Metodikasi kafedrasi tangirova shaxnoza mavzu: furqat lirikasining yuqori sinflarda



Yüklə 0,68 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə33/35
tarix03.02.2022
ölçüsü0,68 Mb.
#114196
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   35
furqat lirikasining yuqori sinflarda organilshi

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 

 

63 



 

XULOSA 

 ―Har  qanday  odamga  uning  qilgan  ishlariga  qarab  baho  berish  kerak‖ 

(Servantes)

22

  ekan  ,  shu  jihatdan,  biz:  ―Furqat  -  milliy  ma‘naviyatimizning  eng 



zabardast  siymolaridan  biri‖,  –  deb  ayta  olamiz  .  Uning  serqirra  ijodiy  faoliyati 

millat yoshlarining barkamol shaxslar bo‗lib voyaga yetishida, shubhasiz, muhim 

ahamiyatga  ega.  Shu  sababli  ham  uning  ijodini  o‗rganish,  asarlarini  targ‗ib  qilish 

ta‘limda  yaxshi  samara  beradi.Uning  ijodini  o‗rganish  shoir    haqida  kengroq 

tasavvur  hosil  qilishga  yordam  beradi.  Furqat  ziddiyatli  va  tahlikali  bir  zamonda 

yashaganligiga  qaramay,  o‗zidan  boy  ma‘naviy  meros  qoldirdi.  Uning  asarlari 

nafaqat o‗zbek adabiyotida, balki chet mamalakatlarda ham sevib o‗rganiladi.  

Davlat ta‘lim standartlarida adabiyot ta‘limining maqsad va vazifalari sifatida 

quyidagilar ko‗rsatiladi: Umumiy o‗rta ta‘lim maktablaridagi adabiy ta‘lim asosan 

sof  ilmiy  maqsadlarni  emas,  balki  ma‘naviy-axloqiy  yo‗nalishlar  ustuvorligini 

ko‗zda tutadi. 

Ular orasida eng muhimlari quyidagilar: 

- o‗quvchilarning yosh xususiyatlarini e‘tiborga olgan holda, milliy va jahon 

adabiyotining  eng  munosib  namunalari  bilan  tanishtirish  asosida  ularning  qalbida 

vatanparvarlik, ezgulik, insonparvarlik singari yuksak insoniy fazilatlarga nisbatan 

rag‗bat, mehr va muhabbat uyg‗otish; 

-  ularni  fuqarolik  va  vatanparvarlik  ruhida,  adabiyotga,  milliy,  madaniy-

ma‘rifiy qadriyatlarga nisbatan hurmat ruhida tarbiyalash; 

- ularning boy ma‘naviy dunyosini shakllantirish; 

-  badiiy  asar  va  uning  poetik  xususiyatlarini  o‗rganish  asosida  o‗quvchida 

tanqidiy fikrlashga oid ko‗nikma va malakalarni hosil qilish

- ulardagi mustaqil fikrlash, ijodkorlik qobiliyatlarining shakllanishi va rivoji 

uchun imkoniyat yaratish; 

                                                           

22

 Каримов И.А.Баркамол авлод орзуси. – Т.: Узбекистон миллий энциклопедияси, 1999-йил, 187-бет.                                                                          




 

 

64 



 

-  ularda  har  qanday  ma‘naviy  xurujlarga  nisbatan  sog‗lom  va  baquvvat 

e‘tiqodga tayanadigan immunitetni shakllantirish; 

-  so‗z  san‘ati  vositasida  o‗quvchining  individual  va  shaxslik  fazilatlarini 

rivojlantirish. 

Bu maqsadlarga Furqat ijodini o‗rganish orqali erishish mumkin.  

Shoir hayoti va faoliyati haqidagi lavhalar  umumta‘lim maktablarining 9-sinf 

adabiyot  darsligiga  va  akademik  litseyning  2-bosqich  o‗quvchilari  uchun 

mo‗ljallangan darslikka kiritilgan. Boshqa yozuvchi va shoirlar kabi Furqat ijodiga 

oid vaqt ham chegaralanganligi bois darslikka shoir hayotining eng muhim jihatlari 

kiritilgan,  xolos.  Shu  bois  o‗qituvchi  boshqa  manbalardan  foydalanib,  ko‗proq 

ma‘lumot  berishi,  zamonoshlarining  va  adabiyotshunoslarning    shoir  haqida 

bildirgan iliq fikrlaridan  o‗qib berishi  lozim.  

Adabiyotimizning tarixiy taraqqiyotida Furqat ijodi alohida bosqichni tashkil 

qiladi,  desak,  mubolag‗a  bo‗lmaydi.  Uning  xalqni  uyg‗onishga,  ilm-u  marifatni 

o‗rganishga va ozodlikka erishishga chorlab yozgan turli maqolalari, nasriy va lirik 

asarlari diqqatga sazovor. Shoirning masnaviy yo‗lida yozilgan ―Gimnaziya‖, ―Ilm 

xosiyati‖, ―Akt majlisi xususida‖ kabi she‘rlari, ―Qavoidi Chin va umuroti siyosiy‖ 

nasriy  asari,  afg‗onlrning  ingliz  mustamlakachilariga  qarshi  kurashi  tasvirangan 

maqolalari  ana  shunday  asarlar  sirasiga  kiradi.  Darsliklarda  yuqorida  nomlari 

keltirilgan  she‘rlarning  yozilish  sababi  keltirlgan-u  ular  haqida  ma‘lumot 

berilmaydi. Agar  o‗qituvchi bu asarlar to‗g‗risida qisqacha bo‗lsa-da fikr bildirib, 

tushuncha berib o‗tsa maqsadga muvofiq bo‗ladi.  

Shoir hayoti va ijodi yuzasidan 9-sinf adabiyot darsligida keltirilgan savol va 

topshiriqlar  ham  diqqatga  sazovor.  Mualliflar  o‗quvchilarni  izlanishga,  mantiqiy 

fikr  yuritishga  chorlaydigan  savollarni  savol-topshiriqlarni  tuzishga  harakat 

qilaganlar  va  bunga  erishganlar.  Bu  jihatdan,  Furqatning  she‘rlari  yuzasidan 

tuzilgan savollar o‗z vazifasini to‗laqonli bajara oladi. 




 

 

65 



 

Furqat adabiyotning bir qancha turida ijod qilgan bo‗lsa-da, biz uni shoir deb 

bilamiz,  she‘rlarini  sevib  o‗qiymiz.  Furqat  she‘riyatning  g‗azal,  muxammas, 

musaddas kabi janrlarida qalam tebratgan. Uning lirikasini turli mavzudagi she‘rlar 

tashkil  qiladi.  9-sinf  adabiyot  darsligiga  ikkita  g‗azali  va  bir  musaddasi  kiritilgan 

bo‗lib, ularni o‗rganishga ikki soat ajratilgan. Bu she‘rlardan ―Fasli navbahor o‗ldi 

ketibon  zimistonlar‖  misrasi  bilan  boshlanuvchi  g‗azali,  ―Sayding  qo‗yaver 

sayyod,  sayyora  ekan  mendek‖  misrasi  bilan  boshlanuvchi  musaddasi  ijtimoiy 

mavzuda  yozilgan.  G‗azal  bir  qarashda  bahor  tasviriga  bag‗ishlangandek  tuyulsa-

da,  undagi  ba‘zi  misralar  she‘rning  ijtimoiy  mavzuda  ekanligini  tasdiqlaydi  (biz 

buni birinchi bobning uchinchi qismida bayon etgan edik). Bu she‘rlarni o‗qitishda 

texnik  vositalardan  foydalanib,  darsga  musiqiy  variantini  (qo‗shig‗ini)  olib  kelib 

eshittirsa maqsadga muvofiq bo‗ladi. 

Furqat  lirik  shoir  sifatida  takrorlanmas  badiiy  tasvirlardan  foydalanadi. 

Jumladan,  u  ―Surmadin  ko‗zlar  qaro,  qo‗llar  hinodin  lolarang‖  misrasi  bilan 

boshlanuvchi 

g‗azalida  o‗zbek  kelinchagini  shunday  ustamonlik  bilan 

tasvirlaydiki,  bevosita  kelinchakning  tashqi  ko‗rinishi  ko‗z  oldingizda  namoyon 

bo‗ladi. Shu payt rassom bo‗lsam-u uning tasvirini qog‗ozga tushirsam, deb o‗ylab 

qolasiz. 

Xullas, badiiy adabiyot qaysi janr va mavzularda yozilmasin, undan kutilgan 

asosiy  maqsad  insonni  tarbiyalashdir.  Shu  jihatdan  qaraganda,  Zokirjon 

Xolmuhammad  o‗g‗li  Furqatning  ham  har  bir  asari  o‗ziga  xos  axloqiy-ta‘limiy, 

ma‘naviy  ma‘rifiy ahamiyatga ega. Bu asarlarning umumiy ruhi insonni komillik 

ruhida tarbiyalashga qaratilgan. 

 


Yüklə 0,68 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   35




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin