Microsoft Word al azkor ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
267
so‘raganlarida, «U kalom bo‘lib, yaxshisi yaxshi, yomoni yomondir», dedilar. 
Sahih hadislarda sobit bo‘lishicha, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam she’r eshitganlar 
va Hasson ibn Sobitga kofirlarni hajv qilib she’r aytmog‘ini buyurganlar. Va yana 
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «She’rda hikmat bordir», dedilar. Va yana u zot: 
«Sizlardan biringizning qorni qusqiga to‘lgani she’rga to‘lganidan ko‘ra yaxshiroqdir», 
dedilar. 
Fasl:
Fahsh va beodob gaplarni so‘zlashdan man qilinganligi haqida: 
Bu haqda sahih hadislar juda ko‘p. Buning ma’nosi yomon ishlarda ochiqcha iboralarni 
qo‘llash. Agar u so‘zlayotgani to‘g‘ri va gapiruvchi rostgo‘y bo‘lsa ham. Bu ko‘pincha 
jinsiy aloqaga taalluqli narsalarda bo‘ladi. Ana shu narsada kinoya ila maqsadni 
tushunadigan darajada chiroyli iboralar bilan qo‘llash lozim. Qur’oni karim hamda sahih 
sunnatlarda mana shu chiroyli uslubda kelgan. Alloh taolo: 
«Sizlarga ro‘za kechasida 
xotinlaringizga qo‘shilish halol qilindi»,
dedi (Baqara surasi, 187-oyat). 
Va yana: 
«Axir bir-biringiz bilan qo‘shilib, ular (ya’ni, xotinlaringiz) sizlardan 
qat’iy axd-paymon olganlaridan so‘ng qanday qilib, uni (ya’ni, mahrni) qaytarib 
olasiz»
, degan (Niso surasi, 21-oyat). 
Va yana: 
«Agar ularni mahrni belgilab qo‘ygan holingizda qo‘l tegizishdan ilgari 
taloq qilsangizlar...»
(Baqara surasi, 237-oyat) deb chiroyli uslubda aytgan. Bunday 
uslub sahih hadislarda ham kelgan. 
Ulamolar: «Shunga o‘xshash aytish uyatli bo‘lgan iboralarni tushuniladigan kinoyali 
ismlar bilan ishlatish lozim bo‘ladi», deyishgan. Masalan, ayol bilan jinsiy aloqa qilishni 
bildirishda qo‘shilish, duxul qilish, ishrat qilish va shularga o‘xshash iboralar qo‘llaniladi. 
Ammo jinsiy aloqa qilish, jimo’ qilish va shunga o‘xshash xunuk iboralar ishlatilmaydi. 
Shu singari siyish va bo‘shanish iboralarini hojatxonaga yoki xalojoyga boraman, degan 
kinoya ila chiroyli uslubda ko‘llaniladi. Ammo siyaman, ichimni bo‘shataman, demaydi. 
Shu singari pes, og‘zidan sassiq hid keluvchi va ko‘ltig‘i ostidan sassiq hid keluvchilar va 
boshqalarda ham maqsadni tushunadigan qilib, chiroyli iboralar ila gapiriladi. Bilingki, 
bularning hammasi ochiq ismini aytishga zarurat tug‘ilmasa, qo‘llaniladi. Ammo xitob 
qilinayotgan kishi majoziy va kinoyali so‘zni idrok etmasa, ta’lim berish va bayon etish 
maqsadida gapirilaveradi. Yoki maqsad qilingan narsada boshqa narsani anglaydigan 
bo‘lsa ham, haqiqiy mazmunni hosil qilish uchun ochiqcha gapirilaveradi. Chunki 
hadislarda kelayotgan narsa mana shuni ifoda etyapti. Yuqorida aytganimizdek, ehtiyoj 
tug‘ilgandagina shunday qilinadi. Chunki mazmun hosil qilish odobga rioya qilgandan 
yaxshirokdir. 
978/45. Abdulloh ibn Mas’uddan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi 
vasallam: «Mo‘min kishi so‘kuvchi, la’natlovchi, fahsh so‘zlarni aytuvchi, axloqsiz 
bo‘lmaydi», dedilar. Imom Termiziy rivoyatlari. 
979/46. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Fahsh 
narsa borki, u sharmandalik keltiradi. Hayo narsa borki, u ziynat keltiradi», dedilar. 
Termiziy va Ibn Mojalar rivoyati. 

---

Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy