Fâtimîler: Kuzey Afrika’da İsmâiliyye’yi yayıp Fâtımî devletinin
temellerini atan kişi, İsmailî davetçi (dâî) Ebû Abdullah eş-Şiî’dir. O,
280/893 yılında Kuzey Afrika’ya gelmiş, yakınlık kurduğu Kütâme
kabilesinin yardımıyla Cezayir’in batısında Sicilmâse ve çevresinde bir
devlet kurmaya muvaffak olmuştur. İsmailî lider Ubeydullah el-Mehdî’nîn,
imâmetin kendi ailesine ait bir hak olduğunu iddia etmesi, her ne kadar
mezhep bünyesinde önemli bölünmelere yol açmışsa da, Fâtimî devletinin
kurulmasında kilit rol oynamıştır. Suriye Selemiyye’de ikamet eden
Ubeydullah, buradaki şartların uygun olmaması, Bahreyn’deki Karmatî
İsmailîleri’yle arasının bozulması ve Abbasî idaresinden rahatsız olması
sebebiyle, 289/902 yılında Ebû Abdullah eş-Şiî’den aldığı davet üzerine,
ailesini de yanına alarak uzun ve zahmetli bir yolculuktan sonra Kuzey
Afrika’daki Sicilmâse’ye ulaştı. Kırk gün kadar burada kaldıktan sonra,
Rakkade’ye gelen Ubeydullah, İsmâiliyye imamı olarak 297/909 tarihinde
mehdîliğini ilan etti ve kurulmuş olan devletin başına geçti.
Oysa ki eski doktrinde mehdî olarak zuhur edecek kişi Muhammed b.
İsmail idi. Bu defa, Fâtimî doktrini denen yeni sistemde, Ubeydullah mehdî
olarak zuhur etmiş oluyor ve böylece setr (gizlilik) devresinden zuhûr (açık-
lık) aşamasına geçiliyordu. Ubeydullah, dâîsi Ebû Abdullah’tan kurduğu
devleti teslim alarak emîrü’l-müminin ve mehdî ünvanlarıyla kısa zamanda
hâkimiyetini pekiştirdi. Bir yıl kadar sonra ise Ebû Abdullah’ı ortadan
kaldırdı.
