www.ziyouz.com kutubxonasi
183
juda ko‘p ishlayman. Unday bo‘lsa sababi qayda? Beriladigan javob bir oz kulgili. Lekin,
nima qilay, to‘g‘risi shu: Qushadasini jonga rohat beradigan chiroyli joy bo‘lmagani
uchun yaxshi ko‘rib qoldim. Nazarimda, tabiat faqat chiroyli husnlarnigina emas, chiroyli
yerlarni, chiroyli dengizlarni ham inson ko‘ngliga zimdan ozor yetkazish uchun yaratgan.
Bir oy avval bu shaharga kelib, maktabning bosh muallimasiga uchradim. Ellik
yoshlarga yetib qolgan bu kasalmand, ezgin xotin meni ro‘parasiga o‘tqazib shunday de-
di:
— Qizim, uch oy ichida tog‘day ikki o‘g‘limni qora yerga berdim. Dunyo ko‘zimga
qorong‘i bo‘ldi. Seni bu yerga ikkinchi muallima qilib yuborishibdi. Yoshsan, o‘qimishli
ko‘rinasan, endi maktabni senga topshiraman. Bilganingcha boshqar. Yana ikkita mualli-
malar bor — yoshlari qaytib qolgan xotinlar, ulardan yorug‘lik yo‘q.
Qo‘limdan kelganicha harakat qilishimni aytdim, so‘zim ustidan ham chiqdim.
Kecha bosh muallima:
— Farida xonim qizim, senga har qancha minnatdorchilik bildirsam ham oz. Va’da qil-
ganingdan o‘n chandon ortiq jon kuydirding, — dedi. — Bir oy ichida maktabimiz ham,
bolalar ham gulday ochilib ketdi. Xudo xayringni bersin. Hamkasblaringdan tortib to
kichkintoylargacha seni yaxshi ko‘rishadi. O‘zim ham ba’zida dardimni, ko‘nglim alamini
unutib, sen bilan birga kulishadigan bo‘ldim.
Bechora xotin meni o‘ziga yoqish uchungina shunday jon kuydirayotir deb o‘ylaydi,
minnatdor bo‘ladi. Jon kuydirib ishlash, o‘zini butun qalbi bilan boshqalarga bag‘ishlash
naqadar yaxshi narsa! Choliqushi butunlay eski Choliqushiga aylandi. Na Ch...dagi ezgin
hayot horg‘inligi, na Izmirdagi isyonlardan asar qoldi, tiniq yoz osmonida paydo bo‘lgan
o‘tkinchi bulutday, hammasi tarqaldi.
Sochlarim tolama-tola oqarganga qadar o‘zimni boshqalarning bolalariga, ularning
baxtlari yo‘liga tikishdan endi aslo qo‘rqmayman. Ikki yil avval, kuz oqshomlarining biri-
da ko‘nglimda o‘ldirilgan jigar-go‘shalarim o‘rnini boshqalarning bolalariga berdim.
* * * Qusha-da-si, 1 de-kabr.
Bir necha kundan beri odamlarning og‘zidan “urush” so‘zi tushmay qoldi. Butun fikru
xayolim maktab bilan band bo‘lgani uchun bu mish-mishlarga quloq solmas edim. Bugun
shaharda chinakam qiyomat qo‘pti, urush e’lon qilinibdi!