Mała encyklopedia kultury antycznej

Lukrecjusze zob. Lucretii.

Lukullus przydomek rodu Licyniuszów (zob. Ltcinii).

Luna¹ mit. rzymska bogini księżyca, utożsa­miana z grecką Selene.

Luna² dziś Luni; miasto w Etrurii, .w pobliżu wybrzeża morskiego, na lewym brzegu rzeki Macra, przy via Aurelia. Kolonia rzymska od r. 177 p.n.e., stanowiła ważny punkt strategiczny w wojnach z Ligurami. W pobliżu znajdowały się słynne kamieniołomy marmuru, eksploato­wane głównie w okresie cesarstwa.

lunula (łac. dosł. mały księżyc) klejnot w kształ­cie półksiężyca używany jako ozdoba przez ko­biety i dzieci; sprzączka z kości słoniowej tego samego kształtu, noszona przez senatorów na trzewikach.

Luperca mit. starożytne bóstwo rzymskie, niekiedy identyfikowane z Acca Larentia- (zob.).

Luperkalie (Lupercalia) święta rzymskie ob­chodzone w lutym (łac. Februarius) ku czci bóstwa pasterskiego Fauna, który miał przydo­mek Lupercus (lupus wilk, arceo powstrzymuję), tzn. chroniący trzody przed wilkami. Święta te mające charakter oczyszczenia z win, obcho-•dzono składając ofiary w grocie Luperkal przy Palatynie, która miała być schronieniem wil­czycy, karmidelki Romulusa i Remusa. Po skończonych ofiarach kapłani, zwani Luperci obiegali wzgórze Palatyńskie, bijąc przechod­niów rzemieniami zrobionymi ze skóry zabitego na ofiarę kozła; obrzęd ten miał oczyszczać od zmazy, a kobiety miał zabezpieczać przed bez­płodnością.

Lupus 1. przyjaciel Marcjallsa, wymieniony wśród innych przyjaciół w jednym z utworów poety. 2. przydomek jednej gałęzi rodu Ruti-liuszów.

lupus in fabuła (łac. dosł. wilk w bajce) o wilku mowa, a wilk tuż; powiedzenie używane przysło­wiowo przez Rzymian: np. Plaut Stichus IV. l, 71; Cyceron, Epistulae ad Atticum XIII, 33.

Lupus Lentulus członek arystokracji rzymskiej z rodu Korneliuszów, princeps senatu w r. 131 p.n.e., wyszydzony w satyrze Lucyliusza.

Lurius (Marcus L.) rzymski namiestnik Sardy­nii w r. 40 p.n.e., walczył z Sekstusem Pompejuszem i został przez niego pokonany; dowodził również prawym skrzydłem floty Oktawiana w bitwie pod Akcjum w r. 31.

Luscii Luscjusze, ród rzymski pochodzenia plebejskiego. 1. Luscius Lanminus, komedio­pisarz rzymski, współczesny Terencjuszowi (II w. p.n.e.) i jego przeciwnik; prawdopodobnie m. in. tłumaczył komedię Menandra pt. Phasma. 2. Lu-

Luscus

432

lwia brama

duś L., stronnik Sulli w wojnie domowej i jego narzędzie przy proskrypcjach, skazany w r. 64 p.n.e. przez Juliusza Cezara.

Lnscus zob. Armii 2, 3.

Lusitania zob. Luzytania.

lustratio łac. oczyszczenie, ważny element w religii greckiej i rzymskiej. Moc oczyszczającą miały w wierzeniach starożytnych przede wszyst­kim ogień i woda. Oczyszczenie mogło dotyczyć jednostki, miasta, państwa lub pewnego zespołu ludzi, jak np. wojska, floty itp. W życiu codzien­nym oczyszczenia wymagało np. wejście do świą­tyni, dlatego w przedsionkach świątyni umiesz­czano w specjalnych naczyniach wodę, którą skra-piali się wchodzący za pomocą gałązki oliwnej lub laurowej. Podobnie wymagały oczyszczenia obcowanie ze zmarłym i udział w pogrzebie, oczyszczano także nowo narodzone dzieci. 1. wymagało również każde zabójstwo, bez względu na to, czy zostało popełnione słusznie czy nie. Morderca musiał wówczas przebłagać duszę za­bitego i bogów podziemnych. Powinien był wła­ściwie złożyć w ofierze własne życie, lecz zamiast tego ustanowiono ofiarę z zabitego barana lub świni, której krwią morderca musiał sobie umyć ręce. Oczyszczenie było również związane z mi­steriami i niektórymi ważnymi wydarzeniami w państwie. W Rzymie najbardziej znane było /. populi Romani, ustanowione przez Serwiusza Tuliusza, tzn. oczyszczenie całego narodu rzym­skiego, które odbywano zawsze po zakończeniu cenzusu. Uroczystości te odbywały się na Polu Marsowym, a na ofiarę składano świnię, barana i wołu, tzw. Suovetauri!ia. Odbywało się to, podobnie jak sam cenzus, co 5 lat. Poza tą naj­ważniejszą /. znane były jeszcze /. exerdtus ter-restrts — oczyszczenie wojska lądowego z okazji jego wymarszu lub powrotu z wojny, oraz /. cias-sium — przed odjazdem floty. Składano wówczas także zwierzęta na ofiarę.

lustrom łac. ofiara oczyszczająca składana przez kapłanów rzymskich w czasie głównej lustratio populi Romani; w przenośni — okres pięcioletni, ponieważ .to oczyszczenie wraz z cen­zusem (zob. census) odbywało się co 5 lat.

Lutatii Lutacjusze, ród rzymski pochodzenia plebejskiego. 1. Całus Lutatius Catulus, konsul w r. 242 p.n.e., pokonał wiosną następnego roku flotę kartagińską przy Wyspach Egackich, zmu­szając przez to wroga do zawarcia pokoju. 2. Quintus 1. Catulus Cerco, brat poprzedniego, konsul z r. 241 p.n.e., zwycięzca Palisków, na­miestnik Sycylii, zmarł w r. 236 jako cenzor. 3. Caius 1. Catulus, konsul z r. 220 p.n.e., wal­czył z Galami w północnej Italii, prawdopo­dobnie w r. 219 dostał się do niewoli i pozostał tam do r. 203. 4. Quintus 1. Catulus, konsul z r. 102 p.n.e., brał udział w obronie Italii przed najazdem Germanów; w następnym roku z po­mocą Mariusza pokonał Cymbrów pod Yercelle. Po odbyciu triumfu wzniósł świątynię na cześć bogini Fortuny, dla siebie zaś wybudował wspa­niały pałac na Palatynie. Był znakomitym mówcą i pisarzem, wiadomo, że napisał pamiętnik o swoim konsulacie i o wojnie z Cymbrami, zachowały się też dwa jego epigramy. Jako zwo­lennik obozu optymatów, był przeciwnikiem Mariusza, w r. 87 popełnił samobójstwo, aby nie wpaść w jego ręce. 5. Quintus 1. Catulus Capitolinus, syn poprzedniego, wraz z Pompeju-szem zwalczał popularów w r. 78 i 77 p.n.e. Był jednym z sędziów w procesie Werresa. Konsekrował nowo odbudowaną świątynię Jo­wisza Kapitolińskiego (po jej spaleniu się w r. 83), stąd pochodzi jego przydomek. Zmarł w r. 61. 6. Lutatius (Luctatius, Lactantius) Placidus, gra­matyk rzymski z V lub VI w. n.e., autor scholiów do Tebaidy Stacjusza oraz streszczeń Metamorfoz Owidiusza. Zapewne różny od Placidusa, autora glos do Plauta.

Lutetia Parisiorum dziś Paris, poł. Paryż;

główne miasto plemienia galickiego Parisii, położone na wyspie rzeki Sekwany.

Lutorius zob. Ciutorius.

Lusorius gramatyk i epigramatyk rzymski z początku VI w. n.e. Zachowało się około 100 jego epigramów, pisanych w różnych metrach, najczęściej dystychem elegijnym.

luxus (albo luxuria) łac. zbytek, przepych. W pierwszych wiekach istnienia państwa rzym­skiego wiele ustaw (tzw. leges sumptuariae) ograniczało zbytek zamożnych warstw społe­czeństwa (zob. lex Oppia, lex Fannia, lex Didia). Ostatnia tego rodzaju ustawa pochodzi z cza­sów Augusta (lex lulia sumptuaria).

Luzytania (Lusitania) dziś Portugalia; za­chodnia prowincja w Hiszpanii między rzekami Durius i Tagus, oddzielona od Hispania Beatica rzeką Anas.

lwia brania monumentalna brama w murach pbronnych zamku mykeńskiego, zbudowana na początku XIV w. p.n.e. z czterech ogromnych bloków. Blok nadproża dźwiga trójkątną płytę kamienną (wys. 2,90 m, szer. 3,66 m, grub. 0,61 m)

Łyajos_______________________433__________________________Lyg.

ozdobioną płaskorzeźbą przedstawiającą dwie 21 lat; do r. 552 brał udział w życiu politycznym, lwice w układzie heraldycznym, oparte przednimi sprawując wysokie urzędy, następnie poświęcił łapami o dwa ołtarze u podstawy kolumny się twórczości literackiej. Zachowały się dwa jego wznoszącej się między nimi. Motyw ikonogra- pisma: Perl archon tes Kamajon poUtejas (O urzę-ficzny płaskorzeźby jest pochodzenia minoj- dach rzymskich), oparte na zaginionych dziełach skiego. Nigidiusza i Labeona; Per i diosemejon (O zna-

Lyajos (gr.; tac. Lyaeus; od gr. ly5 rozwią- kach niebieskich), zawierające wykład o wróżbach żuję, uwalniam) przydomek Dionizosa, boga augurów. W wyciągu znamy pismo Perl menon wina, uwalniającego ludzi od trosk i zmar- (O miesiącach). twieó. Łyd- zob. Lid-.

łychnos zob. lampy. Lyg- zob. Lig:

Lydos Joannes Laurentius (ur. ok. r. 490 n.e.). Łyk- zob. Lik:

rodem z Lidii, przybył do Konstantynopola mając Lys- zob. Lis:

28 — Mała encyklopedia kultury antycznej

Ł

łacina (z łac. lingua Latina) język starożytnych mieszkańców Lacjum, potem język starożytnego Rzymu, z bogatym piśmiennictwem, które prze­trwało długie wieki po upadku imperium rzym­skiego i zagładzie narodu. Ł. należy do języków indoeuropejskich. Okres archaiczny /. obej­muje początki literatury, od Liwiusza Andronika do I w. p.n.e., a więc twórczość poetów: Newiusza, Enniusza, Plauta, Terencjusza, oraz prozaików: Katona Starszego i in.; okres /. złotej lub klasycznej obejmuje I w. p.n.e., głównymi przedstawicielami są: Wergiliusz, Ho­racy, Owidiusz, Cyceron, Cezar, Sallustiusz, Liwiusz; okres tzw. srebrnej /. trwa od Ty-beriusza do Trajana (r. 14-117 n.e.), najwięk­szymi poetami są: Juwenalis, Marcjalis, Lukan, prozaikami: Kwintylian, Pliniusz, Seneka, Tacyt, Petroniusz Arbiter (który przechował właści­wości mowy ludowej); okres archaizujący /. (r. 117-180 n.e.) cechuje upodobanie do wy­razów archaicznych w literaturze, której naj­ważniejszymi przedstawicielami są Apulejusz i Geliusz; okres obejmujący koniec starożytności i początki średniowiecza jest to /. dziczejąca (latinitas medii aevi) na skutek przenikania do języka literackiego zwrotów i wyrażeń języka ludowego oraz przenikania miejscowych cech dia­lektycznych na poszczególnych terenach, w Galii, Hiszpanii, Afryce itd. Najdłużej zachowują czy­stość języka pisarze chrześcijańscy, jak Tertulian, Laktancjusz i św. Augustyn. W średniowieczu /. jest językiem kościoła, nauki i administracji państwowej. Humaniści próbują wracać do 1. klasycznej, naśladując język Cycerona. Jako język dyplomacji /. utrzymuje się do czasów Ludwi­ka XIV, potem wypiera ją język francuski. W Polsce i na Węgrzech /. była językiem warstw wykształconych do końca. XVIII w. Ł. używana przez starożytnych Rzymian dzieliła się na:

sermo urbanus, tzn. język warstw wykształconych stolicy, oraz na lingua yulgaris lub sermo rus-ticus, tzn. /. używaną przez lud miejski i wiejski.

łaźnie (gr. balaneja, thernug, łac. balneae, thermae) w Grecji istniały urządzenia kąpielo­we przy domach prywatnych oraz przy gimnazjo-nach; w okresie hellenistycznym były również publiczne zakłady kąpielowe. W Rzymie, w mia­stach italskich i w prowincjach istniały prywatne balneae prowadzone przez przedsiębiorcę-dzier-żawcę, conductor, który ściągał opłaty dla właści­ciela, oraz miejskie, z których opłaty, zw. vecti-galia, przechodziły na rzecz gminy. Słynne rzymskie termy powstały na wzór greckich urządzeń kąpielowych przy gimnazjonacb, gdzie jednakże kąpiele stanowiły jedynie dodatek do urządzeń sportowych. Ł. greckie i rzymskie składały się z następujących części: a) szatnia, gr. apodyterion; b) sala, w której robiono ma­saże i nacierano ciało olejkami, gr. alejpttrion, łac. unctorium; c) sala z basenami z zimną wodą, gc.psychrolusion, łac. frigidarium; d) sala ogrzana, łac. tepidarium, stanowiąca przejście do ciepłych, a raczej gorących kąpieli, łac. caldarium; e) par-nie, gr. pyriatfrion, łac. laconicum (zob.) lub su-datlo. Stosowano polewanie zimną wodą przez niewolników, potem wprowadzono prysznice. Termy były poza tym wyposażone w westibule, sale wypoczynkowe, boiska sportowe, bufety, biblioteki. W termach rzymskich skupiało się żyde towarzysko-kulturalne, toczono dysputy filozoficzne, poeci odczytywali swoje utwory. Największe termy powstały w okresie cesarstwa:

termy Agryppy, termy Tytusa, Domicjana, Tra­jana, Karakalli, Dioklecjana, Konstantyna. Gma­chy term odznaczały się wspaniałą architekturą, artystycznym urządzeniem wnętrz (malowidła ścienne, mozaikowe posadzki, rzeźby). Z term mogli korzystać wszyscy obywatele bez względu

łucznicy

435

luk tryumfalny

na przynależność klasową czy stan majątkowy. Dowodem łaski cesarza bywało zezwolenie na bezpłatne korzystanie z /. przez ustalony okres czasu.

łucznicy (gr. toksótaj, łac. sagittarii) stanowili szczególnie ważny rodzaj broni w wojsku egip­skim, jak świadczy o tym hieroglif na określenie wojska, przedstawiający klęczącego łucznika. Podobna jest rola /. u Asyryjczyków, Hyksosów, Scytów i innych plemion koczowniczych na pół­nocy i wschodzie. Mieszkańcy Krety słynęli jako wyborni /. W Grecji epoki mykeńskiej łukowi dawano pierwszeństwo przed lancą. Później łuk służył myśliwemu jako główne narzędzie łowów, znajdując z czasem coraz większe zastosowanie w wojsku greckim. W Atenach każdy statek wojenny w bitwie pod Salaminą (r. 480 p.n.e.) wyposażony był w czterech /., a w bitwie pod Platejami (r. 479 p.n.e.) brało udział 300 /. attyckich. Każda z dziesięciu fyl dostarczała pewnej liczby /., którzy stanowili ochronny garnizon wojskowy miasta. Rolę porządkowej policji

ateńskiej pełnili /. formowani spośród Scytów i Traków, wyróżniających się wysokim wzrostem i charakterystycznym strojem narodowym. Do policji tej werbowano również kreteńczyków, którzy znajdowali się także w najemnych woj­skach greckich w armii perskiej. Ł. kreteńscy odgrywali ważną rolę w wojnach Filipa II Ma­cedońskiego, Aleksandra Wielkiego i diadochów. W czasach hellenistycznych uczono efebów umiejętności strzelania z łuku. Rzymianie posłu­giwali się /. w wojsku, począwszy od II wojny punickiej (r. 218 - 202), później formowali z nich specjalne oddziały.

luk (gr. tókson, łac. arcus) broń znana Gre­kom od najdawniejszych czasów. Chętnie uży­wany do polowania, toteż stanowił także atrybut bóstw patronujących myślistwu. Ł. sporządzano z dwu rogów zwierzęcych spojonych ze sobą nasadami, strzały — z trzciny i drewna, a cię­ciwę ze ścięgien zwierzęcych, z włosia końskiego lub z rzemienia.

luk tryumfalny zob. tryumfalny luk.

M

M. zob. Marcus.

M', zob. Mamuś.

Ma mit. kappadocka bogini, utożsamiana przez Greków z boginią wojny, Enyo, a później w Rzymie z Belloną.

Maccius PIautus zob. Plant.

Maccus postać z farsy atellańskiej: głupi żarłok. Zob. Atellanae fabulae.

Macedonia (Makedonia) kraj położony na północ od Tesalii, na wschodzie oddzielony rzeką Strymon od Tracji, na zachodzie grani­czący z Illirią, a na północy z Pajonią. Gleba urodzajna, głównym bogactwem — lasy. W gó­rach wydobywano złoto i srebro. Ludność spo­krewniona z Grekami, powstała z pomieszania plemion greckich (przede wszystkim tesalskich) z plemionami illiryjsko-trackimi. Narzecze ma­cedońskie zbliżone do tesalskiego. W ustroju społeczno-politycznym do IV w. p.n.e. zacho­wały się cechy z czasów homeryckich. Naczelna władza należała do króla, opierającego swe pa­nowanie na wojskowo-rodowej arystokracji. Pod­stawową większość ludności stanowili pasterze i rolnicy. Część ludności trudniła się wyrębem lasu, wytapianiem smoły, górnictwem, mieszkańcy wybrzeży — rybołówstwem i handlem. W epoce klasycznej M. nie odegrała prawie żadnej roli politycznej. Wzrost znaczenia datuje się od wojny peloponeskiej. Za panowania Archelaosa (413 - 399 p.n.e.) M. zajmowała już poważne miejsce wśród państw greckich. Twórcą mocar­stwa macedońskiego stał się Filip II (359 - 336), reformator wojska (stworzenie falangi) i systemu pieniężnego (wprowadzenie bimetalizmu). Filip opanował wybrzeże macedońsko-trackie zajęte przez kolonie greckie, zdobył Amfipolis, Pydnę i Olint oraz złotodajne obszary górskie Panga-jon. Jednocześnie rozpoczął ingerencję w sprawy greckie, do czego pretekst dala mu tzw. wojna

święta (355 - 346) między Fokijczykami i Teba-nami. W r. 338, po bitwie pod Cheroneą, Filip opanował Grecję. Odtąd M. stała się decydującą siłą w świecie helleńskim. Po śmierci Filipa nastąpił okres dążeń antymacedońskich w Grecji zakończony przez Aleksandra W. zburzeniem Teb i rozgromieniem przeciwników hegemonii mace­dońskiej. Po śmierci Aleksandra i zakończeniu walk między jego wodzami panowanie w M. dostało się potomkom Antygonosa Monophtal-mosa. Odrodzenie M. nastąpiło za panowania Antygonosa Gonatasa (283 - 239). Następni kró­lowie M. prowadzili przewlekłą walkę z Egiptem i Syrią o hegemonię nad miastami greckimi i wyspami Morza Egejskiego. Ptolemeusze dla osłabienia M. popierali związki i dążenia anty-macedońskie w Grecji. Jedną z prób oderwania Grecji od M. była wojna lamijska w latach 323 --322, zakończona zwycięstwem Antypatra Ma­cedońskiego. W III w. wyrosło dla M. nowe niebezpieczeństwo ze strony Rzymu. Zawładnię­cie Illirią przez Rzymian naruszyło interesy M. i doprowadziło do pierwszego starcia z Rzymem (pierwsza wojna macedońska, 215-205), zakoń­czonego częściowym odzyskaniem wpływów w II-lirii przez M. Wskutek sojuszu z Syrią i dzięki poparciu Związku Achajskiego znaczenie M. poczęło wzrastać. Rzym, obawiając się dalszego wzrostu potęgi Af., doprowadził do U wojny z M. (200-197), zakończonej klęską Filipa V i przyznaniem wolności miastom greckim. Do­piero jednak trzecia wojna macedońska i klęska Perseusza pod Pydną w r. 168 pozbawiły M. samodzielności. Terytorium M. zostało podzie­lone na 4 okręgi uznane przez Rzymian za samo­dzielne. Jednakże nie wolno im było pozostawać we wzajemnym kontakcie. W r. 148, po stłumieniu powstania Andriskosa. M. została zamieniona w prowincję rzymską.

Macedoniusz

437

Macedoniusz zob. Makedonios. macedońskie wojny zob. Macedonia. macellum łac. (od •gr. mdkellon jatki, targ mięsny) hala targowa, gdzie sprzedawano mięso j inne artykuły żywnościowe. W Rzymie wybu­dowano w r. 179 p.n.e. na wschód od Forum pierwszą tego rodzaju halę, którą później zastą­piło m. Livlae, wybudowane za Augusta na Eskwilinie, w pobliżu ogrodów Mecenasa. W r. 59 n.e. wybudowano tzw. m. magnum na wzgórzu Caelius.

Macer przydomek rodu Licyniuszów (zob. Licmii) i Bebiuszów (zob. Baebii). 1. Calus Licinius M. zob. Licmii. 2. Calus Licinius M. Calvus zob. Ca/wy (Caws Licinius Macer).

3. Aemilius M. z Werony, poeta, przyjaciel Wergiliusza i Owidiusza, autor poematów dy­daktycznych: zoologicznego Ornithogonia (o pta­kach) oraz dwu medycznych: Theriaka (O uką­szeniach przez dzikie zwierzęta) i De herbis (o ziołach). Z utworów -tych posiadamy garść fragmentów. M. wzorował się na aleksandryj­skich poetach greckich (m.in. na Nikandrze).

4. Pompeius M; bliski przyjaciel Owidiusza, to­warzysz jego podróży do Azji Mn. i Sycylii. Owidiusz wspomina o jego poemacie opiewają­cym przedhomerowe dzieje i nazywa go poetą iliadzkim (Iliacus). M. napisał tragedię Medea, która była prawdopodobnie grecką przeróbką Medel Owidiusza; zachowało się z niej kilka wierszy (u Stobajosa). Pisał też wiersze w języku greckim, w Antologii Palatyńskie] zachowały się jego dwa greckie epigramaty. Prawdopodobnie identyczny z Pompejuszem M., któremu August powierzył kierownictwo biblioteki. 5. M. Flori-dus z X w. n.e., autor poematu De viribus her-barum (O mocy ziół).

Macestus zob. Makestos.

Machaerus zob. Machajrus.

Machajrus (łac. Machaerus, dziś Szirbet el-Mu-kawer albo Mukaur, Mkaur) ważna twierdza graniczna w Palestynie w pobliżu rzeki Amon (dziś Wadi el-Mudżib), na wschód od Morza Martwego.

Machanidas tyran Sparty po śmierci Kleo-menesa m, zginął w r. 208 pn.e. w bitwie pod Mantyneją, zwyciężony przez Filopojmena, na­czelnika Związku Achajskiego.

Machaon mit. syn Asklepiosa, lekarz-chirurg, jeden z bohaterów Iliady; razem z bratem, Podalejriosem, opatrywał i leczył Greków wal­czących pod Troją, m.in. wyleczył z ran Mene

laosa. Wg podań pohomerowych był jednym z wojowników greckich ukrytych w koniu tro­jańskim. Wg innych wersji zginął pod Troją z ręki Eurypytosa, a dało jego przewiózł Nestor do Gerenii. Znajdowała się tam świątynia M.

machiny wojenne po raz pierwszy w starożyt­ności zastosowano m. w. na Sycylii. Dionizjos Starszy, tyran Syrakuz, szykując się do rozprawy z Kartaginą i pragnąc wzmocnić swoje wojsko potężniejszą bronią zaczepną, ogłosił w r. 399 p.n.e. konkurs wśród inżynierów świata staro­żytnego. Skonstruowane przez nich m. zostały użyte w r. 397 przy oblężeniu Motye, przeciwko flocie Himilkona. Wkrótce urządzenia te stały się znane w całej Grecji. Źródła epigraficzne po­zwalają stwierdzić, że w ateńskim arsenale już od r. 350 przechowywane były katapulty i po­ciski do nich. W okresie wojen hellenistycznych prawie wszystkie miasta zależnie od swego zna­czenia posiadały większe lub mniejsze arsenały. Wiemy, że w r. 149 p.n.e. Kartagińczycy wydali Rzymianon m. miotające w ilości ok. 2000. Najszersze zastosowanie m. w. znalazły przy zdobywaniu miast,, co wiąże się szczególnie z po­staciami Aleksandra Macedońskiego i Demetriosa Poliorketesa. Znajomość m. w. przejęli od Greków Rzymianie. Dokładne opisy m. w. przekazali:

Heron z Aleksandrii, Pilon z Bizancjum i Witru-wiusz. Af. w. dzielimy na m. miotające (zob. tonnenta) i m. oblężnicze (zob. turris).

Machon z Koryntu (lub Sikionu), komediopi­sarz grecki z Ul w. p.n.e. i autor chreji (zob.), nauczyciel Arystofanesa z Bizancjum.

Machorones zob. Makrono-wie.

Macistus, Macistum zob. Makistos.

Macomada (Macomades) 1. miejscowość na północnym wybrzeżu Afryki, nad Wielką Syrtą. 2. miejscowość nad Małą Syrtą, niedaleko Thaenae. 3. miejscowość w Numidii; prowadzi­ła tędy droga z Cyrty (Cirta) do Theveste.

Macra (dziś Magra) rzeka wypływająca z Ape­nin i wpadająca do Zatoki Ligustyńskiej. Wraz z Rubikonem tworzyła granicę między Italią a Callia Cisalpina.

Macri Campi wieś niedaleko Mutiny, do cza­sów Nerona słynna z targów na bydło.

Macrianus 1. M. Fuhius, jeden z tzw. trzy­dziestu tyranów (zob.) za panowania Galiena;

w r; 261 pokonany przez Domicjusza Aurelia-nusa. 2. przydomek rodu Bebiuszów (zob. Baebii).

Macrinus (Marcus Opellus—lub Opilius—

Macro

438

Maenii

Severus M.) cesarz rzymski w latach 217-218. Za Karakalli uzyskał liczne godności, wreszcie zosta) prefektem pretorianów. Ogłosił się cesa­rzem po zamordowaniu Karakalli. Zawarł pokój z Fartami i próbował złagodzić ciężary podat­ków nałożonych przez poprzedniego cesarza, nie zyskał jednak uznania senatu, nie cieszył się też sympatią w wojsku, ponieważ zarządził ograniczenie żołdu. Został zabity w Chaikedonie w walce z Heliogabalem, którego legiony ogło­siły cesarzem.