MersiN İLİ potansiyel yatirim konulari araştirmasi

Tablo 115: Dış Ticaret Hacminin Gelişimi (Milyon USD)

Yıllar	Mersin	Akdeniz Bölgesi	Türkiye	Mersin'in Akdeniz Bölgesi İçindeki Payı (%)	Mersin'in Türkiye İçindeki Payı (%)
2002	483.5	3,052.0	87,612.9	15.84	0.55
2003	770.1	4,159.1	116,592.5	18.52	0.66
2004	839.3	5,662.0	160,706.9	14.82	0.52
2005	1,027.0	6,564.8	190,250.6	15.64	0.54
2006	1,240.7	8,060.9	225,110.8	15.39	0.55
2007	1,625.9	10,979.4	277,334.5	14.81	0.59
2008	2,032.5	13,267.0	333,990.8	15.32	0.61
2009	1,738.4	11,124.7	243,071.0	15.63	0.72
2010	2,262.8	14,511.7	299,427.6	15.59	0.76
2011	2,576.2	18,923.6	375,748.5	13.61	0.69
2012	2,440.6	18,630.6	389,006.9	13.10	0.63

Kaynak: TÜİK

Mersin’in Akdeniz Bölgesi dış ticaret hacmi içindeki payı 2002 yılında %15.8 iken 2012 yılında %13.1’e gerilemiş, Türkiye dış ticaret hacmi içindeki payı ise 2002 yılında %0.55 iken 2012 yılında %0.63’e yükselmiştir. Mersin’in Türkiye dış ticaret hacmi içindeki payındaki gelişmeler Grafik 44’de görülebilir.

Grafik 44: Dış Ticaret Hacminin Gelişimi

Mersin ili dış ticaret dengesi açısından incelendiğinde; dış ticaret fazlası veren ve net ihracatcı konumunda bir il olduğu dikkat çekmektedir. Nitekim Mersin 2012 yılında 182 milyon USD dış ticaret fazlası vermiştir. 2002 yılında 156.4 milyon dolar olan Mersin’in dış ticaret fazlası 2006 yılında 309.5 milyon USD’ye yükselmiş daha sonra düşerek 2008 yılında 119.3 milyon USD’ye kadar gerilemiştir. 2009 yılında son 11 yılın en yüksek değeri olan 358.9 USD’ye çıkan dış ticaret fazlası daha sonra gerileyerek 2010 ve 2011 yılında 102 milyon USD civarında gerçekleşmiştir. 2002-2012 döneminde Akdeniz Bölgesi ve Türkiye dış ticaret dengesi ise negatiftir. Akdeniz Bölgesi sadece 2003 yılında dış ticaret fazlası verirken diğer yıllarda dış ticaret açığı vermiştir. Türkiye geneli için tüm yıllarda dış ticaret dengesi açık vermiştir. Dış ticaret dengesi açısından Mersin’in dikkat çeken bir diğer özelliği Türkiye ekonomisinin daraldığı kriz yıllarında dış ticaret fazlasının yüksek olmasıdır.

Mersin ili ihracatın ithalatı karşılama oranı düşme eğilimi göstermekle birlikte yüzde yüzün üzerindedir. 2002 yılında ihracatın ithalatı karşılama oranı Mersin’de 195.67 iken 2012 yılında 116.13 olarak gerçekleşmiştir.

Mersin, akdeniz Bölgesi ve Türkiye dış ticaret dengesi ile ihracatın ithalatı karşılama oranları yıllar itibariyle Tablo 116’da verilmiştir.

Tablo 116: Dış Ticaret Dengesi

Yıllar	Dış Ticaret Dengesi (Milyon $)			İhracatın İthalatı Karşılama Oranı (%)
	Mersin	Akdeniz Bölgesi	Türkiye	Mersin		Akdeniz Bölgesi	Türkiye
2002	156.4	-90.6	-15,494.7	195.67		94.24	69.94
2003	224.4	2.0	-22,086.9	182.26		100.10	68.15
2004	175.0	-159.4	-34,372.6	152.70		94.52	64.76
2005	214.5	-556.0	-43,297.7	152.80		84.38	62.92
2006	309.5	-1,002.7	-54,041.5	166.46		77.87	61.28
2007	159.1	-2,136.5	-62,791.0	121.70		67.42	63.08
2008	119.3	-2,206.3	-69,936.4	112.47		71.48	65.37
2009	358.9	-1,255.7	-38,785.8	152.03		79.71	72.48
2010	102.0	-2,455.1	-71,661.1	109.44		71.06	61.38
2011	102.5	-4,404.4	-105,934.8	108.29		62.24	56.01
2012	182.1	-3,789.5	-84,083.4	116.13		66.20	64.45

Kaynak: TÜİK

Akdeniz Bölgesi ve Türkiye genelinde ihracatın ithalatı karşılama oranı 100’ün altındadır. 2012 yılında Akdeniz Bölgesi’nde ihracatın ithalatı karşılama oranı %66.2, Türkiye genelinde ise %64.4’tür. Mersin ili ihracatın ithalatı karşılama oranındaki gelişmeler Akdeniz Bölgesi ve Türkiye ile karşılaştırmalı olarak Grafik 45’de görülebilir.

Grafik 45: İhracatın İthalatı Karşılama Oranının Gelişimi (%)

Mersin ili dış ticaret dengesi ve ihracatın ithalatı karşılama oranı ana sektörler itibariyle incelendiğinde; 2002-2012 döneminde, toplamda net ihracatçı konumda olan Mersin’in, Tarım ormancılık ile Madencilik ve taşocakçılığı sektörlerinde tüm yıllar itibariyle net ihracatcı olduğu dikkat çekmektedir. İmalat sanayiinde 2007, 2008, 2010 ve 2011 yıllarında dış ticaret açığı verilmiş ve ihracatın ithalatı karşılama oranı 100’ün altında gerçekleşmiş olup, diğer yıllarda ise sektör net ihracatçı durumdadır. Toptan ve perakende ticaret sektörlerinde 2005, 2006, 2007, 2008 ve 2009 yıllarında dış ticaret fazlası görülürken, diğer yıllarda ise dış ticaret açık vermiştir.

Ana sektörler itibariyle Mersin ve Türkiye geneli ihracatın ithalatı karşılama oranı Tablo 117’de verildiği gibidir.

Tablo 117: Ana Sektörlere Göre İhracatın İthalatı Karşılama Oranı (%)

	Tarım ve ormancılık		Madencilik ve taşocakçılığı		İmalat sanayi		Toptan ve perakende ticaret		Toplam
	Mersin	Türkiye	Mersin	Türkiye	Mersin	Türkiye	Mersin	Türkiye	Mersin		Türkiye
2002	271.7	103.0	2,234.3	5.4	137.0	81.4	50.4	12.9	195.7		69.9
2003	265.5	83.6	385.4	5.2	133.9	79.7	27.5	9.0	182.3		68.1
2004	256.1	92.2	201.4	5.9	104.0	74.1	19.9	7.0	152.7		64.8
2005	196.1	118.8	252.8	5.0	123.8	73.0	102.1	8.3	152.8		62.9
2006	276.3	119.9	629.8	5.2	115.0	72.7	214.8	9.7	166.5		61.3
2007	179.8	80.3	701.7	6.6	94.4	75.5	156.9	7.8	121.7		63.1
2008	132.6	61.6	963.3	6.0	98.6	83.3	108.5	4.5	112.5		65.4
2009	217.6	94.6	1,454.3	8.2	112.1	86.0	121.8	7.2	152.0		72.5
2010	158.0	76.4	14,796.6	10.4	84.9	72.6	9.2	5.9	109.4		61.4
2011	162.2	58.1	5,054.3	7.5	85.0	68.5	11.1	6.0	108.3		56.0
2012	141.2	69.7	4,219.3	7.5	101.9	81.3	23.4	5.2	116.1		64.5

Kaynak: TUİK verilerinden hareketle tarafımızdan hesaplanmıştır.

4.2. İhracat

Mersin, limanı, serbest bölgesi, gelişmiş tarım potansiyeli ve Doğu Akdeniz’de gerek GAP Bölgesi için ve gerekse komşu ülkeler için bir geçiş kapısı konumunda olması nedeniyle ihracat için çok büyük avantajlara sahip bir ildir. Doğu Akdeniz Bölgesi Türkiye için stratejik bir öneme sahiptir. Mersin’in GAP bölgesine yakınlığı ve GAP bölgesi ürünleri ihracatının ağırlıklı olarak Mersin limanından yapılmasına yol açmaktadır. Ayrıca Türkiye’nin önemli bir sanayi ve tarım bölgesi olan Çukurova’nın Mersinin’de içinde bulunduğu Doğu Akdeniz Bölgesinde olması, Kerkük-Yumurtalık ve planlanan Bakü-Ceyhan petrol boru hatlarının bu bölgede son bulması ve dünya piyasasına sunulması, KKTC’ne yakınlığı gibi nedenler Mersin’in önemini daha da artırmaktadır. Kısaca Mersin İli Türkiye’nin Akdeniz Bölgesinde yer alan tarım ve tarıma dayalı sanayiler, ticaret ve turizm potansiyeli açısından önemli bir konumda bulunmakta, ulusal ve uluslararası konumu itibariyle de ihracat açısından stratejik bir önem göstermektedir.

Ancak Mersin’in bu konumunu fırsata çevirmesi Mersin’li firmaların ihracata yönelik üretim alanlarını iyi değerlendirmesiyle mümkün olacaktır. Günümüze kadar ihracat Mersin’li firmaların yaptığı ihracat tutarları değerlendirildiğinde bu avantajın çok da iyi kullanılmadığını göstermektedir. 2012 yılı itibariyle Mersin ilinde faaliyet gösteren firmaların yaptığı toplam ihracat, Mersin hinterlandından yapılan ihracatın ancak %17’sini oluşturmaktadır.

Son dört yılın Mersin Gümrüklerinden yapılan ihracat ve Mersin ilinde faaliyet gösteren firmaların ihracatı aşağıda verilmiştir.

Tablo 118: Mersin Gümrüklerinden Yapılan İhracat (1000 USD)

	2009	2010	2011	2012
Mersin Güm. Md.	4,072,270	5,162,641	6,141,305	6,776,144
Mersin Yolcu Salonu Güm. Md.	244,806	312,784	364,600	395,857
Mersin Serbest Bölge Güm. Md.	213,006	232,095	319,874	265,635
Mersin Akaryakıt Güm Müd.		443	426	57
Mersin Taşucu Güm. Md.	150,184	202,776	183,565	164,046
Toplam	4,680,266	5,910,739	7,009,770	7,601,739
Mersin Firmaları İhracatı	1,048,626	1,182,399	1,339,368	1,311,390
Payı (%)	22.4	20.0	19.1	17.3

Mersin Türkiye’nin en önemli limanlarından birine ve içinde bulunduğu bölgenin olumlu özelliklerine rağmen, Türkiye ihracatına katkısı bakımından düşük bir paya sahiptir. 2002 yılında Mersin ili toplam ihracatı 320 milyon USD düzeyinde gerçekleşmiş olup, ülke toplam ihracatı içindeki payı %0.89’dur. 2002-2012 döneminde il ihracatında önemli bir artış olmasına rağmen ülke ve bölge ihracatına katkısı sınırlı düzeylerde kalmıştır. 2012 yılında 1.31 milyar USD olarak gerçekleşen il ihracatı, ülke toplam ihracatının %0.86’sını oluşturmaktadır. Aynı dönemde Akdeniz Bölgesi ihracatı 2002 yılında 1.48 milyar USD’den 2012 yılında 7.42 milyar USD’ye, Türkiye toplam ihracatı ise 36.1 milyar USD’den 152.46 milyar USD’ye yükselmiştir. 2002-2012 döneminde Mersin ili ihracatı %309.8, Akdeniz Bölgesi ihracatı %401.2, Türkiye’nin toplam ihracatı ise %322.8 artmıştır. Mersin ili ihracatında dönem içnde yıllık artış hızı %15.15, Akdeniz Bölgesi’nde yıllık artış hızı %17.49, Türkiye geneli yıllık artış hızı ise %15.50 olmuştur. Mersin, Akdeniz Bölgesi ve Türkiye ihracatındaki gelişmeler Tablo 119’da verilmiştir.

Tablo 119: İhracatın Gelişimi (Milyon USD)

	Mersin	Akdeniz Bölgesi	Türkiye	Mersin/Akdeniz (%)	Mersin/Türkiye (%)
2002	320	1,481	36,059	21.61	0.89
2003	497	2,081	47,253	23.90	1.05
2004	507	2,751	63,167	18.43	0.80
2005	621	3,004	73,476	20.66	0.84
2006	775	3,529	85,535	21.96	0.91
2007	893	4,421	107,272	20.19	0.83
2008	1,076	5,530	132,027	19.45	0.81
2009	1,049	4,934	102,143	21.25	1.03
2010	1,182	6,028	113,883	19.61	1.04
2011	1,339	7,260	134,907	18.45	0.99
2012	1,311	7,421	152,462	17.67	0.86

Kaynak: TUİK

Mersin ili ihracatı Akdeniz Bölgesi ihracatının %20’lerini oluştururken ülke toplam ihracatının ancak %1’leri seviyesinde kalmaktadır. 2002 yılında, Akdeniz Bölgesi ihracatına Mersin’in katkısı %21.61, Türkiye toplam ihracatına katkısı %0.89 civarında iken, 2012 yılında Akdeniz Bölgesi ihracatına katkısı %17.67’ye düşmüş, Türkiye toplam ihracatı içindeki payı ise %0.86’ya gerilemiştir. Grafik 46’da Mersin ili ihracatındaki gelişmeler ve Türkiye ihracatına katkısı görülebilir.

Grafik 46: Mersin’in Türkiye İhracatına Katkısı

Mersin ilinin ihracatında ana sektörler itibariyle incelendiğinde, ağırlıklı olarak iki sektör tarafından gerçekleştirildiği görülmektedir. Tarım ve ormancılık sektörü ile imalat sanayi sektörü toplam ihracatının il toplam ihracatı içindeki payı %98’ler civarındadır. 2002 yılında il toplam ihracatının %58.4’ünü Tarım ve ormancılık, %40.3’ünü imalat sanayi sektörü oluştururken, 2012 yılında Tarım ve ormancılık sektörünün payı %41.7’ye gerilemiş, imalat sanayi sektörünün payı ise %56.2’ye yükselmiştir.2002-2012 döneminde Mersin ili imalat sanayi ürünleri ihracatının payı istikrarlı bir şekilde artmıştır. Diğer ana sektörlerin Mersin ili toplam ihracatı içindeki payı ise ihmal edilecek düzeylerdedir.

Mersin ili ihracatının ana sektörlere göre dağılımı Tablo 120’de verildiği gibidir.

Tablo 120: Mersin İhracatının Ana Sektörlere Göre Dağılımı (USD)

Yıl	Tarım ve ormancılık	Balıkçılık	Madencilik ve taşocakçılığı	İmalat sanayi	Toptan ve perakende ticaret	Diğer sosyal, toplumsal ve kişisel hizmetler	Toplam
2002	186,879,358	1,222,696	2,704,537	128,873,959	291,449	412	319,972,411
2003	261,678,813	1,624,083	5,160,291	228,096,723	693,191	1,075	497,254,176
2004	269,058,440	913,574	7,445,236	229,183,336	585,458	5,588	507,192,452
2005	306,606,475	1,346,763	7,070,810	304,593,879	1,115,485	2,091	620,739,125
2006	388,470,588	2,081,316	11,620,391	369,581,806	3,315,187	6,730	775,076,018
2007	402,665,990	1,181,744	7,744,800	478,466,998	2,456,944	548	892,530,140
2008	461,330,344	1,864,919	13,607,940	595,865,572	3,155,676	7,943	1,075,866,617
2009	540,066,452	2,528,495	12,212,218	491,697,904	2,119,901	539	1,048,626,371
2010	555,016,609	5,435,938	18,871,151	601,179,878	1,894,079	0	1,182,398,544
2011	630,343,471	6,588,099	15,779,413	681,536,832	5,093,593	26,115	1,339,367,523
2012	547,423,850	3,331,480	19,329,946	737,282,302	4,016,664	5,161	1,311,389,823

Kaynak: TÜİK

Mersin ilinin, yıllara göre sayısı değişmekle birlikte, son yıllarda yaklaşık olarak 200 ülke ile dış ticaret ilişkisi bulunmaktadır. 2002-2012 döneminde 12’si serbest bölge, 1’i kesinleşmemiş ülkeler ve 184’ü de dünyanın muhtelif bölgelerinden ülkeler olmak üzere 197 ülkeye Mersin ilindeki firmalar tarafından ihracat yapılmıştır. 2012 yılı itibariyle Mersin ilinden yapılan ihracatta ilk on ülkenin payı yaklaşık olarak %56’dır. 2012 yılında en fazla ihracat (%23.2) Irak’a yapılmıştır. Irak son yıllarda Mersin için önemi giderek artan bir ticari partner olmuştur. 2002 yılında dış ticaret ilişkisinin olmadığı Irak 2003 yılından itibaren hacmi giderek artan bir pazar olmuştur. Mersin ili ihracatının ülkelere göre dağılımına bakıldığında, 2012 yılı ihracat tutarlarına göre ilk 10 ülke sırasıyla; Irak, Rusya Federasyonu, Almanya, Ukrayna, İran, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, İsrail, Libya, Meksika ve Sudan’dır. Mersin ihracatında ilk 10 sırada yer alan ülkelerin 7 tanesi bölge ülkelerinden oluşmakta, 1 tanesi Afrika, 1’i Güney Amerika, 1’i de Avrupa kıtasındandır.

Mersin firmalarının en çok ihracat yaptığı ilk on ülke ve ülkelerin il toplam ihracatı içindeki payları Tablo 121’de verilmiştir.

Tablo 121: Mersin İli İhracatının Ülkelere Göre Dağılımı (Bin USD)

Ulke Adı	2002		2006		2009		2012
	1000 USD	Pay (%)	1000 USD	Pay (%)	1000 USD	Pay (%)	1000 USD		Pay (%)
Irak	0	0.0	114,165	14.7	223,854	21.3	303,853		23.2
Rusya Federasyonu	11,678	3.6	44,193	5.7	88,060	8.4	112,926		8.6
Almanya	32,101	10.0	61,506	7.9	56,657	5.4	79,145		6.0
Ukrayna	12,482	3.9	28,408	3.7	37,398	3.6	44,478		3.4
İran	749	0.2	4,608	0.6	25,393	2.4	41,065		3.1
Kuzey Kıbrıs Türk Cum.	8,350	2.6	51,457	6.6	51,319	4.9	39,936		3.0
İsrail	8,257	2.6	24,891	3.2	30,549	2.9	30,909		2.4
Libya	469	0.1	4,758	0.6	13,603	1.3	30,802		2.3
Meksika	103	0.0	6	0.0	1	0.0	27,417		2.1
Sudan	412	0.1	13,015	1.7	14,406	1.4	23,856		1.8
Toplam	74,602	23.3	347,008	44.8	541,238	51.6	734,387		56.0
Genel Toplam	319,972	100.0	775,076	100.0	1,048,626	100.0	1,311,390		100.0

Kaynak: TÜİK