Microsoft Word +Islam Mezhepler Tarihi Yayin Nushasi MehmetAliBuyukkara +++

 
İnanç Esasları, Amelî Ve Ahlakî Konular 
Sahip olduğu batınî özellik, mensuplarının kapalı toplum olarak yaşaması, 
öğretilerin başkalarına yansıtılmaması gerektiği konusunda vurgulu tutum 
dolayısıyla Dürzîlik’in inanç esasları ve amelî hayatla ilgili anlayış ve 
uygulamaları yüzyıllarca bilinememiştir. Nihayet 1830’larda Kavalalı 
Mehmet Ali Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa’nın Dürzîler’le giriştiği mücadelede 
onları mağlup edip kitaplarına el koyması ve bunların kütüphanelere 
intikalinden sonra fırka ile ilgili özgün bilgilere ulaşılmıştır.  
Dürzîliğin inanç ve amelle ilgili esasları genel olarak dört bölüm halinde 
ele alınmıştır. Bunlar şöyle özetlenebilir: 
1) Hâkim-Biemrillah’ın ilah olduğuna inanmak 
Dürzîlere’e göre bütün varlığın kaynağı Allah’tır. Her şeyin var oluş 
sebebi ve asıl illeti O’dur. Allah birdir, ezelîdir ve büyük bir cevherdir. 
Hikmet, kudret ve adalet gibi sıfatları olmaksızın hakîm, azîz ve âdildir. 
O’nun hakkında “nerede, nasıl ve ne zaman” gibi sorular söz konusu değildir. 
İdrak ve anlayışın ötesindedir. Zaman ve mekanla sınırlanmış değildir. Bütün 
eşyayı kendi nurundan yaratmıştır ve hepsi O’na dönecektir. Bu kadar 
yücelere sahip olan Allah, insan idrakinin ifadesi olan kelimeler aracılığıyla 
beşeriyete hitap etmesi mümkün olmadığından, muhtelif zuhur ve tecellilerle 
insanlara yaklaşmıştır. Bu tecellilerinin ilki el-aliyyü’l-a’lâ  şeklinde vuku 
bulmuştur. Bu zuhuru bazı perdelenme dönemleriyle birlikte yetmiş devre 
takip etmiştir. Allah’ın en son ve mükemmel tecellisi Hâkim-Biemrillah’ta 
görülmüştür. Bu bakımdan Hâkim’in birbirinden ayrılmayan ilahi ve beşeri 
iki yönü vardır.  
2) Eşyanın ilk illeti olan”emr”i yani Hamza b. Ali’yi bilmek 
Dürzîlik sisteminde Hamza b. Ali, Hâkim’den sonra en önemli unsur olan 
“emr” makamındadır. Ayrıca ona “küllî akl, tarîk-i müstakim, kâimü’l-hak, 

---

 
 
160
imâmü’z-zaman, illetü’l-ilel, en-nebiyyü’l-kerim” gibi unvanlar da verilir. 
Hamza’nın muhtelif devirlerde çeşitli zuhurlar gösterdiğine inanılır. Adem 
devrinde  Şantil, Nuh devrinde Pisagor, İbrahim devrinde Davud, Musa 
zamanında Şuayb, İsa zamanında Mesih, Hz. Muhammed devrinde Selman-ı 
Fârisî, nihayet Hakim devrinde Hamza b. Ali olarak görülmüştür. Dürzîler’e 
göre Hamza, Allah’a giden yol, Allah’ın arşını taşıyan meleklerin yaratıcısı, 
ve Allah ile kullar arasında aracıdır. 
3) “Hudud”u tanımak 
Dürzîler’e göre “hudûd”, Hamza tarafından görevlendirilen peygamber 
derecesinde kimselerdir. Bunlar evlenmekten, çocuk sahibi olmaktan, her 
türlü günah ve hatadan münezzeh ve masum kimselerdir. Dört kişiden oluşan 
hududun ilki Muhammed b. Hâmid et-Temimî’dir. Kendisi ayrıca “zû-masse, 
meşîe, eş-şeyhü’l-müctebâ” gibi unvanlarla da anılır. Hududun ikincisi Ebû 
Abdullah Muhammed b. Vehb’dir. “Kelime, sefîrü’l-kudre, eş-şeyhü’r-radî” 
gibi unvanlarla da bilinir. Üçüncüsü Ebü’l-Hayr Selâme b. Abdilvehhâb’tır. 
“es-Sâbık, el-cenâhü’l-eymen, azmü’l-muvahhidîn” gibi unvanlarla da anılır. 
Dördüncüsü Bahâeddin Muktenâ’dır. “et-Tâli’, lisânü’l-müminîn, ed-dayf” 
gibi unvanlarla da bilinir.  
4) Yedi esası bilip yerine getirmek 
Hamza b. Ali İslam’daki kelime-i şehadet, namaz oruç, hac, zekat, cihat 
ile bazı  fırkalardaki velâyet gibi esasları iptal etmiştir. Bunu yaparken de 
Hâkim’in fiil ve davranışlarını gözlemiştir. Ona göre Hâkim uzun müddet 
namaz kılmamış, 1010 yılında zekatı kaldırmış, oruç tutmayı ve hacca 
gitmeyi gereksiz görmüş, ciahadın her çeşidini ilga etmiş, velayeti sadece 
kendisine tahsis etmiştir. İptal edilenler yerine şu yedi esas vaz edilmiştir: a) 
Doğru sözlülük. Namazın yerine ikame edilmiştir. b) Din kardeşlerini 
korumak. Zekatın yerine ikame edilmiştir. c) Var olmayana ibadetten vaz 
geçmek. Dürzîler’in Hâkim’den önceki inanç ve ibadetlerinin, “mevcut 
olmayan”a ibadet sayıldığından hiçbir değeri yoktur. Orucun yerine ikame 
edilmiştir. d) İblisler ve azgınlardan uzaklaşmak. Hacca karşı ikame 
edilmiştir. e) Hâkim’i her devirde tek ilah olarak tanımak. Kelime-i şehadet 
yerine ikame edilmiştir. f) Hâkim’in hüküm ve fiiline rıza göstermek. 
Cihadın yerine ikame edilmiştir. g) Her durumda Hâkim’in hükmüne boyun 
eğmek. Velâyetin yerine ikame edilmiştir. 
Bu çerçevede İslamî mükellefiyetler kaldırılmış, batınî tevillerle temel 
ibadetler bambaşka mahiyete dönüştürülmüştür. Buna göre kelime-i 
şehadetteki  Lâ ilahe illallah Muhammedun Resûlullah ifadesi “sâbık” ve 
“tâlî’”ye delildir. Namaz, ilahî vahdetin her şeyi ihtiva ettiğini idrak ederek 
Allah’a yaklaşmaktır. Zekat, Rabb’in birliğini ikrardır. Oruç ilahî tebliğin, 
derunî anlamını kavrayamayacak olana açmaktan kaçınmaktır. Hac, Rabb’in 
birliğinin bilgisidir (Fığlalı, 2004). 
Dürzîliğin inanç esasları ile amelî ve ahlakî konulara ilişkin diğer 
hususları maddeler halinde şu şekilde özetlemek mümkündür: