Maxmudov n. M., Hakimov h. A. Makroiqtisodiy tahlil

 
 

---

37 
5.3. Modellashtirish ob’ektlarining tahliliga yondashuv asoslari. 
Ob’ektli va funksional yondashuv 
Bunda asosan ob’ekt to‘g‘risida quyidagilarni aniqlashimiz va 
tasavvur qilishimiz zarur: boshqaruv ob’ektining elementlari, ularning 
o‘ziga xos xususiyatlari va faoliyat ko‘rsatish usullari, boshqariladigan va 
boshqarilmaydigan parametlari, moddiy – material oqimda ob’ekt 
elementlarining o‘zaro bog‘liqliklari va bu bog‘liqliklar xususiyatlari, 
faoliyat natijasida erishilgan natijalar strukturasi va dinamikasi asosida 
ob’ekt strukturasi va uning faoliyat dinamikasini aniqlab olish va 
modellash tahliliga X– ob’ektning kirishi, R – qayta ishlash yoki boshqa 
energiyaga almashtirish, 
ob’ekt chiqishi shartlari asosida 
yondashiladi. 
Agar ikkita ob’ektlar o‘rtasida qandaydir o‘xshashlik mavjud bo‘lsa, 
bu ob’ektlarning birini original va ikkinchisini esa model sifatida 
qarashimiz mumkin. Original sifatida qabul qilingan iqtisodiy ob’ektni 
vektor ko‘rinishidagi 
x(t)
kirishga va vektor ko‘rinishidagi 
y(t)
chiqishiga 
ega bo‘lgan o‘zgartiruvchi deb qabul qilinsa, uning ustida aktiv 
eksperimentlar o‘tkazib, kirishdagi o‘zgarishlar chiqishda qanday natija 
berishini oldindan aytish mumkin.
Originalning biz o‘rganmoqchi bo‘lgan xususiyatlarining matematik 
modeli harflar, sonlar, matematik belgilar asosida tuzilgan formulalar, 
tenglamalar yordamida beriladi va ob’ektning matematik modeli deyiladi. 
Iqtisodiy ob’ektning dinamik modeli strukturali funksional model 
hisoblanadi. Chunki unda ob’ektning tuzilishi va funksiyasi qayd etilgan 
bo‘ladi. Iqtisodiy ob’ektning elementlari funksiyasi uni ma’lum bir 
holatga olib kelish emas, balki chiqishda kerakli natijalarni olishdan 
iboratdir. Shuning uchun ham har bir ob’ekt elementining funksiyasi x
i
ni 
ga aylantirishdan iboratdir. 
 
Umuman olganda iqtisodiy ob’ektning kirishi va chiqishi vaqt 
bo‘yicha uzluksiz va diskret funksiya bo‘lib, ularning o‘zaro bog‘liqligi 
uzluksiz va diskret modellar orqali ifodalanadi. 
 

Y
 
Y
R
X












)
,
1
(
m
i
x
i

)
,
1
(
n
i
y
i

x
R
y


---

38