Microsoft Word +Islam Mezhepler Tarihi Yayin Nushasi MehmetAliBuyukkara +++

11- Hasan el-Askerî b. Ali en-Nakî 
İmâmiyye’nin on birinci imamı olan Hasan el-Askerî, 232/846 yılında 
Medine’de dünyaya geldi. İki, üç yaşlarında, babasının ikamate mecbur 
edildiği Samarra’ya gelen Askerî, orada yetişmiştir. Abbasî yönetimi 
tarafından sıkı şekilde kontrol edildiğinden dolayı mensuplarıyla yeteri kadar 
temas kuramayan Askerî, Mu‘temid’in hilafeti sırasında, 8 Rebiulevvel 260/1 
Ocak 874 yılında Samarra’da vefat etmiş ve babasının yanına gömülmüştür.  
 
12- Muhammed el-Mehdî b. Hasan el-Askerî 
İmâmiyye Şîası’na göre halen gaybet halinde bulunan, fakat gelecekte mehdî 
olarak ortaya çıkıp dünyada adil bir düzen kuracağına inanılan on ikinci 
imam Muhammed el-Mehdî, on birinci imam Askerî’nin, bir cariyeden 
doğduğuna inanılan oğludur. Sâhibu’z-zamân, el-Huccet, el-Kâim, el-Mehdî, 
el-Mehdî el-Muntazar, Mehdi’l-enâm ve Halef  gibi lakaplarla da anılmak-
tadır. Hakkında daha fazla tarihi malumata sahip olmadığımız Muhammed 
Mehdî,  İmâmiyye inancına göre, babası Askerî’nin vefatından sonra, 
evlerindeki mahzene (serdab) girerek gözden kaybolmuştur. Halen sağdır ve 
kıyametten önce mehdî sıfatıyla zuhur ederek zulümle dolmuş dünyayı 
adaletle dolduracaktır. İmâmiyye’ye göre bu, bir inanç esasıdır (Fığlalı, 1984, 
S.160-174; Öz, s. 115-131). 
Gaybet Dönemi: İmamiye’ye göre, on birinci imam Hasan el-Askerî, on 
ikinci imamı, yani oğlu Muhammed’i, doğduğu zaman ve kendi vefatına 
kadarki zaman zarfında yakınlarından birçok kişiye göstermiş ve onun, 
kendisinden sonra Allah’ın hucceti ve ümmetin imamı olacağını bildirmiştir. 
Ancak Askerî 260/874 yılında vefat edince, oğlu Muhammed de gizliliğe 
(gaybet) çekilmiştir. Bu tarihten itibaren başlayıp Muhammed’in döneceği 
kıyamete yakın bir vakte kadar devam edecek döneme Gaybet Dönemi denir 
Bu dönem, Gaybet-i Suğrâ (Küçük Gaybet) ve Gaybet-i Kübrâ (Büyük 
Gaybet) adıyla iki devreye ayrılır.  

---

 
 
133
İmâmiyye kelamcıları, varlığına ilişkin yeterli tarihi deliller mevcut 
olmamasına rağmen,  İmam Askerî’nin bir oğlunun mevcudiyetini varsay-
mışlar ve inanç sisteminin bütününü bu varsayım üzerine bina etmişlerdir. Bu 
düşüncenin doğal ve kaçınılmaz sonuçları,  bekleyiş (intizar) nazariyesi ile 
buna bağlı olarak, gaybet döneminde siyasal faaliyetlerin haram sayılmasıdır. 
Bu nazariye asırlar boyunca İmâmiyye’ye egemen olmuştur. On ikinci 
imamın ortaya çıkmaması,  Şîa’nın imâmetten (liderlik) yoksun kalarak 
hayattan çekilmesine yol açtığı için, buna bir çözüm olarak ortaya atılmış 
olan  genel nâiblik (niyâbet-i âmme) ve daha sonra Humeynî tarafından 
geliştirilen  velâyet-i fakîh nazariyesine rağmen, bekleyiş nazariyesinin 
etkileri ve çelişkileri hala devam etmektedir. İntizar, yani İmam Mehdi’yi 
bekleyiş;  İslam  şerîatını uygulaması, Müslümanlara liderlik yapması, onlara 
fetva vermesi ve yasamayla ilgili problemleri halletmesi için yeryüzünde 
masûm bir imamın olması gerektiği kadar, bu imamın Allah tarafından tayin 
edilmiş olmasını da gerekli sayan imâmet felsefesiyle açık bir çelişkiye yol 
açmaktadır. Bu sebepten Humeynî’nin velâyet-i fakîh nazariyesi, yani bir 
alim-fakih kişinin, sadece dinî ve ictimaî hayatta değil, siyasî hayatta da on 
ikinci imamın temsilcisi olması gerektiği düşüncesi, bu çelişkiyi ortadan 
kaldırmak için savunulmuşsa da, daha başka problemlerin ortaya çıkmasına 
neden olmuştur. 
Gaybet doktrini Şîa’daki liderlik sorununu çözmüş müdür?