BÖLÜM 9_____________________________________________________
ÇOK DE
öøùKENLø øSTATøSTøKLER
Bu bölümde, sırasıyla, sosyal bilimlerde özellikle ölçek geli
útirmede
kullanılan faktör analizi ile bir ya da daha çok faktörün birden fazla ba
÷ımlı
de
÷iúken üzerindeki etkilerini test etmeye yönelik olarak kullanılan çok
de
÷iúkenli varyans analizine (MANOVA) yer verilmiútir.
Faktör Analizi (Factor Analysis)
Amaç ve Özellikleri
Faktör analizi, birbiriyle ili
úkili p tane de÷iúkeni biraraya getirerek az
sayıda ili
úkisiz ve kavramsal olarak anlamlı yeni de÷iúkenler (faktörler,
boyutlar) bulmayı, ke
úfetmeyi amaçlayan çok de÷iúkenli bir istatistiktir.
Açımlayıcı (ke
úfedici, exploratory) ve do÷rulayıcı (confirmatory) olmak üzere
iki tür faktör analizi yakla
úımı vardır. Açımlayıcı faktör analizinde,
de
÷iúkenler arasındaki iliúkilerden hareketle faktör bulmaya yönelik bir iúlem;
do
÷rulayıcı faktör analizinde ise de÷iúkenler arasındaki iliúkiye dair daha
önce saptanan bir hipotezin ya da kuramın test edilmesi söz konusudur. Bu
kitapta faktör analizi kavramı, sosyal bilimlerde bir veri toplama aracı olarak
ölçe
÷in yapı geçerlili÷ini incelemede sıklıkla kullanılan açımlayıcı faktör
analizini tanımlamak amacıyla kullanılacak olup, do
÷rulayıcı faktör analizi
kapsam dı
úı bırakılmıútır.
Faktör analizi, aynı yapıyı ya da niteli
÷i ölçen de÷iúkenleri biraraya
toplayarak ölçmeyi az sayıda faktör ile açıklamayı amaçlayan bir istatistiksel
tekniktir. Faktör analizi, bir faktörle
útirme ya da ortak faktör adı verilen yeni
kavramları (de
÷iúkenleri) ortaya çıkarma ya da maddelerin faktör yük
de
÷erlerini kullanarak kavramların iúlevsel tanımlarını elde etme süreci
olarak da tanımlanmaktadır.
øyi bir faktörleútirmede ya da faktör dönüútürmede, a) de÷iúken azaltma
olmalı, b) üretilen yeni de
÷iúken ya da faktörler arasında iliúkisizlik
sa
÷lanmalı ve c) ulaúılan sonuçlar, yani elde edilen faktörler anlamlı
olmalıdır.
| 
