Pulcher zob. Ciaudii.
puls łac. zw. też puticula, papka z roztartych (nie zmielonych) ziarn orkiszu z dodatkiem
puhinar
627
purpura
wody i soli; ludowa potrawa rzymska w ciągu całej starożytności; z różnymi dodatkami pojawiała się także na zamożniejszych stołach. Później nazywano tak również podobne potrawy z mąki pszennej, prosa itp.
puhinar (albo puhinarium) łac. 1. łoże wysłane poduszkami, okryte kosztowną tkaniną, na którym umieszczano posąg bóstwa podczas uczt wyprawianych na jego cześć (zob. lectisternium). W okresie cesarstwa p. w szerszym pojęciu oznaczało także komfortowe łoże osoby odbierającej cześć boską (np. łoża w loży cesarskiej). 2. poświęcone miejsce, w którym był ustawiony p. 3. P. Solis, rodzaj dobudówki w sanktuarium bądź w okręgu świętym, albo sama świątynia sytuowana w pobliżu świątyni Kwiryna na Kwi-rynale w Rzymie (dokładna lokalizacja nieznana), zbudowana nie wcześniej niż w III w. p.n.e.;
znaleziono tu inskrypcję dotyczącą gwiazdy wieczornej — Yesperugo.
punickie wojny fzy kolejne wojny prowadzone między Rzymem a Kartaginą w latach 264-241, 218-202, 149-146 p.n.e. Gdy Rzymianie usadowili się w południowej Italii, stały się im bliższe sprawy Sycylii, która od dawna była na Morzu Śródziemnym rywalką Kartaginy. W r. 264 podstępnie opanowali Messanę i odrzucili żądanie Kartagińczyków, domagających się oddania miasta, co wywołało dwudziestotrzyletnią wojnę (pierwsza w. p.) prowadzoną ze zmiennym szczęściem zarówno na lądzie; jak na morzu. Bitwa przy Wyspach Liparyjskich była dla Rzymian niepomyślna, w r. 260 odnieśli zwycięstwo w bitwie morskiej koło Mylae, a następnie w r. 256 — także w bitwie morskiej — u przylądka Eknomos. Niepowodzeniem natomiast zakończyła się wyprawa Regulusa do Afryki w r. 256. W r. 242 Rzymianie zajęli Agrigentum i opanowali port Lilibeum, znajdujący się dotąd w rękach Kartagińczyków. Zwycięstwo Rzymian w r. 241 na morzu, koło Wysp Egackich, doprowadziło do zawarcia rozejmu. Rzymianie otrzymali Korsykę i Sycylię z wyjątkiem królestwa syrakuzańskiego, już zresztą sprzymierzonego z Rzymem. Druga w. p. trwała od r. 218 do 202 p.n.e. Bezpośrednim jej powodem było 8-miesięczne oblężenie i zdobycie przez Hannibala sprzymierzonego z Rzymianami hiszpańskiego miasta Sagunt (r. 219). Kiedy Rzymianie wypowiedzieli wskutek tego Kartaginie wojnę, Hannibal przeszedł z Hiszpanii przez Pireneje, potem przez Alpy do Italii i od-
most zwycięstwo w bitwach nad rzeką Ticinus, nad rzeką Trebią (r. 218) i nad Jeziorem Trazy-meńskim (r. 217). W r. 216 zadał Rzymianom straszliwą klęskę pod Karinami. Dopiero po pięciu latach sytuacja zmieniła się na korzyść Rzymian: w r. 211 zdobyli oni sprzymierzone wówczas z Hannibalem Syrakuzy, jak również zbuntowaną Kapuę. Po dalszych jeszcze zwycięstwach rzymskich P. Korneliusz Scypion (zw. potem Africanus) w r. 202 zadał ostatecznie Kartagińczykom druzgocącą klęskę pod Zamą. Kartagina była zmuszona wyrzec się wszelkich posiadłości poza Afryką oraz floty morskiej, ponadto zobowiązała się zapłacić kontrybucję 10000 talentów. W ten sposób Rzym pozbył się najgroźniejszej rywalki na morzu. Trzecia w.p. (149-146 p.n.e.) toczyła się wyłącznie na terytorium afrykańskim i miała już tylko charakter zaborczy. P. Korneliusz Scypion Młodszy zdobył Kartaginę (mimo zaciętego oporu), spalił ją doszczętnie i zrównał z ziemią. Mieszkańców sprzedano w niewolę, a z terytorium kartagińskiego utworzono nową prowincję rzymską, Afrykę.
Punijczycy (łac. Poeni) zob. Fenicjanie. Pupienus (Marcus Clodius P. Maximus) dowódca wojska za Karakalli, sławny z walk z Germanami i Illirami. Po śmierci obu Gor-dianów powołał go senat w r. 238 n.e. razem z Balbinem na cesarza. W Rzymie był przyjęty z wielkimi owacjami, lecz w tym samym roku został zamordowany (razem z Balbinem) przez niezadowolonych z jego wyboru pretorianów.
purpura (gr. porfyra, łac. purpura) wysoko ceniony (ze względu na swą trwałość) w starożytności barwnik pochodzenia organicznego, używany do farbowania tkanin. Wydobywano go ze specjalnego gatunku szkarłatnych ślimaków (murex frunculus, mwex brandaris i purpura haemastoma) w sposób następujący: do miazgi powstałej ze zgnieconych pod prasą ślimaków dodawano soli, po trzech dniach miazgę tę płukano w wodzie, następnie gotowano w parze, w kotle ołowianym, przez 10 dni. Po starannym usunięciu z powierzchni cieczy piany, tworzącej się z resztek substancji białka i włókien tkanek ślimaków, uzyskiwano oczyszczoną ciecz, zawierającą żądaną substancję barwnika w kilku odcieniach: od szkarłatnego do ciemnofioleto-wego. Od VI wieku p.n.e. ślimaki suszono najpierw przez 6 miesięcy, a dopiero potem płukano. Centrum produkcji stanowiły przede
pus
628
Pyrra
wszystkim fenickie miasta Sydon i Tyr oraz wybrzeża Morza Śródziemnego. P. stała się symbolem bogactwa, wytwomości i władzy i stanowiła przedmiot rozległego handlu.
pus gr. (łac. pes) stopa; zob. miary diugości.
puteal 1. obmurowanie'studni wystające ponad poziom ziemi; stosowane zarówno dla zapewnienia bezpieczeństwa, jak i dla zaznaczenia, że źródło ma charakter sakralny. 2. okrągły ołtarz. Na Forum Romanom w Rzymie wznosiły się dwa p. w miejscach, w które niegdyś uderzył piorun: jedno na Comitium, drugie między świątyniami Westy i Kastora.
Puteoli miasto portowe, w Kampanii, na wschód od Baiae, założone w r. 521 p.n.e., przez kolonistów greckich z Kumę. Znane z wielu dogodnych urządzeń portowych, było w starożytności centrum handlu z Aleksandrią i z większością -miast hiszpańskich. Od r. 194 p.n.e. kolonia rzymska.
Pyanepsja (gr. Pyanźpsia, Pyanópsla) święta obchodzone w Atenach w miesiącu Pyanepsjon ku czci Apollina; święta te zamykały sezon prac letnich na roli i były swego rodzaju dożynkami. Gałązka oliwna obwieszona wszelkimi darami matki-Ziemi, tzw. ejresiwe, którą obnoszono w procesji, była symbolem obfitych zbiorów;
zawieszona na murze domostwa pozostawała do następnych plonów. W dniu P. składano w ofierze Apollinowi kaszę bobową (pyanos), skąd nazwa święta oraz miesiąca.
Pyanepsjon (PyanepsjSn) gr. miesiąc w kalendarzu ateńskim przypadający na okres od połowy października do połowy listopada; pozostawał pod znakiem Apollina i jego świąt Pyanepsja, zamykających sszon prac letnich na. roli i w winnicach.
Pydna miasto w Pierii, niedaleko wybrzeży Zatoki Termajskiej (sinus Thsrmsicus), rozbudowane i ufortyfikowane przez Filipa Macedońskiego. W r. 168 p.n.e. Emiliusz Paulus zadał tu klęskę Perseuszowi, ostatniemu z królów macedońskich.
Pygmalion zob. Pigrnslion.
Pylades mit. syn Strof iosa, króla Fokidy i Anaksibii, siostry Agamemnona, serdeczny i wiemy przyjaciel Orestesa, któremu towarzyszył we wszystkich wędrówkach. Ożenił się z Elektrą. Zob. Orestes l.
pylon nazwa monumsntalnych wież, pomiędzy którymi znajdowało się wejście do klasycznej świątyni egipskiej. Występowały ons zawsze parami, a ilość ich była zależna od rozmiarów świątyni. Kształt p. był zbliżony do ściętego ostrosłupa, zakończonego u góry wywiniętym na zewnątrz gzymsem. W fasadzie zewnętrznej znajdowały się wąskie nisze, w których umocowano maszty na flagi. Zewnętrzne ściany p. były niekiedy dekorowane płaskorzeźbą. Szczyty p. stanowiły najwyższy punkt świątyni.
Pylos 1. miasto portowe w Messenii, naprzeciwko wyspy Sfakterii. Wg Homera miał tu panować Nestor. W czasie wojny peloponeskiej, w r. 425 p.n.e. wódz ateński Demostenes zajął i silnie ufortyfikował P; tak że Spartanie pomimo rozpaczliwych wysiłków nie zdołali odbić miasta. 2. miasto w Elidzie u stóp góry Skollis, w pobliżu ujścia rzeki Ladon do Penejosu. 3. miasto w Tryfylii, w odległości 30 stadiów od wybrzeża. Przedmiotem wielu sporów była kwestia, które z tych trzech miast (P. l, 1, 3) zostało założone przez Neleusa i było pod panowaniem Nestora. Starożytni uważali, że było to P. w Messenii, według niektórych nowszych poglądów miastem Neleusa i Nestora jest P. w Tryfylii.
Pyra zob. Ojte.
Pyramosi zob. Tyzbe^.
Pyramos2 (także Pyramus) dziś Ceyhan; jedna z ważniejszych rzek Cylicji, wypływa z kappadoc-kiej krainy Kataonii, przecina góry Tauros i wpada do Morza Śródziemnego w pobliżu miasta Maiłoś.
Pyres z Miletu, poeta grecki z III w. p.n.e., autor (nie zachowanych) sprośnych wierszyków o charakterze kupletów.
Pyrgoteles nadworny snycerz gemm na dworze Aleksandra W., obdarzony przywilejem portretowania władcy.
Pynflegeton (.Pyrifiegethon) mit. jedna z rzek podziemia, płynąca ogniem.
Pyrilampos 1. rzeźbiarz grecki działający w pierwszej połowie IV w. p.n.e., wymieniany przez Pauzaniasza (VI 3, 13) jako twórca posągów zwycięzców olimpijskich. 2. P. z Messenii, rzeźbiarz grecki działający w I w. p.n.e., znany z sygnatury na bazie posągu znalezionej w Olim-pii.
Pyrra'>Pyrra1 (Pyrrha; gr. • pyrrhos czerwony) mit. córka Epimetheusa i Pandory, żona Deukalio-na, króla Tesalii. Gdy Zeus zesłał na ludzi potop, Deukalion i P. w zbudowanym przez siebie okręciearce uniknęli śmierci i wylądowali wg
Pyrra
629
Pytaes
powszechnej tradycji na górze Parnas albo Othrys w Tesalii (inni podają Athos albo Etnę na Sycylii). Po złożeniu ofiary dziękczynnej Zeusowi stali się prarodzicami nowego rodu ludzkiego, rzucając (na polecenie Zeusa) poza siebie kamienie. Z kamieni bowiem rzucanych przez Deukaliona powstawali mężczyźni, przez P. — kobiety. Inne podanie identyfikuje P. z czerwoną (pyrrhos) ziemią. Deukaliona z wodą. Ze związku wody z ziemią powstali Hellenowie. Deukalion i P. mieli sześcioro dzieci, m.in. Hellena, Amfiktiona, Protogeneję. Gro.bowiec P. miał się znajdować w Opos albo w Kynos (w Lokris).
Pyrra2 1. miasto na zachodnim wybrzeżu Lesbos. 2. miasto i przylądek w krainie Ftiotis w Tesalii, nad Zatoką Pagazejską, blisko granicy Magnezji. Opodal tego przylądka były dwie małe wysepki, które nosiły nazwę P. i Deukalion. 3. małe miasto jońskie w Karii, na wybrzeżu północnym Zatoki Latmijskiej.
Pyn-hon zob. Pirron.
Pyrrhos zob. Pyrros.
pyrrich (gr. pyrrichias, łac. pyrrhichius) jednostka metryczna składająca się z dwóch zgłosek krótkich: \^\^i, np. genos, malum.
Pyrron zob. Pirron.
Pyrros (Pyrrhos) 1. garncarz grecki z VII w. p.n.e., którego podpis na lekycie protokorync-kim jest jedną z najstarszych sygnatur wazowych. 2. architekt grecki, wg Pauzaniasza budowniczy skarbca Epidamnijczyków w Olimpii. 3. P. z Aten, rzeźbiarz grecki działający w drugiej połowie V w. p.n.e., znany z inskrypcji na bazie (nie zachowanego) posągu Ateny Hygiei z Propylejów. 4. Pyrrus (łac. Pyrrhus) władca (319-272 p.n.e.) Epiru, pochodzący z rządzącego przez długi okres czasu tym krajem plemienia Molossów. Od r. 303 przebywał na wygnaniu, gdzie zyskał sobie poparcie Agatoklesa i Ptolemeusza Filadelfa, który oddał mu swą przyrodnią córkę Antigone za żonę. Przy ich pomocy P. odzyskał tron, mając obok jako współregenta Neoptolemosa (r. 297), którego zresztą szybko usunął. P. brał udział w wielu konfliktach zbrojnych wybuchających między dynastiami różnych państw hellenistycznych, starając się uwolnić Epir spod wpływów Macedonii, rozszerzyć jego granice i przekształcić swój kraj w monarchię typu hellenistycznego. Interweniował w spory dynastyczne w Macedonii, co zapewniło mu panowanie nad terenami granicznymi Paraurea i Tymfea, Ambracją, Amfilochią i Akarnanią. Małżeństwo z córką Agatoklesa po śmierci Antigone przyniosło mu panowanie na wyspach Leukas i Korkyra. Zawarł przymierze z królem Illirów Bardylisem, w latach 291-286 walczył z królem Macedonii Demetriosem i zdobył pól Macedonii i Tesalię. Szukał oparcia we wrogich Macedonii Atenach i Związku Etol-skim. W r. 283 odepchnięty przez Lizymacha zrezygnował ze swoich zdobyczy. Myśląc o utworzeniu własnego państwa w zachodniej części basenu Morza Śródziemnego, zorganizował wojnę przeciwko Rzymowi w obronie Tarentu. Dysponując silą 25000 żołnierzy i 30 słoni, zadał klęskę Rzymianom pod Herakleją (280) i Ausculum (279), następnie przeniósł działania na teren Sycylii przeciwko Kartagińczykom, ówczesnym sprzymierzeńcom Rzymu. Podporządkowawszy sobie prawie całą wyspę, zawarł nagle pokój i wrócił do Italii. Po bitwie pod Benewentem (r. 275) która ostatecznie wyczerpała jego siły, wrócił do Epiru. Z kolei uderzył na Macedonię, władcę jej Antigonosa Gonatasa udało mu się zamknąć w Tessalonikach. Nagle przeniósł swe działania na Peloponez, gdzie począł bezskutecznie oblegać Spartę. Został zabity w czasie walki ulicznej w Argos. Był jednym z najwybitniejszych znawców sztuki taktycznej swej epoki.
Pyrrus zob. Pyrros 4.
Pytangelos poeta grecki z. V w. p.n.e., tragik znany jedynie ze wzmianki u Arystofanesa (Żaby 87).
Pyteas (Pytheas) 1. P. z Massalii, podróżnik i geograf z IV w. p.n.e. Opłynął wybrzeża Hiszpanii, Galii, Brytanię, Szkocję, Wyspy Szetlandz-kie, dotarł do Islandii (czy tylko do Norwegu lub do wysp Feroe), do ujść Łaby opływając Morze Północne. Podróże swoje opisał w dziele Perl Okeanu (O Oceanie). Z dzieła tego korzystali geografowie późniejsi, aż do IV wieku n.e. (z IV w. pochodzi parafraza Avienusa Ora ma-ritima). Do naszych czasów zachowały się fragmenty. P. poruszył także problemy geografii astronomicznej. 2. mówca ateński z IV w. p.n.e., oskarżyciel Demostenesa, zwolennik partii macedońskiej, znany ^ mów Deinarchosa i listu Demostenesa. P. nie był mówcą wykształconym, porywał tłum zręczną i dowcipną wymową. 3. toreuta grecki działający zapewne w okresie cesarstwa, sygnowany na naczyniu metalowym zdobionym scenami rodzajowymi.
Pyteos
630
pytyjskie igrzyska
Pyteos (Pytheos) architekt grecki z IV w. p.n.e., niezwykle utalentowany budowniczy i teoretyk architektury, działający w Azji Mn. Twórca świątyni Ateny Polias w Priene, stanowiącej kanon porządku jońskiego dla okresu hellenistycznego. Stworzył monumentalną budowlę piętrową, grębowiec Mausolosa w Halikarnasie.
Pythagoras zob. Pitagoras.
Pytheas zob. Pyteas.
Pytheos zob. Pyteos.
Pythis artysta grecki pracujący w technice mozaikowej w okresie cesarstwa rzymskiego. Sygnatura P. znajduje się na mozaice znalezionej w pobliżu Nimes.
Pythodoris zob. Pytodoris.
Pythodoros zob. Pytodoros.
pytia (gr. Pythia, dom. kiereja, pytyjska kapłanka) kapłanka Apollina w Delfach, która udzielała przepowiedni. P. były wybierane przez kolegium kapłanów i wychowywały się od dzieciństwa przy świątyni. W czasie przepowiadania p. zasiadała na trójnogu w adyton świątyni, wg starożytnych nad szczeliną, z której wydobywały się wyziewy z ziemi. Prawdopodobniejsze jest jednak, że w adyton spalano odurzające kadzidła, pod których wpływem p. wpadała w rodzaj ekstazy i wypowiadała luźne słowa, wykorzystywane przez kapłanów, zw. profetaj, do Układania tekstu odpowiedzi. Zob. Delfy.
Pytodoris {Pythodoris) żona Polemona I Starszego, króla Fontu i Bosforu; po śmierci męża przez szereg lat sprawowała rządy.
Pytodoros (Pythodoros) 1. syn Isolochosa, wódz ateński podczas wojny peloponeskiej. Po
klęsce sycylijskiej w r. 425 p.n.e. został wraz z innymi wodzami oskarżony i skazany na wygnanie, w r. 414 powrócił jednak na stanowisko wodza. 2. snycerz stempli monet, działający na Krecie w połowie IV w. p.n.e., znany ze srebrnych tetradrachm z Połyrrhenion i di-drachm z Aptera. 3. P. z Teb, rzeźbiarz grecki;
wg Pauzaniasza wykonał dla świątyni w Koronei posąg Hery z syrenami.
Pytokritos (Pythokritos) z Rodos, rzeźbiarz grecki działający w II w. p.n.e., znany z szeregu inskrypcji znalezionych na Rodos (w Lindos) oraz z reliefu przedstawiającego dziób okrętu, zachowanego na Akropolis w Lindos.
Pyton l 1. garncarz attycki z V w. p.n.e., wykonawca waz w stylu czerwonofigurowym, którego naczynia sygnowali malarze Epiktet i Duris. 2. malarz waz stylu czerwonofigurowego, działający w drugiej poł. IV w. p.n.e. w Italii południowej. 3. P. z Katany (czy z Bizancjum) wg Atenajosa autor dramatu satyrowego Agen, granego w obozie Aleksandra W. nad Hydas-pem. Z dramatu tego zachował się jedynie 18-wierszowy fragment. Atenajosowi zawdzięczamy również wzmiankę, że za autora sztuki uchodził sam Aleksander W.
Pyton2 (Pythón) mit. wąż zrodzony przez Gaje, przebywał w jaskiniach w okolicach Parnasu. Zabił go Apollo i na pamiątkę 'zwycięstwa ustanowił igrzyska pytyjskie. Stąd też pochodził przydomek Apollina: Pythios. Mit wiąże się z przejściem wyroczni delfickiej, pierwotnie zwanej Pytko \ poświęconej Gai, do kultu Apollina.
pytyjskie igrzyska zob. igrzyska b.
Q
Q.'zob. Quintus.
Quadi zob. Kwadome.
quadrans /ac. miedziana moneta rzymska:
ćwierć asa (czyli 3 uncje) oraz jednostka wagowa, wprowadzona w poł. IV w. p.n.e. Jako moneta emitowany był za cesarza Antonina Piusa (138 -161).
quadrantal /ac. zob. miary objętości.
Quadratus ({ac., dosł. czworoboczny) 1. przydomek Merkurego, ponieważ posągi jego miały często kształt kwadratowy. Wg Plutarcha przydomek ten miał pochodzić od dnia urodzenia Merkurego (4 dzień miesiąca). 2. przydomek Terminusa, boga granic, ponieważ czczono go przeważnie pod postacią kwadratowego kamienia.
quadriga zob. kwadryga.
quadrigarius łac. 1. woźnica kwadrygi. 2. Q. przydomek jednej z gałęzi rodu Klaudiuszów.
quadrireniis zob. flota.
quadruplator /ac. publiczny oskarżyciel rzymski w czasach Republiki, któremu w nagrodę za doniesienie należała się czwarta część kary pieniężnej nałożonej na winnego. Za Cesarstwa nazwa ta wychodzi z użycia, zastępuje ją bcch-sator, delator.
quadrussis (łac., od guatfuor cztery) cegiełka miedziana wagi 1208 g, równa 4 librom (funtom). Q. kursował od poł. VI w. do poł. V w. p.n.e. W Kampanii i Lacjum w charakterze monety obiegowej, zwanej aes signatum.
quaestiones perpetuae /ac. rzymskie stale sądy kryminalne, składające się z sędziów przysięg-lych. Pierwszy tego rodzaju sąd został utworzony w r. 149 p.n.e. na podstawie przepisów lex Hortensia dla rozpatrywania spraw o wymuszenia popełniane przez gubernatorów prowincji. Takie same trybunały utworzono na podstawie późniejszych przepisów dla sądzenia spraw
o rozmaite inne przestępstwa. Leges Corneliae Sulli ujęły tę praktykę w ramy jednolitego systemu, ustanawiając siedem stałych sądów kryminalnych, z których każdy miał rozpatrywać sprawy dotyczące jednej określonej kategorii przestępstw, a mianowicie: 1) sprawy o przyjmowanie podarunków przez osoby sprawujące funkcje publiczne; 2) sprawy o świętokradztwo i sprzeniewierzenie majątku publicznego; 3) sprawy o morderstwo; 4) sprawy o przekupstwo przy wyborach; 5) sprawy o obrazę majestatu;
6) sprawy o fałszerstwo; 7) sprawy o cięższe przestępstwa spośród oznaczanych terminem iniuria. Prawdopodobnie jeszcze w czasach republikańskich utworzono ponadto stałe q. dla sądzenia spraw o gwałt oraz o porwanie, a za czasów Augusta — q. dla sądzenia spraw o cudzołóstwo oraz o lichwę zbożową i pieniężną. Sędziami przysięgłymi mogły być osoby ze stanu senatorskiego, ekwici i fribuni aerarii, mający kwalifikacje wymagane przez odpowiednie przepisy. Przewodniczącym trybunału był z reguły pretor. W niektórych wypadkach przewodniczył jeden z sędziów przysięgłych, wyznaczony przez pretora. Liczebność kompletu orzekającego była określona przez przepisy dotyczące danej kategorii przestępstw. Wynosiła ona od 30 do 70 sędziów. Tworzenie kompletu odbywało się zazwyczaj w ten sposób, że z listy obejmującej kilkaset nazwisk obywateli uprawnionych do sprawowania funkcji sędziego przysięgłego oskarżyciel i oskarżony w drodze bardzo skomplikowanego postępowania wyłączali tyle osób, że pozostawał komplet sędziowski wymagany przez odpowiednie przepisy. Z oskarżeniem (accusatio) mógł wystąpić każdy obywatel. Podawał on przewodniczącemu trybunału do wiadomości nazwisko osoby, którą chciał oskarżyć (nominis delatio), jeżeli zaś przewodniczący uznał, że ist-
quaestor
632
Quinquatrus
nieją podstawy do oskarżenia, wpisywał to nazwisko na listę oskarżonych. Postępowanie było kontradyktoryjne. Dowody przedstawiali oskarżyciel i oskarżony, a oskarżyciel miał prawo zwracać się do urzędników państwowych o pomoc przy zbieraniu dowodów. Wyrok zapadał w drodze głosowania kompletu orzekającego. Od wyroków q. nie było odwołania. Upadek znaczenia tych trybunałów datuje się od końca n w. n.e., kiedy zostały wyłączone z zakresu ich kompetencji sprawy gardłowe. Ostatnie wzmianki o q. pochodzą z czasów Aleksandra Sewera (222 - 235 n.e.).
quaestor tac., kwestor, w Rzymie — urzędnik skarbowy. Urząd kwestora powstał, być może, jeszcze w czasach królewskich. W czasach republikańskich kwestorów mianował początkowo konsul, później wybierani byli przez comitia tributa. Do ich kompetencji należało administrowanie różnymi działami finansów państwa. Tak więc kwestorowie zarządzali finansami armii, finansami poszczególnych prowincji, w Rzymie urzędowało dwu quaestores urbani. Liczba kwestorów zmieniała się w zależności od aktualnych potrzeb. — W karierze politycznej kwestura była najniższym szczeblem. Kwestorzy nie byli wyposażeni w imperium, nie posiadali też ani liktorów, ani krzesła kuralnego (sella curulis).
quaestoriiim łac. namiot kwestora w obozie rzymskim, umieszczony w sąsiedztwie namiotu naczelnego wodza.
quartariiis łac. zob. miary objętości.
quaternio łac. moneta rzymska równa 4 denarom lub 4 aureusom; zalicza się do medali. Kursowała do V w. n.e.
quatuorwi (łac., dosł. czterech mężów, od guatuor cztery, vir mąż) 1. czteroosobowe kolegium w Rzymie, którego pieczy powierzone były sprawy związane z drogami w Rzymie (q. viarum curandum). Nazywali się też viales. 2. obok duunwirów najwyżsi urzędnicy w mu-nicypiach i koloniach.
Dostları ilə paylaş: |