Magistratura məRKƏZİ

M Ü N D Ə R İ C A T

Giriş		4
Fəsil I.	Beynəlxalq birja ticarətinin formalaşması amilləri və reallaşması xüsusiyyətləri
1.1.	Birja ticarətinin formalaşması və fəaliyyətinin səciyyəvi cəhətləri	7
1.2.	Beynəlxalq birja ticarətinin məqsədi, vəzifələri və praktiki xüsusiyyətləri	22
1.3.	Dünya ticarətində birjaların yeri və rolu	31
Fəsil II.	Dünya neft və neft məhsulları bazarı
2.1.	Dünya neft və neft məhsulları ticarətinin müasir vəziyyəti	43
2.2.	Beynəlxalq neft birjalarında kommersiya sövdələşmələrin formaları	47
2.3.	Neft İxracatçısı Ölkələri Təşkilatının (OPEK) dunya neft birjalarındakı qiymət dəyişmələrinə təsiri	56
Fəsil III.	Beynəlxalq birjalarda Azərbaycan nefti və neft məhsulları ticarəti
3.1.	Azərbaycanın karbohidrogen resursları potensialı və milli neft strategiyası	61
3.2.	Azərbaycan neft və neft məhsullarının beynəlxalq birjalarda ticarəti	70
3.3.	Beynəlxalq neft birjaların ticarətin inkişaf perspektivləri	74
Nəticə və təkliflər		85
İstifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısı		87
Резюме		91
Summary		92

GİRİŞ
Mövzunun aktuallığı: Şaxələnmiş qlobal iqtisadi proseslər beynəlxalq birja fəaliyyətinin təməlini qoymaqla, onu iqtisadiyyatın genişlənmiş ən mühüm təbəqələrində mövcud rolunu təmin etmişdir. Bu hərəkətlilik isə öz növbəsində qeyd olunan münasibətləri qlobal səviyyədə dərinləşdirərək, dövlətlərarası qarşılıqlı fəaliyyətin rolunu artırmışdır. Yaşadığımız zamanda beynəlxalq birja fəaliyyəti ölkələr arası ticari münasibətləri normasına salmağı bacarmışdır. Yarandığı dövürdən müxtəlif inkişaf mərhələləri keçərək, zamanla dahada inkişaf etmiş bu münasibətlər İEÖ-də daha səciyyəvi cəhətləri ilə fərqlənməyi bacarmışdır. Beləki hazırda mü tip münasibətlərin hansı dərəcədə önəm kəsb etdiyini anlamaq üçün, dünya üzrə aparılan birja sövdələşmələrinin həcminə nəzər salmaq kifayət edər. Məhz bu amillər nəzərə alınaraq birja sahəsində uzun tarixi təcrübəsi olan dövlətlərin praktikasının öyrənilməsi və tətbiqi vacib əhəmiyyət kəsb edir. Mövcud reallıqlar nəzərə alınaraq beynəlxalq dərəcədə önəmli birjaların fəaliyyət göstərdiyi dövlətlərin (ABŞ, Yaponiya, Almaniya və s.) tarixi təcrübəsi öyrənilməli, daha da inkişaf etdirilməli və uğurlu şəkildə tətbiq edilməsi vacibdir. Azərbaycanda Respublikasıda qlobal iqtisadi maşının bir detalı olmaqla, bu münasibətlərdən kənar qalmamalı və özünün iqtisadi potensialını birjalar vasitəsi ilə dahada irəli aparması aktuallığını daima qorumalıdır.