Mehnat va ish haqini hisobga olishning asosiy vazifalari Mehnatga oid munosabatlarni tartib solish

Muomalalarni aks ettirish

T/r	Xo‘jalik operatsiyalarining mazmuni	Summa, ming so‘mda	Debet	Kredit
1.	Topshiriq-majburiyat bo‘yicha hisoblangan qarz aks ettirildi	600	4710	6990

2.	Kredit bo‘yicha qarzni so‘ndirish maqsadida xodimdan (har oyda) ushlab qolingan summalar aks ettirildi	150	6710	4710
3.	Qarzni so‘ndirish hisobiga savdo tashkilotiga (har oyda) o‘tkazilgan summalar aks ettirildi	150	6990	5110

2. variant. Korxona uning xodimi tomonidan kreditga sotib olingan tovar qiymatini savdo tashkilotiga bankning krediti hisobiga to‘liq qaytaradi:

   
   

Muomalalarni aks ettirish

T/r	Xo‘jalik operatsiyalarining mazmuni	Summa, ming so‘mda	Debet	Kredit	Yozuvlarni tasdiqlovchi hujjatlar
1.	Kredit olindi	600	5110	6810	Kredit shartnomasi
2.	Tovar qiymati savdo tashkilotiga to‘landi	600	6990	5110	To‘lov topshiriqnomasi, bank ko‘chirmasi
3.	Kreditga sotilgan tovar bo‘yicha xodimning qarzi aks ettiriladi	600	4710	6990	Buxgalteriya hisob- kitobi
4.	Kreditni qaytarishga yo‘naltiriladigan ish haqi summasi aks ettiriladi (har oyda)	150	6710	4710	Ish haqini hisoblash qaydnomasi
5.	Kreditni qaytarish hisobiga ushlab qolingan summalarning o‘tkazilishi (har oyda)	150	6810	5110	To‘lov topshiriqnomasi, bank ko‘chirmasi

O‘zR FKning 790-moddasi ham pul mablag‘lari bilan, ham boshqa mulk buyumlari bilan qarz berish va olish imkoniyatini beradi. Bunda O‘zR FKning 734- 735-moddalariga ko‘ra qarz shartnomasi bo‘yicha pul mablag‘lari qarz oluvchiga ular tomonidan qarz summasidan foizlar to‘lanishi yoki to‘lanmasligi sharti bilan berilishi mumkin. Qarz summasi miqdori, qaytarish tartibi va muddatlari hamda ushbu summadan foizlar to‘lash qarz shartnomasida majburiy belgilab qo‘yilgan bo‘lishi kerak.

Qarz olish xodimning qarz yoki ssuda so‘ralish sabablari ko‘rsatilgan holda

korxona rahbari nomiga iltimosnomasi (arizasi) asosida rasmiylashtiriladi. Qarz yoki ssuda berish to‘g‘risidagi qarorni korxona rahbari mustaqil ravishda qabul qiladi (agar mulkdorga tegishli vakolat berilgan bo‘lsa).

Xodimga qarz yoki ssuda berish to‘g‘risida qaror qabul qilingan taqdirda xodim yozma shaklda uni qaytarish to‘g‘risida majburiyatnoma (qarz shartnomasi) tuzadi.

Agar qarz shartnomasining predmeti bo‘lib buyumlar hisoblansa, unda qarz oluvchiga buyumlarni berishda ularga bo‘lgan mulk huquqi qarz oluvchiga o‘tadi hamda ushbu operatsiyani buxgalteriya hisobida aks ettirishda buyumlarni qarz beruvchining balansidan hisobdan chiqarish lozim.

Korxona xodimlariga berilgan qarzlar bo‘yicha operatsiyalar aks ettirish

Xo‘jalik operatsiyalarining mazmuni	Debet	Kredit
Pul ko‘rinishidagi qarz
Xodimga berilgan qarz summasi	4720-“Berilgan qarzlar bo‘yicha xodimlarning qarzi”	5110-“Hisob-kitob schyoti”
Qarzni qaytarish	5110-“Hisob-kitob schyoti”; 6710-“Mehnat haqi bo‘yicha xodimlar bilan hisoblashishlar”	4720-“Berilgan qarzlar bo‘yicha xodimlarning qarzi”
Qarz bo‘yicha foizlar	4830-“0linadigan foizlar”	9530-“Foizlar ko‘rinishidagi daromadlar”
Qarz bo‘yicha foizlarning kelib tushishi	5110-“Hisob-kitob schyoti”; 6710-“Mehnat haqi bo‘yicha xodimlar bilan hisoblashishlar”	4830-“0linadigan foizlar”
Natura ko‘rinishidagi qarz (materiallar misolida)
TMQ haqiqiy qiymatining hisobdan chiqarilishi	9220-“Boshqa aktivlarning chiqib ketishi”	1000-"Materiallar" guruhi hisobvaraqlari
TMQning qarz sifatida berilishi	4720-“Berilgan qarzlar bo‘yicha xodimlarning qarzi”	9220-“Boshqa aktivlarning chiqib ketishi”
QQS hisoblandi	4720-“Berilgan qarzlar bo‘yicha xodimlarning qarzi”	6410-“Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarz (turlari bo‘yicha)”

37-jadval

Korxona xodimiga qarz berish

T/r	Xo‘jalik operatsiyalarining mazmuni	Summa, ming so‘mda	Debet	Kredit
1.	Qarz berish aks ettirildi	1500	4720	5110
2.	Qarzning ish haqidan ushlab qolinishi	1500	6710	4720

Xodim korxona rahbariyatiga unga 6 oy muddatga foizsiz 1500000 so‘m miqdorida qarz berishni so‘rab murojaat qildi.

4730-“Moddiy zararni qoplash bo‘yicha xodimlarning qarzi” hisobvarag‘ida korxona xodimi tomonidan pul mablag‘lari va tovar-moddiy qiymatliklarning kamomadi va talon-taroj qilinishi, yaroqsizlik natijasidayetkazgan moddiy zararni qoplash bo‘yicha hisob-kitoblar, shuningdek boshqa turdagi zararlarni qoplash bo‘yicha hisob-kitoblar hisobga olinadi. Moddiy zararni qoplash bo‘yicha qarzlar hisobi “Inventarizatsiya jarayonida aniqlangan mol-mulk kamomadi va ortiqchasining buxgalteriya hisobi va soliqqa tortish tartibi to‘g‘risida”gi nizom va 21-son BHMSga muvofiq yuritiladi.

4730-“Moddiy zararni qoplash bo‘yicha xodimlarning qarzi” hisobvarag‘i aybdor shaxslardan undirilishi lozim bo‘lgan summalarga 5910-“Kamomadlar va qiymatliklarning buzilishidan yo‘qotishlar” schyoti bilan korrespondentsiyada debetlanadi.

4730-“Moddiy zararni qoplash bo‘yicha xodimlarning qarzi” hisobvarag‘ining kreditida, to‘langan to‘lovlar summasiga pul mablag‘larini hisobga oluvchi hisobvaraqlar va moddiy zararni qoplash uchun mehnat haqidan ushlab qolinadigan summaga 6710-“Mehnat haqi bo‘yicha xodimlar bilan hisoblashishlar” schyoti bilan korrespondentsiyada yozuvlar amalga oshiriladi.