünki səhmlərin bazar dəyərinin artırılmasının əsas səbəbi səhmlərlə dividendlərin verilməsi və ya səhmlərin bölüşdürülməsi deyil, kompaniyanın gözlənilən artımıdır. Kompaniya təkcə səhmlərin sayını artırmaq yox, onları azalda da bilər və bu əks split adlanır. Əgər kompaniya səhmlərin sayını 1:4 nisbətində dəyişdirirsə, hər bir investorda olan səhmlərin sayı 4 dəfə azalacaqdır. Belə halda səhmin nominalı 20 manat, ümumi sayı isə 100000 ədəd olacaqdır (əvvəlki misalda). Bu üsuldan səhmlərin bazar dəyərinin artırılmasında istifadə olunur. Bir çox kompaniyalar səhmlərin dəyərinin 10 manatdan aşağı düşməsini istəmir və maliyyə çətinliyi və ya başqa amillər belə vəziyyətə gətirdikdə, vəziyyət bu yol ilə düzələ bilər. Əvvəlki hallarda olduğu kimi, əks splitin aparılmasında da məlumat və ya siqnal səmərəsi yaranır. Adətən, belə siqnala münasibət mənfidir və o, maliyyə çətinliyi kimi 102 qiymətləndirilir. Lakin bu həmişə belə deyildir: ola bilsin ki, kompaniya öz səhmlərini elə qiymət diapazonunda yerləşdirir ki, onların satışı və xidmət xərcləri daha azdır. Lakin aparılan tədqiqatlara görə əks splitə məruz qalan səhmlərin qiyməti kiçik vaxt intervalında aşağı düşür. Sonradan bu səmərə kompaniyanın mənfəət olması barəsindəki məlumatla yumşalsa da, hər bir kompaniya bu üsulu tətbiq etməkdən əvvəl fikirləşməlidir. Yüklə 0,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|